Uzman SühaN
Administrator
Yumurta toplama işlemi ağrılımıdır?
Tüp bebek tedavilerine ilk başlanıldığı dönemlerde, yumurta toplama işlemi genel anestezi altında laparoskopik olarak yapılırdı. Ancak 80'li yılların ortalarında ilk kez kullanılan vajinal ultrasonla birlikte yumurta toplama metodu, daha az girişimsel bir yöntem oluşu, sedasyon altında yapılabilmesi ve hastalar tarafından da daha fazla kabul görmesi nedeniyle günümüzde tercih edilen yöntem haline geldi.
Vajinal ultrason altında yumurta toplamada, doktorun ve hastanın tercihleriyle birlikte mevcut personel ve ekipmana bağlı olarak kullanılabilecek değişik anestezi ve sedasyon teknikleri mevcut.
Ülkemizde bir istatistik olmamakla birlikte 2004 yılında İngiltere'de tüp bebek merkezleri ile ilgili yapılan bir araştırmada, tüp bebek merkezlerinin %62,4'ünün sedasyonu tercih ettiği ortaya çıktı. Genel anestezi tüp bebek merkezlerinin %24,6'sında tercih edilen yöntemdi, %2,8'i bazen genel anestezi bazen sedasyonu, %5'i ise sedasyon ile beraber paraservikal blok yöntemini kullanıyordu. Bir merkez (%1,6) sedasyon ile birlikte spinal anestezi uyguluyordu. Tüp bebek merkezlerinin %3,6'sı da kas içi ağrı kesici ve damardan sedasyon yöntemlerini birlikte kullanıyordu.
GEBELİKLE İLGİLİ TÜM KONULAR BU LİNKTE
Seçenekler:
Yumurta toplama ağrılı bir işlem olduğu için anestezi, analjezi ve/veya sedasyon tekniklerinden embryoyu veya başarıyı olumsuz etkilemeyen, en güvenli ve en az yan etkisi olan yöntem(ler) seçilerek uygulanması gerekir. Bu yöntemler şunlardır:
Genel anestezi:
Daha önceki araştırmalarda genel anestezi kullanımının başarı üzerinde olumsuz etkileri olduğu ortaya atıldıysa da, yeni araştırmalar genel anestezi ile alınan sonuçlarla sedasyon ile alınan sonuçlar arasında fark olmadığını göstermiştir. Genel anestezinin yumurta toplama ve tüp bebek başarısı üzerindeki etkisini, yarı uyanık sedasyonun etkisiyle karşılaştıran bir çalışmada, genel anestezi kullanılan grupta sedasyon kullanılan gruba göre daha çok sayıda yumurta toplanabildiği, ancak iki grup arasında embryo bölünmesi ve hamilelik oranları açısından bir fark olmadığı ortaya çıktı. Genel anestezinin tüp bebek başarı oranları üzerimde etkisi olmadığı kabul edilmektedir.
Randomize kontrollü bir çalışmada, genel anestezi altındaki ortalama ağrı puanının, yarı uyanık sedasyon altındaki ağrı puanından oldukça düşük olduğu ortaya çıktı. Ancak sedasyon altındaki ağrı puanının yüksekliği hastanın dayanamayacağı ölçüde değildi.
Lokal Anestezi, Paraservikal Blok:
Paraservikal blok ile sedasyon yumurta toplama için etkili bir yöntemdir. Bu anestezi direkt olarak yumurta toplamayı gerçekleştiren tüp bebek merkezi doktoruı tarafından yapılır. Ancak blok yönteminin de çok düşük oranda da olsa komplikasyon riski vardır. Lokal anestezinin parametriyal dokudan hızlı emilimi, toksik etki yaratabilir. Rahim atar damarı ve toplar damarının bölgeye yakınlığı da damar içi enjeksiyon riski anlamına gelir. Bu da kalp üzerinde istenmeyen etkilere yol açar. Ancak bu risklerin uygulamayı yapan tüp bebek doktorları tarafından çok iyi tanındığını ve gerekli tedbirlerin her zaman alındığını söylemekte fayda var.
Bölgesel Anestezi:
Spinal veya epidural anestezi de anestezi uzmanının bulunmasını gerektirir. Bölgesel anestezinin yeterli düzeye ulaşması çok zaman alabilir. En sık görülen yan etkileri tansiyon düşüklüğü, postdural başağrısı, yeterli derecede uyuşma sağlanamaması, kısa süreli hareket edememe ve operasyon sonrası dönemde idrar tutamama problemidir. Ancak beraberinde sakinleştirici kullanılmadığı sürece, işlem sonrası nerdeyse hiç uyuşukluk hissedilmez. Bu anestezi çeşidi yumurta toplama işlemi için hemen hemen hiç kullanılmamaktadır.
Sedasyon (çeşitli sakinleştirici ilaçların kullanılması):
Etkili bir sedasyon için benzodiazepin, morfin, çeşitli anestezik ve ağrı kesici pek çok madde ve teknik kullanılmaktadır.
Klinik uygulamalarda yarı uyanık sedasyon, işlem boyunca hasta uyanıkken bir yandan işlemin yapılabilmesi için çeşitli ilaçlar kullanılarak merkezi sinir sisteminin baskılanması tekniği olarak tanımlanır. Yarı uyanık sedasyon için kullanılan ilaçlar ve teknikler bilinç kaybını önlemede güvenli olmalıdır.
Derin sedasyon ise hastanın sözlü ve fiziksel uyarılara cevap vermediği ve nefes yolunun açık olmayabileceği bir durum olarak tanımlanmaktadır. Bu durum genel anesteziye eşdeğer olmamakla birlikte, uygulanması eşit derecede uzmanlık ve beceri gerektirir.
Analjezi:
Yumurta toplama işlemi sonrası bakımının en önemli yönlerinden biri ağrı yönetimidir. Yumurta toplama sonrası hastaların %3'ünde şiddetli ağrı olur ve %2'sinin ağrısı aynı şiddette 2 gün devam eder. Bu nedenle işlem sırasında ve sonrasında ağrı kesicilerin kullanılması önemlidir.
Çözüm alternatifleri:
-Genel anestezi ağrı puanı düşük ve güvenli bir yöntem olup, sedasyona kıyasla daha fazla yumurta toplanabilmektedir ancak iki yöntemin tüp bebekte hamilelik oranları arasında bir fark yoktur.
-Parasevikal blok etkili ve tüp bebek ekibi tarafından uygulanabilen bir yöntem olmakla birlikte yanlışlıkla damardan uygulandığında toksik sistemik etki görülebilir.
-Sedasyon eğitimli kişilerce uygulandığında etkili ve güvenli bir yöntemdir ve anestezistler, tüp bebek ekibi veya hemşireler tarafından uygulanabilir.
-Hangi teknik seçilirse seçilsin, yöntemle ilgili kurallara uyulması, eğitimli personelin işlem sırasında bulunması, hastanın dikkatle izlenmesi ve uyandırma için gerekli ekipmanın olması çok önemlidir.
Sonuç:
Yumurta toplama işlemi genel olarak lokal anestezi ve sedasyon ile kolaylıkla ve ağrısız bir şekilde yapılan bir işlemdir. Bu işlem hastalar tarafından iyi tolere edilmekte, genel anestezinin risk ve komplikasyonlarından kaçınılmaktadır. İşlemi lokal anestezi altında yaptırmaktan korkan hastalarda genel anestezi güvenli ve işlemi olumsuz olarak etkilemeyen bir anestezi yöntemi olarak kullanılabilir.
Vajinal ultrason altında yumurta toplamada, doktorun ve hastanın tercihleriyle birlikte mevcut personel ve ekipmana bağlı olarak kullanılabilecek değişik anestezi ve sedasyon teknikleri mevcut.
Ülkemizde bir istatistik olmamakla birlikte 2004 yılında İngiltere'de tüp bebek merkezleri ile ilgili yapılan bir araştırmada, tüp bebek merkezlerinin %62,4'ünün sedasyonu tercih ettiği ortaya çıktı. Genel anestezi tüp bebek merkezlerinin %24,6'sında tercih edilen yöntemdi, %2,8'i bazen genel anestezi bazen sedasyonu, %5'i ise sedasyon ile beraber paraservikal blok yöntemini kullanıyordu. Bir merkez (%1,6) sedasyon ile birlikte spinal anestezi uyguluyordu. Tüp bebek merkezlerinin %3,6'sı da kas içi ağrı kesici ve damardan sedasyon yöntemlerini birlikte kullanıyordu.
GEBELİKLE İLGİLİ TÜM KONULAR BU LİNKTE
Seçenekler:
Yumurta toplama ağrılı bir işlem olduğu için anestezi, analjezi ve/veya sedasyon tekniklerinden embryoyu veya başarıyı olumsuz etkilemeyen, en güvenli ve en az yan etkisi olan yöntem(ler) seçilerek uygulanması gerekir. Bu yöntemler şunlardır:
Genel anestezi:
Daha önceki araştırmalarda genel anestezi kullanımının başarı üzerinde olumsuz etkileri olduğu ortaya atıldıysa da, yeni araştırmalar genel anestezi ile alınan sonuçlarla sedasyon ile alınan sonuçlar arasında fark olmadığını göstermiştir. Genel anestezinin yumurta toplama ve tüp bebek başarısı üzerindeki etkisini, yarı uyanık sedasyonun etkisiyle karşılaştıran bir çalışmada, genel anestezi kullanılan grupta sedasyon kullanılan gruba göre daha çok sayıda yumurta toplanabildiği, ancak iki grup arasında embryo bölünmesi ve hamilelik oranları açısından bir fark olmadığı ortaya çıktı. Genel anestezinin tüp bebek başarı oranları üzerimde etkisi olmadığı kabul edilmektedir.
Randomize kontrollü bir çalışmada, genel anestezi altındaki ortalama ağrı puanının, yarı uyanık sedasyon altındaki ağrı puanından oldukça düşük olduğu ortaya çıktı. Ancak sedasyon altındaki ağrı puanının yüksekliği hastanın dayanamayacağı ölçüde değildi.
Lokal Anestezi, Paraservikal Blok:
Paraservikal blok ile sedasyon yumurta toplama için etkili bir yöntemdir. Bu anestezi direkt olarak yumurta toplamayı gerçekleştiren tüp bebek merkezi doktoruı tarafından yapılır. Ancak blok yönteminin de çok düşük oranda da olsa komplikasyon riski vardır. Lokal anestezinin parametriyal dokudan hızlı emilimi, toksik etki yaratabilir. Rahim atar damarı ve toplar damarının bölgeye yakınlığı da damar içi enjeksiyon riski anlamına gelir. Bu da kalp üzerinde istenmeyen etkilere yol açar. Ancak bu risklerin uygulamayı yapan tüp bebek doktorları tarafından çok iyi tanındığını ve gerekli tedbirlerin her zaman alındığını söylemekte fayda var.
Bölgesel Anestezi:
Spinal veya epidural anestezi de anestezi uzmanının bulunmasını gerektirir. Bölgesel anestezinin yeterli düzeye ulaşması çok zaman alabilir. En sık görülen yan etkileri tansiyon düşüklüğü, postdural başağrısı, yeterli derecede uyuşma sağlanamaması, kısa süreli hareket edememe ve operasyon sonrası dönemde idrar tutamama problemidir. Ancak beraberinde sakinleştirici kullanılmadığı sürece, işlem sonrası nerdeyse hiç uyuşukluk hissedilmez. Bu anestezi çeşidi yumurta toplama işlemi için hemen hemen hiç kullanılmamaktadır.
Sedasyon (çeşitli sakinleştirici ilaçların kullanılması):
Etkili bir sedasyon için benzodiazepin, morfin, çeşitli anestezik ve ağrı kesici pek çok madde ve teknik kullanılmaktadır.
Klinik uygulamalarda yarı uyanık sedasyon, işlem boyunca hasta uyanıkken bir yandan işlemin yapılabilmesi için çeşitli ilaçlar kullanılarak merkezi sinir sisteminin baskılanması tekniği olarak tanımlanır. Yarı uyanık sedasyon için kullanılan ilaçlar ve teknikler bilinç kaybını önlemede güvenli olmalıdır.
Derin sedasyon ise hastanın sözlü ve fiziksel uyarılara cevap vermediği ve nefes yolunun açık olmayabileceği bir durum olarak tanımlanmaktadır. Bu durum genel anesteziye eşdeğer olmamakla birlikte, uygulanması eşit derecede uzmanlık ve beceri gerektirir.
Analjezi:
Yumurta toplama işlemi sonrası bakımının en önemli yönlerinden biri ağrı yönetimidir. Yumurta toplama sonrası hastaların %3'ünde şiddetli ağrı olur ve %2'sinin ağrısı aynı şiddette 2 gün devam eder. Bu nedenle işlem sırasında ve sonrasında ağrı kesicilerin kullanılması önemlidir.
Çözüm alternatifleri:
-Genel anestezi ağrı puanı düşük ve güvenli bir yöntem olup, sedasyona kıyasla daha fazla yumurta toplanabilmektedir ancak iki yöntemin tüp bebekte hamilelik oranları arasında bir fark yoktur.
-Parasevikal blok etkili ve tüp bebek ekibi tarafından uygulanabilen bir yöntem olmakla birlikte yanlışlıkla damardan uygulandığında toksik sistemik etki görülebilir.
-Sedasyon eğitimli kişilerce uygulandığında etkili ve güvenli bir yöntemdir ve anestezistler, tüp bebek ekibi veya hemşireler tarafından uygulanabilir.
-Hangi teknik seçilirse seçilsin, yöntemle ilgili kurallara uyulması, eğitimli personelin işlem sırasında bulunması, hastanın dikkatle izlenmesi ve uyandırma için gerekli ekipmanın olması çok önemlidir.
Sonuç:
Yumurta toplama işlemi genel olarak lokal anestezi ve sedasyon ile kolaylıkla ve ağrısız bir şekilde yapılan bir işlemdir. Bu işlem hastalar tarafından iyi tolere edilmekte, genel anestezinin risk ve komplikasyonlarından kaçınılmaktadır. İşlemi lokal anestezi altında yaptırmaktan korkan hastalarda genel anestezi güvenli ve işlemi olumsuz olarak etkilemeyen bir anestezi yöntemi olarak kullanılabilir.
