Uzman SühaN
Administrator
Pankreas Yetmezliği Nedir?
Pankreas yetersizliği ekzokrin pankreasın bağırsakların içindeki besinlerin parçalanması ve emilimini sağlamak için yeterli miktarlarda sindirim enzimleri üretememesi ve/veya taşıyamaması halidir. Tipik olarak çeşitli hastalıkların neden olduğu yinelenen akut pankreatit veya kronik pankreatitin yol açabildiği ilerleyici pankreas hasarı sonucu oluşmaktadır.
Örneğin çocuklarda en büyük sıklıkla kistik fibroz (KF) ile ilişkilidir. Kistik fibrozdan sonra Shwachman-Diamond Sendromu (SDS) en sık görülen kalıtsal pankreas yetersizliği nedenidir. SDS hastalarının tümünde bebeklikten itibaren bir ölçüde pankreas yetersizliği mevcuttur. Pankreas yetersizliği tip 1 veya otoimmün diyabet ile de ilişkilendirilebilmektedir. Daha az görülmesine rağmen bazen pankreas kanseri ile de ilişkilendirilmektedir.
Pankreas yetersizliği genellikle emilim bozukluğu, beslenme bozukluğu , vitamin eksiklikleri, kilo kaybı ( veya çocuklarda kilo alamama) ve sıklıkla steatore (yumuşak, yağlı, kötü kokulu dışkılar) bulgularıyla ortaya çıkmaktadır. Pankreas yetersizliği olan erişkinlerde diyabet mevcut olabilir.
Testler
Gaitada yağ (dışkıda yağ) sıklıkla pankreas yetersizliğinin ilk belirtisidir. En basit test yöntemi bir dışkı süspansiyonunu cam lam üzerine koyduktan sonra yağ boyası ile muamele edip mevcut yağ küreciklerinin sayı ve büyüklüklerini gözlemektir. Dışkıda yağı değerlendirmenin daha doğru bir yöntemi belli aralarla dışkı numuneleri toplayıp bu numune toplama süresinde toplam yağ alımını hesaplamaktır. Bu testin değişik bir formu olan asit steatokrit adlı test hızlı fakat ölçüm doğruluğu daha düşük bir test olup dışkıda toplam yağ miktarını ölçer.
Tripsin (proteini sindiren bir pankreas enzimi) yeterli miktarlarda tripsinin bağırsaklara ulaşıp ulaşmadığını belirlemek için dışkıda tripsin analizi yapılır.
Tripsinojen (İmmünoreaktif tripsin): düşük düzeyleri pankreas yetersizliğine işaret eder.
Elastaz pankreas tarafından üretilen ve salgılanan bir protein parçalayıcı enzimdir. Diğer enzimlerle parçalanmaya karşı dirençlidir. Dışkıda düzeyleri ölçülebilir. Pankreas yetersizliğinde bu enzim düşük düzeydedir.
Laboratuvar testleri dışındaki tetkikler
Endoskopik retrograt kolanjiyopankreatografi (ERCP): pankreas ve/veya safra yolları hasarını görme ve kaydetme amacıyla burun ve mide yoluyla pankreas içine yerleştirilen esnek bir skopi aletinden yararlanan bir testtir.
Manyetik rezonans kolanjiyopankreatografi (MRCP): pankreas ve safra kanallarını incelemek için kullanılan bir manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yöntemidir.
Sekretin testi (yaygın biçimde kullanılmamaktadır): damariçi yolla (IV) verilen sekretinle uyarılan pankreas salgılarını toplamak için onikiparmak bağırsağı içine bir tüp yerleştirilir. Pankreas salgısı içindeki belli bazı enzimler ve bikarbonatın miktarı ölçülüp normal değerlerle karşılaştırılır
Tedavi
Tedavi mümkünse daha fazla pankreas hasarını önlemek ve bulguların tedavisi için altta yatan hastalığın iyileşmesini ilgilendirir. Hastalara azalan enzim üretimini takviye etmek ve sindiriğme yardımcı olmak için ağızdan pankreas enzim preparatları verilebilir. Vitamin takviyeleri de (kronik pankreatitte yağların emilimi azaldığından özellikle yağda çözünebilen A,D,E ve K vitaminleri) verilebilir, kilo almaları ve kilolarını muhafaza etmeleri için yağdan fakir protein ve kalorilerden zengin bir beslenme rejimine alınabilirler.
Kistik fibrozun aksine Shwachman-Diamond Sendromunda (SDS), pankreas lipaz salgılanması yaşla birlikte artmaktadır. Bunun nedeni bilinmemekle birlikte SDS'li çocukların yaklaşık %50'sinin pankreas fonksiyonları yeterli düzeye gelmekte ve artık enzim replasman tedavisine gerek duymamaktadırlar.
Örneğin çocuklarda en büyük sıklıkla kistik fibroz (KF) ile ilişkilidir. Kistik fibrozdan sonra Shwachman-Diamond Sendromu (SDS) en sık görülen kalıtsal pankreas yetersizliği nedenidir. SDS hastalarının tümünde bebeklikten itibaren bir ölçüde pankreas yetersizliği mevcuttur. Pankreas yetersizliği tip 1 veya otoimmün diyabet ile de ilişkilendirilebilmektedir. Daha az görülmesine rağmen bazen pankreas kanseri ile de ilişkilendirilmektedir.
Pankreas yetersizliği genellikle emilim bozukluğu, beslenme bozukluğu , vitamin eksiklikleri, kilo kaybı ( veya çocuklarda kilo alamama) ve sıklıkla steatore (yumuşak, yağlı, kötü kokulu dışkılar) bulgularıyla ortaya çıkmaktadır. Pankreas yetersizliği olan erişkinlerde diyabet mevcut olabilir.
Testler
Gaitada yağ (dışkıda yağ) sıklıkla pankreas yetersizliğinin ilk belirtisidir. En basit test yöntemi bir dışkı süspansiyonunu cam lam üzerine koyduktan sonra yağ boyası ile muamele edip mevcut yağ küreciklerinin sayı ve büyüklüklerini gözlemektir. Dışkıda yağı değerlendirmenin daha doğru bir yöntemi belli aralarla dışkı numuneleri toplayıp bu numune toplama süresinde toplam yağ alımını hesaplamaktır. Bu testin değişik bir formu olan asit steatokrit adlı test hızlı fakat ölçüm doğruluğu daha düşük bir test olup dışkıda toplam yağ miktarını ölçer.
Tripsin (proteini sindiren bir pankreas enzimi) yeterli miktarlarda tripsinin bağırsaklara ulaşıp ulaşmadığını belirlemek için dışkıda tripsin analizi yapılır.
Tripsinojen (İmmünoreaktif tripsin): düşük düzeyleri pankreas yetersizliğine işaret eder.
Elastaz pankreas tarafından üretilen ve salgılanan bir protein parçalayıcı enzimdir. Diğer enzimlerle parçalanmaya karşı dirençlidir. Dışkıda düzeyleri ölçülebilir. Pankreas yetersizliğinde bu enzim düşük düzeydedir.
Laboratuvar testleri dışındaki tetkikler
Endoskopik retrograt kolanjiyopankreatografi (ERCP): pankreas ve/veya safra yolları hasarını görme ve kaydetme amacıyla burun ve mide yoluyla pankreas içine yerleştirilen esnek bir skopi aletinden yararlanan bir testtir.
Manyetik rezonans kolanjiyopankreatografi (MRCP): pankreas ve safra kanallarını incelemek için kullanılan bir manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yöntemidir.
Sekretin testi (yaygın biçimde kullanılmamaktadır): damariçi yolla (IV) verilen sekretinle uyarılan pankreas salgılarını toplamak için onikiparmak bağırsağı içine bir tüp yerleştirilir. Pankreas salgısı içindeki belli bazı enzimler ve bikarbonatın miktarı ölçülüp normal değerlerle karşılaştırılır
Tedavi
Tedavi mümkünse daha fazla pankreas hasarını önlemek ve bulguların tedavisi için altta yatan hastalığın iyileşmesini ilgilendirir. Hastalara azalan enzim üretimini takviye etmek ve sindiriğme yardımcı olmak için ağızdan pankreas enzim preparatları verilebilir. Vitamin takviyeleri de (kronik pankreatitte yağların emilimi azaldığından özellikle yağda çözünebilen A,D,E ve K vitaminleri) verilebilir, kilo almaları ve kilolarını muhafaza etmeleri için yağdan fakir protein ve kalorilerden zengin bir beslenme rejimine alınabilirler.
Kistik fibrozun aksine Shwachman-Diamond Sendromunda (SDS), pankreas lipaz salgılanması yaşla birlikte artmaktadır. Bunun nedeni bilinmemekle birlikte SDS'li çocukların yaklaşık %50'sinin pankreas fonksiyonları yeterli düzeye gelmekte ve artık enzim replasman tedavisine gerek duymamaktadırlar.
