Uzman SühaN
Administrator
Trakeostomi nasıl yapılır?
Trakeostomi, cerrahi yollarla soluk borusuna giden bir delik açılmasıdır. Terim olarak kullanılan trakelektomi ise yapılan bu işleme verilen isimdir. Genellikle Trakeostomi ve trakelektomi isimleri birbirinin yerine de kullanılır.
Trakeostomi işlemi acil durumlarda, nefes yolları aniden tıkandığında, yüzünüz veya boynunuzda travmatik yaralanmalar meydana geldiğinde başvurulan nadir bir uygulamadır. Çoğu durumda sağlık durumunuzun uzun bir süre boyunca solunum makinesi (vantilatör) kullanılmasını gerektirdiği durumlarda trakeostomi işlemi zorunlu olarak uygulanmaktadır. Trakeostomi işlemleri hasta kendi kendine nefes almaya başladığı zaman sonlanır.
Aşağıdaki durumlarda Trakeostomi işleminin yapılması gerekli olabilmektedir:
Solunum makinesini (vantilatör) bir ya da iki hafta gibi uzun bir süre kullanmanızın gerektiği durumlarda,
Kendi kendinize nefes almada güçlük çektiğiniz acil vakalarda,
Boğazdan nefes alımını zorlaştıran felç ve öksürme gibi durumlarda,
Baş bölgesi ve boyun bölgesinde yapılan ameliyatlardan sonraki iyileşme sürecinde nefes almaya yardımcı olması için,
Gırtlak veya ağızda oluşan kanser türlerinde solunum yollarını tıkama ya da daraltma ihtimali olan durumlar için önlem olarak trakeostomi işlemi uygulanır.
Acil yardım olarak trakeostomi:
Çoğu durumda trakeostomi işlemi hastane şartlarında yapılmaktadır. Ancak bazen hastane dışındaki bazı vakalarda da boğazdan delik açılması gerekebilir. Acil olarak boğazdan delik açılmasını gerektiren durumlara trafik kazaları veya başka herhangi bir iş kazası örnek verilebilir. Hastane dışında yapılan bu uygulamaya “krikotirotomi” veya “krikotriodotomi” denir. Ancak işlem hastane dışında gerçekleştirildiği için bir dizi komplikasyon riski taşımaktadır. Kişi hastaneye getirildikten sonra krikotirotomi işlemi ile açılan delik trakeostomiye dönüştürülür.
RİSKLER NELERDİR?
Trakeostomi uygulaması genellikle güvenli olmasına rağmen cerrahi işlemden sonra bazı komplikasyonlar gelişebilir. Ortaya çıkan komplikasyonlar genellikle acil durumlarda yapılmak zorunda kalınan Trakeostomiden kaynaklanmaktadır. Trakeostomi işleminde yaygın olarak karşılaşılan riskler şunlar olmaktadır:
Açılan delikte daralma oluşması,
Kanama,
Deri altında yer alan dokularda hava birikimi,
Enfeksiyon
Göğüs boşluğundan çıkamayan hava nedeniyle akciğerlerin zarar görmesi,
Trakeostomi borusunun yerinden çıkarak boğaza kaçması,
İnce borunun tıkanması
Trakeostomi komplikasyonları (şikayetleri), Trakeostomi tüpünün yerinde kalmasının uzun sürmesi ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Aşağıda karşılaştığınızda doktora başvurmanızı gerektiren bazı belirtiler yer almaktadır:
Durdurulamayan kanamalar
Solunum güçlüğü
Artan ağrılar
İltihap
Kızarıklık
Şişkinlik oluşumu
NASIL HAZIRLANMALI?
Trakeostomiye nasıl hazırlanmanız gerektiği size yapılacak işleme bağlı olarak değişmektedir. Örneğin eğer genel anestezi altına girecekseniz, işlemden birkaç saat öncesinden yeme ve içmeyi kesmeniz gerekir. Ayrıca kullandığınız bazı ilaçlara ara vermeniz de gerekebilir. Bu tür ilaçlara da kan inceltici ilaçlar örnek verilebilir.
Hastanede kalış
Trakeostomi işleminden sonra vücudunuz iyileşinceye kadar bir kaç gün boyunca hastanede kalmanız gerekecektir. Hastanede kalış süresi boyunca aşağıdaki malzemeleri yanınızda bulundurmanız yararınıza olacaktır:
Kendinizi rahat hissetmenizi sağlayacak pijama gibi giysiler ve terlikler yanınıza alınız.
Diş macunu, fırçası ve tıraş takımları gibi kişisel bakım malzemelerini çantanızda bulundurunuz.
Vakit geçirmede size lazım olacak kitap ve dergi alınız.
İşlemden sonraki ilk zamanlarda konuşamayacağınızdan dolayı, iletişim kurmak için kâğıt ve kalem bulundurunuz.
NELER BEKLENEBİLİR? ÖNCESİ VE SONRASI
Trakeostomi sırasında:
Trakeostomi işlemi genel anestezi altında ve ameliyathane koşullarında yapılması tercih edilir. Genel anestezi uygulandığı için uyur halde ve bilinçsiz kalırsınız. Ancak bazı durumlarda eğer işlem ameliyathanede yapılmayacaksa veya genel anestezi risk oluşturuyorsa, lokal anesteziye başvurulabilir. Uygulanacak olan Trakeostomi işleminin türü işlemin acil ya da planlanmış olmasına bağlıdır.
Cerrahi trakeostomi:
Cerrahi trakeostomi işlemi bir ameliyathanede veya hastane odasında yapılabilir. Cerrahi trakeostomi işlemi sırasında ameliyatı yapan cerrah genellikle boynun alt kısmında yatay bir kesi oluşturur. Cerrah, kesinin etrafındaki kasları dikkatli bir şekilde çekerek nefes yolunun havayla temas etmesini sağlayacak şekilde tiroit bezinden bir parça kestikten sonra ince bir tüpü açılan deliğe yerleştirir. Takılan tüpün delikten dışarıya veya içeriye kaymasını engellemek için tüpe bir yüz kapağı ve boyun sargısı takılır.
Minimal trakeostomi:
Bu tür trakeostomi genellikle bir hastane odasında yapılır. Bu işlemde doktor, boynun ön ve alt kısmında küçük bir kesi oluşturur. Ağızdan aşağı doğru gönderilen özel bir lens yardımıyla cerrah boğazın iç tarafını görebilmektedir. Cerrah, boğazdan aldığı bu görüntüleri kullanarak trakeostomi deliği açmak için bir iğneyi nefes borusundan boğaza doğru gönderir. Daha sonra Trakeostomi tüpünü yerleştirebilmek için delik genişletilir. Tüpün nefes borusuna kaçmasını ve aşağı düşmesini engellemek için de yüz kapağı ve bant kullanılır.
Trakeostomi işleminden sonra neler beklenebilir?
Vücudunuzun yeterince iyileşmesi için birkaç gün hastanede kalmanız gerekecektir. Bu süreçte trakeostomi ile zaman geçirmeyi ve yan etkileriyle başa çıkma gibi bazı bilgiler edineceksiniz. Tarkeostomi takılı olan süreçte öğrenebileceğiniz bazı hususlar şunlar olmaktadır:
Tarkeostomi tüpü ile nasıl ilgileneceğiniz: Görevli hemşire trakeostomi tüpünü nasıl temizleyeceğinizi ve nasıl değiştireceğinizi size gösterecektir. Oluşabilecek enfeksiyonları önlemek için trakeostomi tüpünü günde en az iki defa temizlemeniz gerekecektir. Trakeostomi takılı olduğu sürece temizleme ve değiştirme işlemlerine devam edeceksiniz.
Trakeostomi işlemi sonrası konuşma: Trakeostomi işleminden sonra nefes borusundan çıkan hava tüpten dışarı çıktığı ve ses tellerine yetişemediği için konuşmaya çalıştığınız halde konuşamayacaksınız. İletişim için bir kalem ve kâğıt yanınızda bulundurmanız gerekir.
Trakeostomi işleminden sonra yeme: Uygulamadan sonra iyileşme sürecinde, vücudunuzun yeme ihtiyacının giderilmesi ya damar yoluna verilen serumlarla ya da mideye doğrudan bağlanan bir tüp ile sağlanmaktadır.
Kuru hava ile başa çıkma:
Soluduğunuz hava akciğerlere ulaşmadan önce ağız ve burundan geçmediği için yeterince nemlenememektedir. Bu yüzden solunan hava kuru olmaktadır. Solunan havanın bu şekilde kuru olması, solunum yolunda tahrişe, öksürmeye ve trakeostomi bölgesinden daha fazla salgı gelmesine sebep olacaktır. Nemlendirilmiş hava solumak veya trakeostomi girişini bir nemli bez ile örtmek kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlayacaktır.
SONUÇLAR
Trakeostomi işleminden sonra burnunuz veya ağzınız yerine boğazınızdaki delikten nefes alacaksınız. Nefes almada vantilatör gibi bir makineye ihtiyaç duyan kişiler için trakeostomi ile nefes alıp vermek ağza veya boğazın aşağı kısmına yerleştirilen bir tüp kullanmaktan daha kolay olmaktadır.
Uygulanan trakeostomi işlemlerinin çoğu geçici olmaktadır. Kendi kendinize nefes alıp vermeye başladığınızda, trakeostomi tüpünden kurtulacak, konuşma ve yeme kabiliyetinizi yeniden kazanacak ve normal yaşamınıza yavaş yavaş döneceksiniz.
Trakeostomi işlemi acil durumlarda, nefes yolları aniden tıkandığında, yüzünüz veya boynunuzda travmatik yaralanmalar meydana geldiğinde başvurulan nadir bir uygulamadır. Çoğu durumda sağlık durumunuzun uzun bir süre boyunca solunum makinesi (vantilatör) kullanılmasını gerektirdiği durumlarda trakeostomi işlemi zorunlu olarak uygulanmaktadır. Trakeostomi işlemleri hasta kendi kendine nefes almaya başladığı zaman sonlanır.
Aşağıdaki durumlarda Trakeostomi işleminin yapılması gerekli olabilmektedir:
Solunum makinesini (vantilatör) bir ya da iki hafta gibi uzun bir süre kullanmanızın gerektiği durumlarda,
Kendi kendinize nefes almada güçlük çektiğiniz acil vakalarda,
Boğazdan nefes alımını zorlaştıran felç ve öksürme gibi durumlarda,
Baş bölgesi ve boyun bölgesinde yapılan ameliyatlardan sonraki iyileşme sürecinde nefes almaya yardımcı olması için,
Gırtlak veya ağızda oluşan kanser türlerinde solunum yollarını tıkama ya da daraltma ihtimali olan durumlar için önlem olarak trakeostomi işlemi uygulanır.
Acil yardım olarak trakeostomi:
Çoğu durumda trakeostomi işlemi hastane şartlarında yapılmaktadır. Ancak bazen hastane dışındaki bazı vakalarda da boğazdan delik açılması gerekebilir. Acil olarak boğazdan delik açılmasını gerektiren durumlara trafik kazaları veya başka herhangi bir iş kazası örnek verilebilir. Hastane dışında yapılan bu uygulamaya “krikotirotomi” veya “krikotriodotomi” denir. Ancak işlem hastane dışında gerçekleştirildiği için bir dizi komplikasyon riski taşımaktadır. Kişi hastaneye getirildikten sonra krikotirotomi işlemi ile açılan delik trakeostomiye dönüştürülür.
RİSKLER NELERDİR?
Trakeostomi uygulaması genellikle güvenli olmasına rağmen cerrahi işlemden sonra bazı komplikasyonlar gelişebilir. Ortaya çıkan komplikasyonlar genellikle acil durumlarda yapılmak zorunda kalınan Trakeostomiden kaynaklanmaktadır. Trakeostomi işleminde yaygın olarak karşılaşılan riskler şunlar olmaktadır:
Açılan delikte daralma oluşması,
Kanama,
Deri altında yer alan dokularda hava birikimi,
Enfeksiyon
Göğüs boşluğundan çıkamayan hava nedeniyle akciğerlerin zarar görmesi,
Trakeostomi borusunun yerinden çıkarak boğaza kaçması,
İnce borunun tıkanması
Trakeostomi komplikasyonları (şikayetleri), Trakeostomi tüpünün yerinde kalmasının uzun sürmesi ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Aşağıda karşılaştığınızda doktora başvurmanızı gerektiren bazı belirtiler yer almaktadır:
Durdurulamayan kanamalar
Solunum güçlüğü
Artan ağrılar
İltihap
Kızarıklık
Şişkinlik oluşumu
NASIL HAZIRLANMALI?
Trakeostomiye nasıl hazırlanmanız gerektiği size yapılacak işleme bağlı olarak değişmektedir. Örneğin eğer genel anestezi altına girecekseniz, işlemden birkaç saat öncesinden yeme ve içmeyi kesmeniz gerekir. Ayrıca kullandığınız bazı ilaçlara ara vermeniz de gerekebilir. Bu tür ilaçlara da kan inceltici ilaçlar örnek verilebilir.
Hastanede kalış
Trakeostomi işleminden sonra vücudunuz iyileşinceye kadar bir kaç gün boyunca hastanede kalmanız gerekecektir. Hastanede kalış süresi boyunca aşağıdaki malzemeleri yanınızda bulundurmanız yararınıza olacaktır:
Kendinizi rahat hissetmenizi sağlayacak pijama gibi giysiler ve terlikler yanınıza alınız.
Diş macunu, fırçası ve tıraş takımları gibi kişisel bakım malzemelerini çantanızda bulundurunuz.
Vakit geçirmede size lazım olacak kitap ve dergi alınız.
İşlemden sonraki ilk zamanlarda konuşamayacağınızdan dolayı, iletişim kurmak için kâğıt ve kalem bulundurunuz.
NELER BEKLENEBİLİR? ÖNCESİ VE SONRASI
Trakeostomi sırasında:
Trakeostomi işlemi genel anestezi altında ve ameliyathane koşullarında yapılması tercih edilir. Genel anestezi uygulandığı için uyur halde ve bilinçsiz kalırsınız. Ancak bazı durumlarda eğer işlem ameliyathanede yapılmayacaksa veya genel anestezi risk oluşturuyorsa, lokal anesteziye başvurulabilir. Uygulanacak olan Trakeostomi işleminin türü işlemin acil ya da planlanmış olmasına bağlıdır.
Cerrahi trakeostomi:
Cerrahi trakeostomi işlemi bir ameliyathanede veya hastane odasında yapılabilir. Cerrahi trakeostomi işlemi sırasında ameliyatı yapan cerrah genellikle boynun alt kısmında yatay bir kesi oluşturur. Cerrah, kesinin etrafındaki kasları dikkatli bir şekilde çekerek nefes yolunun havayla temas etmesini sağlayacak şekilde tiroit bezinden bir parça kestikten sonra ince bir tüpü açılan deliğe yerleştirir. Takılan tüpün delikten dışarıya veya içeriye kaymasını engellemek için tüpe bir yüz kapağı ve boyun sargısı takılır.
Minimal trakeostomi:
Bu tür trakeostomi genellikle bir hastane odasında yapılır. Bu işlemde doktor, boynun ön ve alt kısmında küçük bir kesi oluşturur. Ağızdan aşağı doğru gönderilen özel bir lens yardımıyla cerrah boğazın iç tarafını görebilmektedir. Cerrah, boğazdan aldığı bu görüntüleri kullanarak trakeostomi deliği açmak için bir iğneyi nefes borusundan boğaza doğru gönderir. Daha sonra Trakeostomi tüpünü yerleştirebilmek için delik genişletilir. Tüpün nefes borusuna kaçmasını ve aşağı düşmesini engellemek için de yüz kapağı ve bant kullanılır.
Trakeostomi işleminden sonra neler beklenebilir?
Vücudunuzun yeterince iyileşmesi için birkaç gün hastanede kalmanız gerekecektir. Bu süreçte trakeostomi ile zaman geçirmeyi ve yan etkileriyle başa çıkma gibi bazı bilgiler edineceksiniz. Tarkeostomi takılı olan süreçte öğrenebileceğiniz bazı hususlar şunlar olmaktadır:
Tarkeostomi tüpü ile nasıl ilgileneceğiniz: Görevli hemşire trakeostomi tüpünü nasıl temizleyeceğinizi ve nasıl değiştireceğinizi size gösterecektir. Oluşabilecek enfeksiyonları önlemek için trakeostomi tüpünü günde en az iki defa temizlemeniz gerekecektir. Trakeostomi takılı olduğu sürece temizleme ve değiştirme işlemlerine devam edeceksiniz.
Trakeostomi işlemi sonrası konuşma: Trakeostomi işleminden sonra nefes borusundan çıkan hava tüpten dışarı çıktığı ve ses tellerine yetişemediği için konuşmaya çalıştığınız halde konuşamayacaksınız. İletişim için bir kalem ve kâğıt yanınızda bulundurmanız gerekir.
Trakeostomi işleminden sonra yeme: Uygulamadan sonra iyileşme sürecinde, vücudunuzun yeme ihtiyacının giderilmesi ya damar yoluna verilen serumlarla ya da mideye doğrudan bağlanan bir tüp ile sağlanmaktadır.
Kuru hava ile başa çıkma:
Soluduğunuz hava akciğerlere ulaşmadan önce ağız ve burundan geçmediği için yeterince nemlenememektedir. Bu yüzden solunan hava kuru olmaktadır. Solunan havanın bu şekilde kuru olması, solunum yolunda tahrişe, öksürmeye ve trakeostomi bölgesinden daha fazla salgı gelmesine sebep olacaktır. Nemlendirilmiş hava solumak veya trakeostomi girişini bir nemli bez ile örtmek kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlayacaktır.
SONUÇLAR
Trakeostomi işleminden sonra burnunuz veya ağzınız yerine boğazınızdaki delikten nefes alacaksınız. Nefes almada vantilatör gibi bir makineye ihtiyaç duyan kişiler için trakeostomi ile nefes alıp vermek ağza veya boğazın aşağı kısmına yerleştirilen bir tüp kullanmaktan daha kolay olmaktadır.
Uygulanan trakeostomi işlemlerinin çoğu geçici olmaktadır. Kendi kendinize nefes alıp vermeye başladığınızda, trakeostomi tüpünden kurtulacak, konuşma ve yeme kabiliyetinizi yeniden kazanacak ve normal yaşamınıza yavaş yavaş döneceksiniz.
