Uzman SühaN
Administrator
Sarılık neden olur?
Sarılık cildin, mukozanın (iç organlarımızın içini örten zar) veya gözlerin sarı renk almasıdır. Bu sarı pigment, kırmızı kan hücrelerinin bir yan ürünü olan bilirubin maddesinden kaynaklanır. Bilirubin, vücudun eski kırmızı kan hücrelerini yenilerken oluşturduğu, sarı bir maddedir. Diyelim vücudunuza bir darbe aldınız ve bir çürük oluştu. İyileşme sürecinde bu çürüğün farklı renkler aldığını görürsünüz. Çürüğün içinde sarı renk olduğu gözünüze çarparsa, bu gördüğünüz bilirubin maddesidir. Normalde her gün kırmızı kan hücrelerinin %1’i emekli olur ve yerlerini yenileri alır. Eskiler karaciğerde işlenir ve atılır. Bu sırada üretilen bilirubinin çoğu dışkıyla vücuttan atılır. Eğer karaciğerin başa çıkabileceğinden çok daha fazla sayıda kan hücresi yıkımı oluyorsa bu durumda vücutta bilirubin (sarı pigmentler) birikmeye başlar. Bu oran gözle görülür bir hal aldığında da ortaya sarılık çıkar.
Sarılık çok fazla sayıda kan hücresinin ömrünü doldurması, karaciğerin aşırı yüklenmesi ya da karaciğerde hasar olması veya bilirubinin karaciğerden safra yoluyla bağırsağa geçişinde sorun olmasından kaynaklanabilir. Pek çok bebek hayata geldiklerinin ilk haftasında sarılık olur. Zorlu doğum süreci çok fazla kırmızı kan hücresinin erkenden emekliye ayrılmasına neden olabilir. Bebeklerin karaciğeri ise sıklıkla bu aşırı yüklemeye karşı hazırlıksızdır. Anne sütünü almadan ve gerçek anlamda kaka yapmaya başlamadan önce, bilirubin daha kolay birikir. Prematüre bebekler arasında sarılık daha yaygındır. Sağlıklı bebekler arasında yaygın olarak rastlanan sarılığa fizyolojik sarılık denir.
Hem bebeklerde hem de yetişkinlerde de ortaya çıkabilen patolojik sarılık ise, nedenine ya da ciddiyetine bağlı olarak sağlık riski oluşturan sarılık türüdür. Kan hastalıkları, kan uyuşmazlığı, genetik sendromlar, hepatit, siroz, diğer karaciğer hastalıkları, safra kanalı tıkanması, enfeksiyon ve kullanılan ilaçlar gibi pek çok farklı nedeni olabilir. Ayrıca fizyolojik sarılığın susuz kalma, erken doğum, zor doğum ya da farklı nedenlerle daha ciddileşmiş haline de patolojik sarılık denilebilir.Çocuklarda Sarılık Nedenleri
Anne sütü sarılığı: Anne sütündeki maddeler bazı bebeklerde karaciğerin bilirubin ile başa çıkma yeteneğini azaltır. Bu sarılık türü nadiren sorunlara yol açar ve genellikle emzirmeye ara verilmemesi tavsiye edilir.
Biliyer atrezi (safra kesesi hastalığı)
Emzirme sarılığı: Yeni doğan 10 bebekten birinde, ilk hafta içerisinde görülebilir. Bebeğin yetersiz anne sütü almasına bağlı olarak su kaybı veya düşük kalori alımının sarılığa neden olduğu düşünülür.
Gilbert sendromu: Kalıtsal ve hafif derecede sarılığın görüldüğü, tehlikesiz bir durumdur. Karaciğerde bilirubini işleyen bazı enzimlerin seviyelerindeki değişiklik nedeniyle ortaya çıkar. Teşhis edildikten sonra bir tedavi ya da daha ileri bir değerlendirme gerekmez.
Hemolitik anemi (alyuvarların kısa ömürlü olması)
Otoimmün hepatit
Sıtma
Yenidoğan sarılığı (fizyolojik sarılık)
Viral hepatitler (hepatit A, B, C, D ve E)
Yetişkinlerde Sarılık Nedenleri
Alkolik karaciğer hastalığı (alkolik siroz; uzun süreli alkol kullanımı nedeniyle karaciğer zarar görmüştür.)
Biliyer atrezi (safra kesesi hastalığı)
Gebelik İntrahepatik Kolestazı
Gilbert sendromu ya da bilirubinin işlenmesinde sorunlara yol açan hastalıklar
Hemolitik anemi (alyuvarların kısa ömürlü olması)
İlaç kaynaklı hepatit
İlaç kaynaklı kolestaz
Karaciğere yeterince kan ya da oksijen gitmemesi
Kronik aktif hepatit
Otoimmün hepatit
Pankreas kanseri
Primer Biliyer Siroz
Safra yolları tıkanıklığı (enfeksiyon, tümör ya da safra taşı nedeniyle)
Sıtma
Viral hepatitler (hepatit A, B, C, D ve hepatit E)
Sarılık Belirtileri Nelerdir?
Sarılık bir anda ortaya çıkabilir ya da zaman içinde yavaş yavaş gelişebilir. Genel olarak sarılığın belirtilerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
Gözlerin akı ve cilt sarı bir renk alır. Sarılık ciddi bir seviyedeyse sarı renk kahverengiye çalabilir. Eğer göz akları sarı değilse, cildinizin sarı renk almasının sarılık dışında başka bir nedeni olabilir.
Ağzın içi sarı bir renk alır.
İdrar rengi koyulaşır ya da kahverengi olur.
Dışkının rengi açıktır, kil rengi olur.
Sarılık çok fazla sayıda kan hücresinin ömrünü doldurması, karaciğerin aşırı yüklenmesi ya da karaciğerde hasar olması veya bilirubinin karaciğerden safra yoluyla bağırsağa geçişinde sorun olmasından kaynaklanabilir. Pek çok bebek hayata geldiklerinin ilk haftasında sarılık olur. Zorlu doğum süreci çok fazla kırmızı kan hücresinin erkenden emekliye ayrılmasına neden olabilir. Bebeklerin karaciğeri ise sıklıkla bu aşırı yüklemeye karşı hazırlıksızdır. Anne sütünü almadan ve gerçek anlamda kaka yapmaya başlamadan önce, bilirubin daha kolay birikir. Prematüre bebekler arasında sarılık daha yaygındır. Sağlıklı bebekler arasında yaygın olarak rastlanan sarılığa fizyolojik sarılık denir.
Hem bebeklerde hem de yetişkinlerde de ortaya çıkabilen patolojik sarılık ise, nedenine ya da ciddiyetine bağlı olarak sağlık riski oluşturan sarılık türüdür. Kan hastalıkları, kan uyuşmazlığı, genetik sendromlar, hepatit, siroz, diğer karaciğer hastalıkları, safra kanalı tıkanması, enfeksiyon ve kullanılan ilaçlar gibi pek çok farklı nedeni olabilir. Ayrıca fizyolojik sarılığın susuz kalma, erken doğum, zor doğum ya da farklı nedenlerle daha ciddileşmiş haline de patolojik sarılık denilebilir.Çocuklarda Sarılık Nedenleri
Anne sütü sarılığı: Anne sütündeki maddeler bazı bebeklerde karaciğerin bilirubin ile başa çıkma yeteneğini azaltır. Bu sarılık türü nadiren sorunlara yol açar ve genellikle emzirmeye ara verilmemesi tavsiye edilir.
Biliyer atrezi (safra kesesi hastalığı)
Emzirme sarılığı: Yeni doğan 10 bebekten birinde, ilk hafta içerisinde görülebilir. Bebeğin yetersiz anne sütü almasına bağlı olarak su kaybı veya düşük kalori alımının sarılığa neden olduğu düşünülür.
Gilbert sendromu: Kalıtsal ve hafif derecede sarılığın görüldüğü, tehlikesiz bir durumdur. Karaciğerde bilirubini işleyen bazı enzimlerin seviyelerindeki değişiklik nedeniyle ortaya çıkar. Teşhis edildikten sonra bir tedavi ya da daha ileri bir değerlendirme gerekmez.
Hemolitik anemi (alyuvarların kısa ömürlü olması)
Otoimmün hepatit
Sıtma
Yenidoğan sarılığı (fizyolojik sarılık)
Viral hepatitler (hepatit A, B, C, D ve E)
Yetişkinlerde Sarılık Nedenleri
Alkolik karaciğer hastalığı (alkolik siroz; uzun süreli alkol kullanımı nedeniyle karaciğer zarar görmüştür.)
Biliyer atrezi (safra kesesi hastalığı)
Gebelik İntrahepatik Kolestazı
Gilbert sendromu ya da bilirubinin işlenmesinde sorunlara yol açan hastalıklar
Hemolitik anemi (alyuvarların kısa ömürlü olması)
İlaç kaynaklı hepatit
İlaç kaynaklı kolestaz
Karaciğere yeterince kan ya da oksijen gitmemesi
Kronik aktif hepatit
Otoimmün hepatit
Pankreas kanseri
Primer Biliyer Siroz
Safra yolları tıkanıklığı (enfeksiyon, tümör ya da safra taşı nedeniyle)
Sıtma
Viral hepatitler (hepatit A, B, C, D ve hepatit E)
Sarılık Belirtileri Nelerdir?
Sarılık bir anda ortaya çıkabilir ya da zaman içinde yavaş yavaş gelişebilir. Genel olarak sarılığın belirtilerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
Gözlerin akı ve cilt sarı bir renk alır. Sarılık ciddi bir seviyedeyse sarı renk kahverengiye çalabilir. Eğer göz akları sarı değilse, cildinizin sarı renk almasının sarılık dışında başka bir nedeni olabilir.
Ağzın içi sarı bir renk alır.
İdrar rengi koyulaşır ya da kahverengi olur.
Dışkının rengi açıktır, kil rengi olur.
