*MeleK*
♥Ben Aşık Olduğum Adamın Aşık Olduğu Kadınım♥
Sinop Gelenek ve Görenekleri
çoçuğu olana ne denir yeni çoçuğu olana ne denir bebeği yeni bebeği sinop yöresi gelenek ve görenekleri
Âdet, gelenek ve töreler bir toplumun kültürünü oluşturan önemli yapı taşlarıdır.
Kültürel yapı içinde geçiş dönemleri önemli bir yer tutar. Doğum, evlenme ve
ölüm üç önemli geçiş dönemidir. Sinop'ta yapılan derlemeler sonucunda bu geçiş
dönemleri çevresinde oluşmuş pek çok gelenek tespit edilmiştir.
Doğum Âdetleri :
Doğum geçiş dönemlerinin birincisidir. Sinop'ta doğum âdetleri genel hatlarıyla
şöyledir:
Yörede bebek bekleyen kadına "yüklü", "gebe" veya "hamile" denir. Çocuğu
olmayan kadın ve erkeğe ise "kodaksız" ya da "kısır" denilmektedir.
Her yörede olduğu gibi Sinop'ta da ailelerin çocuğunun olması önemli bir olaydır
ve evliliğin ilk gününden itibaren çiftlerin bir an evvel çocuğu olması için
geleneksel bazı yöntemler uygulanır. Örneğin ilk çocuğun erkek olması için yeni
gelinin kucağına erkek çocuk verilir, yatağında erkek çocuk yuvarlanır.
Çiftlerin uzun süre çocuğu olmadığında çocuk olması için uygulan pratikler de
şunlardır :
- Gebe kalınması için rahime kirli koyun yapağından yapılan ilaç, çıra ya da
menekşe kökü konur. Çıranın meziri burnundan çıkarsa bir kusur olmadığı
anlaşılır.
Bunun dışında kadın sık sık ölü doğum yapıyorsa doğacak çocuğun yaşaması
için hamileyken çocuk türbeye satılır. Çocuk doğduğunda erkek olursa "Satılmış",
kız olursa "Satı" ismi verilir.
Düşük olmasının nedeni ise kadının sütünde "südümiyen" olmasına bağlanır ve
buna inanılır. Böyle durumlarda ise çocuk için boy hamaylısı yapılır.
Bu yapıldığında "ümmü sübyan"ın çocuğu boğmayacağına inanılır. Çocuk doğana
kadar boy hamaylısı kadının üzerinde durur. Doğduktan sonra çocuğun yastığının
altına konur.
Kadın gebeliğini yaşıtları arkadaşlarına söyler. Ailedekiler ise gebeliği ancak
kadının karnı büyümeye başladığında anlarlar.
Yörede aşerme "aşyerme" olarak adlandırılıyor ve gebelik sırasında kadının
canının bir şeyler istemesi olarak tanımlanıyor. Bu dönemde gebe kadının canının
istediği şeyi mutlaka yemesi gerekir. Yemediği ya da yedirilmediği takdirde
doğacak çocuğun bir yerinin eksik olacağına inanılır.
Ayrıca gebe kadın aşerme sırasında gizli olarak kiren (kızılcık) ve elma yerse
veya onları saklarsa, bunlarla vücudunun neresine dokunursa doğacak çocuğun
vücudunun o kısmında bunların izi olacağına inanılır.
Gebelik sırasında doğacak çocuğun dış görünüşünün oluşturulması anlamında da
bazı pratikler uygulanır. Örneğin, gebe kadın çocuğunun kime benzemesini
istiyorsa ona bakar. Gökyüzüne bakan kadının çocuğunun gözünün mavi, gök
üzüm ya da gök bir şey yenirse gözlerinin yeşil olacağına inanılır. Gebe kadın
kocasını çok severse çocuk kocasına, annesini çok severse annesine
benzeyeceği inancı vardır.
Anadolu'nun genelinde olduğu gibi Sinop'ta da erkek çocuk aileler için önemlidir.
Bu nedenle doğumdan önce çocuğun cinsiyeti merak edilir. Gebe kadının dış
görünüşünden ve yapılan bir takım pratiklerle çocuğun cinsiyeti öğrenilmeye
çalışılır. Bunlardan bazıları şunlardır :
- Gebe kadına elini uzat dendiğinde elinin içi yere bakarsa çocuk oğlan,
yukarı bakarsa kız olur.
Makas olana oturursa çocuk kız, bıçak olana oturursa oğlan olur.
- Doğacak çocuğun erkek olması için horoz kesilip sıcakken ödü yutulur.
Doğum eskiden ve kısmen günümüzde de köy ebeleri tarafından yaptırılır.
Evin bir odasında doğuma yardım edecek birkaç kişiyle birlikte köy ebesi
doğumu yaptırır. Ancak zaman zaman doğum zorlaşır. Gebelik sırasında yatakta
kocanın kadının üzerinden geçmesinin ya da kadının gebelik sırasında kapı
eşiğine oturmasının doğumu zorlaştıran nedenler olduğuna inanılır.
Bu durumlarda doğumu kolaylaştırmak için şu pratikler uygulanır :
Bebek doğduktan sonra yıkanır ve tuzlanır. Doğumdan sonraki en önemli işlem
bebeğin göbeğinin kesilmesidir. Göbek pamuk ipliğiyle bağlanır.
Bir ayakkabı ya da lastiğin (ayağa giyilen) üzerinde jiletle kesilir. Göbeğin
üzerine kurumaması için anne sütü damlatılır ve "goğorsu" denilen yakılmış
beyaz bezin külü konur. İki günde bir ya da her gün göbek düşene kadar bu
işlem tekrarlanır.
Göbeğin kesildiği makas çocuk erkekse, kalbi askılı olsun, çalışkan olsun diyerek
duvara asılır. Çocuk kızsa makas, gezgin olmaması, eve bağlı olması için minder
altına konur.
Doğumu yaptıran ebeye doğumdan sonra kibrit ve sabun verilir. Çocuğun kırkı
çıktıktan sonra da para verilir.
Doğum sonrası loğusayı ziyarete gelenlere ikram etmek için bebek kız olmuşsa
katlama yapılır, erkek olmuşsa çörek gömülür. Küle gömülen çörek
"oğlan çöreği" diye dağıtılır.
Uzun yıllar çocuğu olmayan ya da ilk erkek çocukları dünyaya gelen aileler,
çocukları olduğunda yaşlı kadınları toplayarak "beşik düğünü" yaparlar.
Kadınlar beşiği düzerler. Bebek uykulu olsun, uyusun diyerek kadınlardan çok
uykulu olan birisi bebeği beşiğe yatırır.
Loğusa kadın ve bebek kırkları çıkana kadar yalnız bırakılmazlar. Bunun nedeni
bu dönemde anne ve bebeğe şeytanın çok ilişeceği ve doğum yapan kadının
mezarının kırk gün açık olduğu inancıdır.
Loğusa kadın ve bebek yalnız bırakılmaları gerektiğinde yanlarına su ve süpürge
konur. Bebek yalnız bırakılacaksa beşiğine süpürge dayanır, başının altına
süpürge teli konur, beşiğin altına ekmek konur. Çocuk mama, yemek yiyene
kadar da o ekmek oradan alınmaz.
Kırk içinde çocuğun üzerine âdetli kadın gelirse "ürfiye", "urufe" olur. Buna
"kabar" da denilir. Çocuğun vücudunda kızarıklıklar olur, darı gibi lekeler çıkar.
Bu durumda çocuğun yıkanacağı suya darı atılır ve çocuk bu suyla yıkanır.
Bunun dışında çocuğun vücuduna katran sürülür ya da buğday anızının külü
vücuda serpilir.
Çocuk doğduktan kırk gün sonra loğusa da bebek de kırklanır. Ancak kırklama
yapılana kadar bebek ve kadın sık sık yıkanır.
Kadın bu kırk gün boyunca âdet görür. Buna "çocuk âdeti" denir. Kırk gün
dolunca "kırk kazanı" konur. Kazanın içine kırk taş atılır. Buna "kırk taşı" denir.
Aynı zamanda kırklama suyuna gümüş yüzük, para, iğne atılır. Bunu yaşlı bir
kadın yapar, para ve iğne kırklamdan sonra bu kadına verilir. Bu su elekten
geçirilir ve kırk kaşık su konur. Artan su loğusanın ve bebeğin gittiği her yere
serpilir.
İki kırklı kadın bir araya geldiğinde "kırk baskını" olacağı inancı vardır.
Bu durumda çocuk ilerlemez. Kırk baskını olmaması için bebeklerin iç göynekleri
değiştirilir, iki kadın birbiriyle öpüşür ve iğne değiştirirler. Baskın durumunda ise
kadınlar birbirlerinin çocuklarını emzirirler.
Âdet, gelenek ve töreler bir toplumun kültürünü oluşturan önemli yapı taşlarıdır.
Kültürel yapı içinde geçiş dönemleri önemli bir yer tutar. Doğum, evlenme ve
ölüm üç önemli geçiş dönemidir. Sinop'ta yapılan derlemeler sonucunda bu geçiş
dönemleri çevresinde oluşmuş pek çok gelenek tespit edilmiştir.
Doğum Âdetleri :
Doğum geçiş dönemlerinin birincisidir. Sinop'ta doğum âdetleri genel hatlarıyla
şöyledir:
Yörede bebek bekleyen kadına "yüklü", "gebe" veya "hamile" denir. Çocuğu
olmayan kadın ve erkeğe ise "kodaksız" ya da "kısır" denilmektedir.
Her yörede olduğu gibi Sinop'ta da ailelerin çocuğunun olması önemli bir olaydır
ve evliliğin ilk gününden itibaren çiftlerin bir an evvel çocuğu olması için
geleneksel bazı yöntemler uygulanır. Örneğin ilk çocuğun erkek olması için yeni
gelinin kucağına erkek çocuk verilir, yatağında erkek çocuk yuvarlanır.
Çiftlerin uzun süre çocuğu olmadığında çocuk olması için uygulan pratikler de
şunlardır :
- Yatıra, türbeye gidilir, adak adanır. Türbe etrafında namaz kılınır.
- Doğuma engel olduğu düşünülen rahim eğriliğini gidermek için kadın baş
- Gebe kalınması için rahime kirli koyun yapağından yapılan ilaç, çıra ya da
menekşe kökü konur. Çıranın meziri burnundan çıkarsa bir kusur olmadığı
anlaşılır.
- Tavuk gübresi kaynatılıp kadın onun buğusuna oturtulur.
- Kadının uşaklığına (rahime) ebegümeci konur.
- Kadının üç kere beli çekilir, kasıkları bağlanır.
- Rahim kapalıysa şiş salınır.
- Çocuğu olmayan kadına hacdan getirilen deve eti yedirilir.
- Hacda tavaf yapılırken okuya okuya bir ipe düğüm atılır. O ip de çocuğu
- Kadın yıkadığı giysinin buğusuna oturur.
- İncir yaprağının buğusuna oturur.
Bunun dışında kadın sık sık ölü doğum yapıyorsa doğacak çocuğun yaşaması
için hamileyken çocuk türbeye satılır. Çocuk doğduğunda erkek olursa "Satılmış",
kız olursa "Satı" ismi verilir.
Düşük olmasının nedeni ise kadının sütünde "südümiyen" olmasına bağlanır ve
buna inanılır. Böyle durumlarda ise çocuk için boy hamaylısı yapılır.
Bu yapıldığında "ümmü sübyan"ın çocuğu boğmayacağına inanılır. Çocuk doğana
kadar boy hamaylısı kadının üzerinde durur. Doğduktan sonra çocuğun yastığının
altına konur.
Kadın gebeliğini yaşıtları arkadaşlarına söyler. Ailedekiler ise gebeliği ancak
kadının karnı büyümeye başladığında anlarlar.
Yörede aşerme "aşyerme" olarak adlandırılıyor ve gebelik sırasında kadının
canının bir şeyler istemesi olarak tanımlanıyor. Bu dönemde gebe kadının canının
istediği şeyi mutlaka yemesi gerekir. Yemediği ya da yedirilmediği takdirde
doğacak çocuğun bir yerinin eksik olacağına inanılır.
Ayrıca gebe kadın aşerme sırasında gizli olarak kiren (kızılcık) ve elma yerse
veya onları saklarsa, bunlarla vücudunun neresine dokunursa doğacak çocuğun
vücudunun o kısmında bunların izi olacağına inanılır.
Gebelik sırasında doğacak çocuğun dış görünüşünün oluşturulması anlamında da
bazı pratikler uygulanır. Örneğin, gebe kadın çocuğunun kime benzemesini
istiyorsa ona bakar. Gökyüzüne bakan kadının çocuğunun gözünün mavi, gök
üzüm ya da gök bir şey yenirse gözlerinin yeşil olacağına inanılır. Gebe kadın
kocasını çok severse çocuk kocasına, annesini çok severse annesine
benzeyeceği inancı vardır.
Anadolu'nun genelinde olduğu gibi Sinop'ta da erkek çocuk aileler için önemlidir.
Bu nedenle doğumdan önce çocuğun cinsiyeti merak edilir. Gebe kadının dış
görünüşünden ve yapılan bir takım pratiklerle çocuğun cinsiyeti öğrenilmeye
çalışılır. Bunlardan bazıları şunlardır :
- Gebe kadına elini uzat dendiğinde elinin içi yere bakarsa çocuk oğlan,
yukarı bakarsa kız olur.
- Kadının karnı sivri olursa çocuk oğlan, yayvan olursa kız olur.
- Bebek sağ tarafta olursa oğlan, sol tarafta olursa kızdır.
- Doğacak çocuk kızsa kadın zayıflamaz, oğlan taşıması zor olduğu için
- Doğacak çocuğun erkek olması için kocasının uçkuru kadının beline bağlanır.
- Gebe kadının haberi olmadan odadaki minderlerin birinin altına makas,
Makas olana oturursa çocuk kız, bıçak olana oturursa oğlan olur.
- Doğacak çocuğun erkek olması için horoz kesilip sıcakken ödü yutulur.
Doğum eskiden ve kısmen günümüzde de köy ebeleri tarafından yaptırılır.
Evin bir odasında doğuma yardım edecek birkaç kişiyle birlikte köy ebesi
doğumu yaptırır. Ancak zaman zaman doğum zorlaşır. Gebelik sırasında yatakta
kocanın kadının üzerinden geçmesinin ya da kadının gebelik sırasında kapı
eşiğine oturmasının doğumu zorlaştıran nedenler olduğuna inanılır.
Bu durumlarda doğumu kolaylaştırmak için şu pratikler uygulanır :
- Kadın odada gezdirilir.
- Çarşaf, yorgan, battaniye gibi şeyler içinde sallanır.
- Su üzerinden, küfe üzerinden, eşikten atlatılır.
- Makas ağzı açılır. Ebe kadın saç bağını, saç örgüsünü açar, düğmeler çözülür.
- Kocasının avucundan ya da ayakkabısının içinden Fatma ana denilen otun bekletildiği su içirilir.
- Doğum odasına giren kadınlar gebe kadının sırtını sıvazlar, "köy göçtü
- Odaya giren kişi bir şeyin dikişini söker ve "ben geldim sen de gel" der.
- Gebe kadın gebeliği sırasında dikiş dikmişse doğum yaparken eteği sökülür.
- Kadının kocası çağırılır ve kadının üzerinden üç kere geçirilir.
- Kadının saçında iğne, toka varsa açılır, yakasındaki ip çözülür.
- Sandıkların kilitleri açılır.
Bebek doğduktan sonra yıkanır ve tuzlanır. Doğumdan sonraki en önemli işlem
bebeğin göbeğinin kesilmesidir. Göbek pamuk ipliğiyle bağlanır.
Bir ayakkabı ya da lastiğin (ayağa giyilen) üzerinde jiletle kesilir. Göbeğin
üzerine kurumaması için anne sütü damlatılır ve "goğorsu" denilen yakılmış
beyaz bezin külü konur. İki günde bir ya da her gün göbek düşene kadar bu
işlem tekrarlanır.
Göbeğin kesildiği makas çocuk erkekse, kalbi askılı olsun, çalışkan olsun diyerek
duvara asılır. Çocuk kızsa makas, gezgin olmaması, eve bağlı olması için minder
altına konur.
Doğumu yaptıran ebeye doğumdan sonra kibrit ve sabun verilir. Çocuğun kırkı
çıktıktan sonra da para verilir.
Doğum sonrası loğusayı ziyarete gelenlere ikram etmek için bebek kız olmuşsa
katlama yapılır, erkek olmuşsa çörek gömülür. Küle gömülen çörek
"oğlan çöreği" diye dağıtılır.
Uzun yıllar çocuğu olmayan ya da ilk erkek çocukları dünyaya gelen aileler,
çocukları olduğunda yaşlı kadınları toplayarak "beşik düğünü" yaparlar.
Kadınlar beşiği düzerler. Bebek uykulu olsun, uyusun diyerek kadınlardan çok
uykulu olan birisi bebeği beşiğe yatırır.
Loğusa kadın ve bebek kırkları çıkana kadar yalnız bırakılmazlar. Bunun nedeni
bu dönemde anne ve bebeğe şeytanın çok ilişeceği ve doğum yapan kadının
mezarının kırk gün açık olduğu inancıdır.
Loğusa kadın ve bebek yalnız bırakılmaları gerektiğinde yanlarına su ve süpürge
konur. Bebek yalnız bırakılacaksa beşiğine süpürge dayanır, başının altına
süpürge teli konur, beşiğin altına ekmek konur. Çocuk mama, yemek yiyene
kadar da o ekmek oradan alınmaz.
Kırk içinde çocuğun üzerine âdetli kadın gelirse "ürfiye", "urufe" olur. Buna
"kabar" da denilir. Çocuğun vücudunda kızarıklıklar olur, darı gibi lekeler çıkar.
Bu durumda çocuğun yıkanacağı suya darı atılır ve çocuk bu suyla yıkanır.
Bunun dışında çocuğun vücuduna katran sürülür ya da buğday anızının külü
vücuda serpilir.
Çocuk doğduktan kırk gün sonra loğusa da bebek de kırklanır. Ancak kırklama
yapılana kadar bebek ve kadın sık sık yıkanır.
Kadın bu kırk gün boyunca âdet görür. Buna "çocuk âdeti" denir. Kırk gün
dolunca "kırk kazanı" konur. Kazanın içine kırk taş atılır. Buna "kırk taşı" denir.
Aynı zamanda kırklama suyuna gümüş yüzük, para, iğne atılır. Bunu yaşlı bir
kadın yapar, para ve iğne kırklamdan sonra bu kadına verilir. Bu su elekten
geçirilir ve kırk kaşık su konur. Artan su loğusanın ve bebeğin gittiği her yere
serpilir.
İki kırklı kadın bir araya geldiğinde "kırk baskını" olacağı inancı vardır.
Bu durumda çocuk ilerlemez. Kırk baskını olmaması için bebeklerin iç göynekleri
değiştirilir, iki kadın birbiriyle öpüşür ve iğne değiştirirler. Baskın durumunda ise
kadınlar birbirlerinin çocuklarını emzirirler.
