Sözleşmelerde İrade İle Beyan Arasındaki Uyuşmazlıklar
sözleşmede hile sözleşmede hata baba oğluna satış yapabilirmi irade ile beyan
6. Sözleşmelerde İrade İle Beyan Arasındaki Uyuşmazlıklar
6.1 Taraflardan Biri İsteyerek Bilerek İradesine Uymayan Beyan Yaparsa:
6.1.1 Şaka Açıklaması: Bir sözleşmenin sözde taraflarından birisinin iradesine hiç uygun olmayan bir açıklamada bulunmasıdır.
6.1.2 Gizli Kayıt: Kişi iradesine uygun olmayan açıklamada bulunur.Şaka açıklamasından farklı olarak karşı taraftaki gizli kayıtta irade ile beyan arasındaki farkı anlayamamasıdır. Her kim gizli kayıtta bulunmuşsa sonuçlarına katlanmak zorundadır.6.2 İki Tarafın Bilerek İsteyerek İradelerine uygun Olmayan Beyanda Bulunması (Danışıklı işlem):
Buna danışıklı işlem denir. Uygulaması son derecede fazladır. Baba oğluna arsayı satar amacı satmak değildir. Kızından kaçırmaktır. Aslında yapılan bağıştır.
6.2.1 Mutlak Danışıklı İşlem (kesin geçersiz): Taraflar bir sözleşme yapmış gözükürler. Amaç 3. kişileri aldatmaktır. Borçluyum arabamı vermek istemiyorum. Bir arkadaşımın üstüne yaparım. Taraflar hiç yapmak istemedikleri bir işlemi 3. kişileri yanıltmak amacı ile yaparlar.
6.2.2 Göreceli Nispi Danışıklı İşlem:Taraflar 2 işlemi birlikte yaparlar. Görünürdeki İşlem: Yanıltmak İçin yapılan işlemdir. Kesin geçersizdir. Çünkü bu işlmler kişilerin iradelerine uymamaktadır.
Gizli İşlem: Babanın oğluna tarla satması görünürdeki işlem, gizli işlem bağıştır. Yasanın aradığı işlemler yapılmışsa geçerlidir. Baba oğluna arsayı satmış. Danışıklı işlem satış. Gizli işlem bağıştır. Tapuda bağışlama yapılmışsa işlem geçerli tapuda satış yapılmışsa işlem geçersizdir.
Örn: Bağışta önalım hakkı yoktur. A B ve C kişilerinin bir malın ortak sahipleri olsunlar. C hakkını satmak isterse B ve C nin alma hakkı vardır. Paydaşların birinin ön alım hakkı vardır. Satan yükseğe satmış gibi gözüküp böylelikle alım hakkı olan yüksek fiyat verip alamaz. Bu sözleşmenin tarafları bilerek ve isteyerek 3. kişileri aldatmak için asıl yapmak istedikleri işlemi (gizli işlemi) görünürdeki işlem altında saklamışlardır.
Mutlak danışıklı işlemle göreceli danışıklı işlem arasında şuna dikkat etmeliyiz. Mutlak danışıklı işlemde araba satışı örneğinde olduğu gibi işlem yapılmış gibi gözüküyor ama aslında öyle bir işlem yapılmıyor. Göreceli danışıklı işlemde ise işlem bir şekilde yapılıyor ama işlemin niteliği ile amaç arasında uyuşmazlık var.
Kısaca danışıklı işlem sözleşmeyi yapan tarafların bilerek isteyerek ama 3. kişileri yanıltmak amacı ile hiç istemedikleri bir işlemi yapması(Mutlak Danışıklı İşlem) ya da asıl yapmak istedikleri işlemi görünürdeki işlem arkasında saklamalarıdır. (Göreceli Danışıklı İşlem)
3 türü vardır;
6.3.1 Yanılma: 1 kişi iradesine uygun olmayan beyanda bulunmuştur. Her hata sözleşmeyi etkilemez. Esaslı hatalar sözleşmeyi etkiler. Esaslı yanılma için yasa şu belirlemeleri yapmıştır. 6.3.1.1 Sözleşmenin Niteliğinde Yanılma:Kira sözleşmesi yapacağım yerde satış sözleşmesi yapmışsam.
6.3.1.2 Sözleşmenin Konusunda Yanılma: A malında 1000 tane istiyorsam hata ile B malından 1000 tane istemişsem.
6.3.1.3 Sözleşmede Verilen Tutarda Yanılma:A malını 100 den alacaksam ama hata ile 500 demişsem.
6.3.1.4 Tarafta Yanılma: Sözleşmeyi yapacağım kişide yanılmadır.
Esaslı Yanılma: 1 kişi yanıldığı durumu bilseydi anlaşmayı yapmayacak, yapmaması gerekiyorsa buradaki yanılma esaslı yanılmadır.
1 kişi esaslı yanılma ile sözleşme yapmışsa sözleşme o kişiyi bağlamaz. Sözleşme geçerli değildir. Ama geçerli de olabilir çünkü sözleşme askıda geçersidir. 1 yıl içersinde bu durum bildirilmelidir Bildirilmez ise askıda geçersizlik ortadan kalkar. Yanılan kişi zarar uğrayanın zararını karşılamalıdır.
6.3.2 HileHatanın bir başka türüdür. Yanılmada kişi kendi kendine yanılır. Hile de birisinin aldatıcı davranışları söz konusudur. Aldatıcı davranışlar sonucunda irademize uygyn açıklamalar yapmıyoruz..Örneğin arsayı almak istemiyorum.Biri beni bu arsaya 5 kat inşa edebilirim diye kandırdı ve ben arsayı aldım. Burda hileyi 2 farklı kişi yapmış olabilir. Tarflardan biri veya bir başka üçücü kişi hileyi yapmış olabilir. Eğer aldatma taraflardan biri tarafınca yapılmışsa bu durumdan sözleşme etkilenir. Veya hile 3. kişi tarafından yapılıyor ve 3. kişi hileli durumu biliyorsa sözleşme etkilenir.
Sonuç olarak hile durumunda sözleşme askıda geçersizdir. Hile nin varlığı 1 yıl içersinde bildirilmelidir. Sözleşme geçersiz olursa hile yapğandan tazminat istenebilir.
6.3.3 Korkutma (İkrah)Kişi korkutularak sözleşme yapmaya zorlanırsa sözleşme askıda geçersizdir. Ciddi olmayan basit tehlikeler korkutma değildir. Arabanı verfmez ise kulağını keserim .
Korkutma ciddi olmalı, tehlikenin çok yakın veya hemen gerçekleşecek gibi olması gerekir.
Korkutan kişi zararı ödemek zorundadır.
Sonuç olarak gerek yanılma gerek hile gerekse korkutma da 1 yıllık süre hak düşürücü süredir. Hepsi askıda geçersizliğpe sebep olurlar.
6. Sözleşmelerde İrade İle Beyan Arasındaki Uyuşmazlıklar
6.1 Taraflardan Biri İsteyerek Bilerek İradesine Uymayan Beyan Yaparsa:
6.1.1 Şaka Açıklaması: Bir sözleşmenin sözde taraflarından birisinin iradesine hiç uygun olmayan bir açıklamada bulunmasıdır.
6.1.2 Gizli Kayıt: Kişi iradesine uygun olmayan açıklamada bulunur.Şaka açıklamasından farklı olarak karşı taraftaki gizli kayıtta irade ile beyan arasındaki farkı anlayamamasıdır. Her kim gizli kayıtta bulunmuşsa sonuçlarına katlanmak zorundadır.6.2 İki Tarafın Bilerek İsteyerek İradelerine uygun Olmayan Beyanda Bulunması (Danışıklı işlem):
Buna danışıklı işlem denir. Uygulaması son derecede fazladır. Baba oğluna arsayı satar amacı satmak değildir. Kızından kaçırmaktır. Aslında yapılan bağıştır.
6.2.1 Mutlak Danışıklı İşlem (kesin geçersiz): Taraflar bir sözleşme yapmış gözükürler. Amaç 3. kişileri aldatmaktır. Borçluyum arabamı vermek istemiyorum. Bir arkadaşımın üstüne yaparım. Taraflar hiç yapmak istemedikleri bir işlemi 3. kişileri yanıltmak amacı ile yaparlar.
6.2.2 Göreceli Nispi Danışıklı İşlem:Taraflar 2 işlemi birlikte yaparlar. Görünürdeki İşlem: Yanıltmak İçin yapılan işlemdir. Kesin geçersizdir. Çünkü bu işlmler kişilerin iradelerine uymamaktadır.
Gizli İşlem: Babanın oğluna tarla satması görünürdeki işlem, gizli işlem bağıştır. Yasanın aradığı işlemler yapılmışsa geçerlidir. Baba oğluna arsayı satmış. Danışıklı işlem satış. Gizli işlem bağıştır. Tapuda bağışlama yapılmışsa işlem geçerli tapuda satış yapılmışsa işlem geçersizdir.
Örn: Bağışta önalım hakkı yoktur. A B ve C kişilerinin bir malın ortak sahipleri olsunlar. C hakkını satmak isterse B ve C nin alma hakkı vardır. Paydaşların birinin ön alım hakkı vardır. Satan yükseğe satmış gibi gözüküp böylelikle alım hakkı olan yüksek fiyat verip alamaz. Bu sözleşmenin tarafları bilerek ve isteyerek 3. kişileri aldatmak için asıl yapmak istedikleri işlemi (gizli işlemi) görünürdeki işlem altında saklamışlardır.
Mutlak danışıklı işlemle göreceli danışıklı işlem arasında şuna dikkat etmeliyiz. Mutlak danışıklı işlemde araba satışı örneğinde olduğu gibi işlem yapılmış gibi gözüküyor ama aslında öyle bir işlem yapılmıyor. Göreceli danışıklı işlemde ise işlem bir şekilde yapılıyor ama işlemin niteliği ile amaç arasında uyuşmazlık var.
Kısaca danışıklı işlem sözleşmeyi yapan tarafların bilerek isteyerek ama 3. kişileri yanıltmak amacı ile hiç istemedikleri bir işlemi yapması(Mutlak Danışıklı İşlem) ya da asıl yapmak istedikleri işlemi görünürdeki işlem arkasında saklamalarıdır. (Göreceli Danışıklı İşlem)
6.2.3 Danışıklılık Nasıl Kanıtlanır
- Danışıklı İşlemi Yapan Taraflardan Biri Danışıklılığı Kanıtlamak İstiyorsa: işlem yazılı yapılmışsa o işlemin çürütülmesi ancak belge ile olur.
- 3. kişiler Danışıklılığı Kanıtlamaya Çalışırsa: 3. kişiler işlemin danışıklı olduğunu her türlü şekilde kanıtlayabilir. Baba oğluna 5 milyara arsa sattı. Kız oğulun işsiz olduğunu bildirebilir.
3 türü vardır;
6.3.1 Yanılma: 1 kişi iradesine uygun olmayan beyanda bulunmuştur. Her hata sözleşmeyi etkilemez. Esaslı hatalar sözleşmeyi etkiler. Esaslı yanılma için yasa şu belirlemeleri yapmıştır. 6.3.1.1 Sözleşmenin Niteliğinde Yanılma:Kira sözleşmesi yapacağım yerde satış sözleşmesi yapmışsam.
6.3.1.2 Sözleşmenin Konusunda Yanılma: A malında 1000 tane istiyorsam hata ile B malından 1000 tane istemişsem.
6.3.1.3 Sözleşmede Verilen Tutarda Yanılma:A malını 100 den alacaksam ama hata ile 500 demişsem.
6.3.1.4 Tarafta Yanılma: Sözleşmeyi yapacağım kişide yanılmadır.
Esaslı Yanılma: 1 kişi yanıldığı durumu bilseydi anlaşmayı yapmayacak, yapmaması gerekiyorsa buradaki yanılma esaslı yanılmadır.
1 kişi esaslı yanılma ile sözleşme yapmışsa sözleşme o kişiyi bağlamaz. Sözleşme geçerli değildir. Ama geçerli de olabilir çünkü sözleşme askıda geçersidir. 1 yıl içersinde bu durum bildirilmelidir Bildirilmez ise askıda geçersizlik ortadan kalkar. Yanılan kişi zarar uğrayanın zararını karşılamalıdır.
6.3.2 HileHatanın bir başka türüdür. Yanılmada kişi kendi kendine yanılır. Hile de birisinin aldatıcı davranışları söz konusudur. Aldatıcı davranışlar sonucunda irademize uygyn açıklamalar yapmıyoruz..Örneğin arsayı almak istemiyorum.Biri beni bu arsaya 5 kat inşa edebilirim diye kandırdı ve ben arsayı aldım. Burda hileyi 2 farklı kişi yapmış olabilir. Tarflardan biri veya bir başka üçücü kişi hileyi yapmış olabilir. Eğer aldatma taraflardan biri tarafınca yapılmışsa bu durumdan sözleşme etkilenir. Veya hile 3. kişi tarafından yapılıyor ve 3. kişi hileli durumu biliyorsa sözleşme etkilenir.
Sonuç olarak hile durumunda sözleşme askıda geçersizdir. Hile nin varlığı 1 yıl içersinde bildirilmelidir. Sözleşme geçersiz olursa hile yapğandan tazminat istenebilir.
6.3.3 Korkutma (İkrah)Kişi korkutularak sözleşme yapmaya zorlanırsa sözleşme askıda geçersizdir. Ciddi olmayan basit tehlikeler korkutma değildir. Arabanı verfmez ise kulağını keserim .
Korkutma ciddi olmalı, tehlikenin çok yakın veya hemen gerçekleşecek gibi olması gerekir.
Korkutan kişi zararı ödemek zorundadır.
Sonuç olarak gerek yanılma gerek hile gerekse korkutma da 1 yıllık süre hak düşürücü süredir. Hepsi askıda geçersizliğpe sebep olurlar.
