Oyuncak, Çocuğun Hayal Gücünü ve Yeteneğini Geliştiriyor
kavram geliştirici oyuncaklar 3 yaş zeka oyuncakları gözlem becerisini geliştiren oyuncaklar
Oyuncak sadece çocuğu oyalayan, eğlendiren bir malzeme değil. Zihinsel fonksiyonlarını geliştiren, beden gelişimini sağlayan faydalı bir araç. Bu nedenle de oyuncak alırken çok dikkatli olunmalı, bilinçli davranılmalı. Çünkü çocuklar, oyuncaklarıyla oynarken, problemleri çözmeyi öğreniyor, kendi bedenlerini daha iyi tanıyorlar. Yaratıcılıkları gelişiyor ve liderlik yeteneklerini kazanıyorlar.
Çocuklar, sahip oldukları sınırsız enerji ve hayal gücünü, uygun oyuncaklarla birleştirdiklerinde, gelişimleri sürekli devam eder. Bu nedenle de çocuklara çok fazla veya gelişi güzel değil, gözlem ve keşif yeteneğini artıran oyuncaklar alınmalı, beden gelişimini sağlayan, yaşına uygun oyuncaklar öncelikli tercih edilmelidir.
Oyuncak, çocuğun zihinsel, bedensel ve psiko- sosyal gelişimini destekliyor.
Çocuk gelişiminde oyun ne kadar önemliyse oyun oynamasına yardımcı olan materyallerde o kadar önemli. Gelişim süreci boyunca çocuğun hareketlerine düzen getiren, zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerinde yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren tüm oyun malzemelerine oyuncak denilebilir. Çocuğun yaratıcılığını geliştiriyor olması iyi bir oyuncakta olması gereken en önemli özelliktir. Oyuncaklar, çocuğun yaratıcılığını ve seçme, değerlendirme duygusunun gelişmesini sağladığı gibi kendi kendine karar verebilme becerisini kazanmasına da yardımcı olur. Oyuncaklar, çocukların eğlenceli vakit geçirmesini sağlar, renk, boyut, şekil gibi kavramları öğrenmelerine de imkan tanır. Merakını gidermesine ve tatmin olmasına yardımcı olur. Çocuk oyuncağı kırarak, bozarak, tekrar bir araya getirmeye çalışarak merakını giderir. Bozup, yeniden yaptığı oyuncaklar sayesinde yaratıcılığını geliştirir.
Oyuncak alırken bunları hatırlayın!
● Oyuncaklar sade, ayrıntıları az ve iyi zımparalanmış olmalı.
● Oyuncağın tüyleri, çocuğun ağzına veya burnuna kaçabileceği için tüysüz olanlar tercih edilmeli.
● Çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmalı.
● Dayanıklı ve sağlam olmalı.
● Paylaşma duygusunu geliştirici olmalı.
● Bakımı, tutumu, onarımı kolay ve temizlenebilir olmalı.
● Yapı ve işleyiş bakımından kolay anlaşılır olmalı.
● Çocuğun hoşuna gidecek renkte ve yapıda olmalı.
● Çocukta merak uyandıran ve ilgisini çekecek ağırlıkta ve şekilde olmalı.
● Çocuğun kas kuvvetiyle orantılı olmalı ve çocuğa zarar verecek nitelikte olmamalı.
● Sökülüp, takılabilir olmalı. Bu çocuğun öğrenmek ve araştırmak istediğinde oyuncağı kırmak yerine sökebilmesini sağlar.
● Sağlığına zarar verecek boya, vernik gibi kimyasallar içermemeli.
● Dil, zeka, yaratıcılık, beden ve kas gelişimine yardımcı olacak nitelikte olmalı.
● Gözlem, deneyim, keşfetme isteğini uyandırıp, sosyal ilişkilerinin gelişmesine katkıda bulunmalı.
● Sözlü ifade, okuma-yazma ve matematik öncesi kavramları geliştirici nitelikte olmalı.
● Göze hoş görünmeli, yapısı ve biçimi zevkli olmalı.
● Oyuncağın yıkanabilir, dayanıklı ve sağlam olması hijyen açısından son derece önemli.
● Yutulabilen, kolayca kopabilen, çocuğun ağzına atacağı kadar küçük parçaları olmamalı.
● Sivri uçları, kesici kenarları, parmaklarının sıkışabileceği ek yerleri ve gözlerine zarar verebilecek çıkıntıları olmamalı.
● Uzun ip veya benzeri parçalar içermemeli.
● Çocukların işitme fonksiyonlarını bozacak karakterde ve yükseklikte ses ve gürültü üretmemeli.
Hangi yaşa hangi oyuncak?
Çocukların yaşına uygun oyuncağı seçmek son derece önemli. Oyuncak seçiminde çocukların gelişim dönemlerinin bilinmesi ve gelişim becerilerine uygun oyuncakların seçilmesi gerekiyor. Oyuncak alırken oyuncak hakkında çocuğun da fikrinin alınması gerekiyor. Uzmanlara göre, 1 yaşından küçük çocuklara oyuncak seçerken, yutamayacağı büyüklükte parçalardan oluşmuş, hafif, keskin kenar veya yüzleri olmayan, kolay tutulabilen, zehirli boya ve kimyasal madde içermeyen parlak renklerde oyuncaklar tercih edilmeli. Bebek bir şeyler tutacak olgunluğa geldiğinde, yumuşak, üstüne basıldığında öten veya sallandığında ses çıkartan oyuncaklar alınmalı. Uzmanlar, oturma yaşına gelen bebekler için, iç içe konan kutu ve üzeri parlak renkli küpler ile basit resimler içeren parlak renkli kitapları öneriyor. Yürümesini öğrenen veya emekleyen bebeklerin de toplarla çok severek oynadığını hatırlatan uzmanlar, çocuklara uygun bir oyun yeri sağlanması, oyuncaklarının da açık raflarda saklanması gerektiğini belirtiyorlar.
Altı aylıktan küçüklere
Ses, şekil ve renklere karşı duyarlı oldukları bu dönemde görsel ve işitsel duyulara yönelen hareketli oyuncaklar dikkatlerini çeker ve neşelendirir. Yatağın üzerine asılabilen, sallanınca ses çıkaran renkli objeler ve çıngırak bu dönem için alınabilecek oyuncaklar arasında sıralanabilir. Oturmaya başladığı yedinci aydan itibaren çocuk uzanabildiği herşeyi yakalamaya, yakaladığı her şeyi de ağzına götürmeye çalışır. Bir elinden diğerine kolayca geçirebildiği renkli halkalar, avuçlayabildiği plastik küpler, kemirebildiği kauçuk nesneler, hırpalandığı zaman bozulmayan yumuşak bebek ve hayvancıklar uygun olacaktır. Boy boy renkli toplar, içiçe geçebilen kutular da yine bu dönemdeki çocuklar için en uygun oyuncaklar arasında yer alır.
Evin içinde rahatça dolaşabilen çocuklar için
Üstüne binip oturabileceği büyük hayvan türü oyuncaklar, küçük sandık, sepet ve tabureler en uygun oyuncaklar arasında sıralanabilir.
2 yaşında
Bütünü parçalara ayırmaktan, kutuyu doldurup boşaltmaktan, kule ve köprü yapmaktan zevk alan 2 yaş çocuğunun ilgisini çeken oyuncaklar arasında mutfak eşyaları, farklı boyutlardaki legolar, tahta puzzle'lar saçları ve elbiseleri olan bebekler ve arabalar yer alır. Sonraki dönemlerde çay setleri, oda takımları, kova, kürek gibi oyuncaklar alınabilir.
3 yaşından sonra
Bu yaşlarda çocuk bisiklete binmekten büyük zevk alır. Üç tekerlekli bisiklet satın alınabilir. Tahta kuleler, oyun hamurları, legolar bu yaş grubu için en uygun oyuncaklar arasında yer alır.
3-5 yaş arası
3-5 yaş arasındaki çocuklar artık kendi kendilerine oyun kurmaya başlar. Evcilik, bebeklerle oyun, doktorculuk, okul arkadaşlarıyla çeşitli oyunlar en çok oynadıkları oyunlar arasında yer alır. Ayrıca dil gelişimine katkı sağlaması açısından renkli tuşları olan piyano, müzik ve öykü kasetleri ile kuklalar yine alınabilecek oyuncaklar arasında sayılabilir.
6-8 yaş arası
Maketler, yap-boz oyunları ile kağıt hamuru, parmak boyası, sulu boya, kalem, pastel boya, ip ve boncuklar gibi daha çok el becerisini artıracak oyuncak ve materyallerin tercih edilmesi gerekir.
9-11 yaş arası
Daha küçük parçalı, karmaşık yap-boz oyunları, üç boyutlu model uçaklar, uzaktan kumandalı araçlar, kumaş boyamaya yönelik oyuncaklar ve strateji oyunları tercih edilebilir.
12 yaş üzeri
Daha çok soyut düşünme ve akıl yürütmeye yönelik materyallerin tercih edilmesi gerekir. Basit mikroskop ya da teleskop, kimya ya da elektronik setleri gibi materyaller bu yaş grubuna okul eğitimlerinde de fayda sağlayacaktır.
Çocuğa faydalı oyuncaklardan bazıları
Çıngıraklar
Çıngıraklar, bebeklerin belki de ilk ses çıkaran oyuncağıdır. Bebeğin dikkatini çekerek, uzanmasına ve onu yakalamaya çalışmasına teşvik eder. Göz ve el koordinasyonunu geliştirip, sebep-sonuç ilişkisini öğrenmesine yardımcı olur.
Yumuşak oyuncaklar
Yumuşak bir oyuncak ayı, bebeğin yatağında kendini güvende hissetmesini sağlar. İletişim ve dil becerisinin gelişimi açısından da yararlı olabilir.
Telefon
Özellikle altıncı aydan itibaren tercih edilmesi gerekir. Önceleri tuşlarına basıp, ahizeyle oynayan çocuğun zaman içinde konuşuyor ve dinliyormuş gibi yaparak telefonda oynaması, iletişim becerisinin gelişmesine yardımcı olur.
Şekilli kutular
Basit olanları küçük bebekler için uygundur. Ancak daha karmaşık olanları 2 yaş ve üzeri çocuklar için bir tür test aracı olarak kullanılabilir. Bunlar; el becerisini geliştirme, obje-boşluk uydurma, renkleri ve şekilleri ayırt edebilme ve sıralama yeteneklerini destekler.
Çekmeli oyuncaklar
Özellikle oturan bebekler için önerilir. Çeşitli sesler çıkaran, çekildikçe değişik şekilde hareket eden bu oyuncaklar çocuğu keyiflendirir.
Toplar
Toplar, emeklediği, yeni yürümeye başladığı ya da daha büyük olduğu dönemlerde her zaman çocukların favorisi olan oyuncaklar arasındadır. Top oyunları karşılıklı etkileşim, iletişim, sıra bekleme, kurallara uyma gibi sosyal becerilerin gelişmesine yardımcı olur.
Müzikli oyuncaklar
Enstrümanlar, çocukların dinleme ve taklit etme becerilerini geliştiriyor. Çocuğu hafızasını kullanmaya zorladığı gibi, işbirliği ve sıra bekleme davranışlarını desteklemesi nedeniyle sosyal faaliyetler için de son derece faydalı.
[FONT=Georgia, Arial, Helvetica, sans-serif]Legolar
Çocuğun hâyâl dünyası için değişik fırsatlar sunan oyuncaklar arasında. Çocuk, parçaları kendi hayal dünyasına uygun şekillerde yerleştirerek değişik oyunlar yaratabiliyor. Lego türü geçmeli oyuncakları birbirine geçirip çıkarmak kaslara egemen olmayı, bu da çocuğun duyu-hareket açısından gelişmesini sağlar. Çeşit çeşit biçimler yaratmak, modelleri yeniden kurmak çocuğun düş gücünü çalıştırdığı gibi algılama duyusunu da geliştiriyor. Kurmaya dayanan bütün oyuncaklar veya oyunlar zekâyı çalıştırıyor.
[/FONT]
[FONT=Georgia, Arial, Helvetica, sans-serif]"Evde bulunan oyuncaklar düzenli olarak gözden geçirilmeli, hasarlı ve kırık olanlar tehlike yaratabileceğinden atılmalı."[/FONT]
Oyuncak sadece çocuğu oyalayan, eğlendiren bir malzeme değil. Zihinsel fonksiyonlarını geliştiren, beden gelişimini sağlayan faydalı bir araç. Bu nedenle de oyuncak alırken çok dikkatli olunmalı, bilinçli davranılmalı. Çünkü çocuklar, oyuncaklarıyla oynarken, problemleri çözmeyi öğreniyor, kendi bedenlerini daha iyi tanıyorlar. Yaratıcılıkları gelişiyor ve liderlik yeteneklerini kazanıyorlar.
Çocuklar, sahip oldukları sınırsız enerji ve hayal gücünü, uygun oyuncaklarla birleştirdiklerinde, gelişimleri sürekli devam eder. Bu nedenle de çocuklara çok fazla veya gelişi güzel değil, gözlem ve keşif yeteneğini artıran oyuncaklar alınmalı, beden gelişimini sağlayan, yaşına uygun oyuncaklar öncelikli tercih edilmelidir.
Oyuncak, çocuğun zihinsel, bedensel ve psiko- sosyal gelişimini destekliyor.
Çocuk gelişiminde oyun ne kadar önemliyse oyun oynamasına yardımcı olan materyallerde o kadar önemli. Gelişim süreci boyunca çocuğun hareketlerine düzen getiren, zihinsel, bedensel ve psiko-sosyal gelişimlerinde yardımcı olan, hayal gücünü ve yaratıcı yeteneklerini geliştiren tüm oyun malzemelerine oyuncak denilebilir. Çocuğun yaratıcılığını geliştiriyor olması iyi bir oyuncakta olması gereken en önemli özelliktir. Oyuncaklar, çocuğun yaratıcılığını ve seçme, değerlendirme duygusunun gelişmesini sağladığı gibi kendi kendine karar verebilme becerisini kazanmasına da yardımcı olur. Oyuncaklar, çocukların eğlenceli vakit geçirmesini sağlar, renk, boyut, şekil gibi kavramları öğrenmelerine de imkan tanır. Merakını gidermesine ve tatmin olmasına yardımcı olur. Çocuk oyuncağı kırarak, bozarak, tekrar bir araya getirmeye çalışarak merakını giderir. Bozup, yeniden yaptığı oyuncaklar sayesinde yaratıcılığını geliştirir.
Oyuncak alırken bunları hatırlayın!
● Oyuncaklar sade, ayrıntıları az ve iyi zımparalanmış olmalı.
● Oyuncağın tüyleri, çocuğun ağzına veya burnuna kaçabileceği için tüysüz olanlar tercih edilmeli.
● Çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine uygun olmalı.
● Dayanıklı ve sağlam olmalı.
● Paylaşma duygusunu geliştirici olmalı.
● Bakımı, tutumu, onarımı kolay ve temizlenebilir olmalı.
● Yapı ve işleyiş bakımından kolay anlaşılır olmalı.
● Çocuğun hoşuna gidecek renkte ve yapıda olmalı.
● Çocukta merak uyandıran ve ilgisini çekecek ağırlıkta ve şekilde olmalı.
● Çocuğun kas kuvvetiyle orantılı olmalı ve çocuğa zarar verecek nitelikte olmamalı.
● Sökülüp, takılabilir olmalı. Bu çocuğun öğrenmek ve araştırmak istediğinde oyuncağı kırmak yerine sökebilmesini sağlar.
● Sağlığına zarar verecek boya, vernik gibi kimyasallar içermemeli.
● Dil, zeka, yaratıcılık, beden ve kas gelişimine yardımcı olacak nitelikte olmalı.
● Gözlem, deneyim, keşfetme isteğini uyandırıp, sosyal ilişkilerinin gelişmesine katkıda bulunmalı.
● Sözlü ifade, okuma-yazma ve matematik öncesi kavramları geliştirici nitelikte olmalı.
● Göze hoş görünmeli, yapısı ve biçimi zevkli olmalı.
● Oyuncağın yıkanabilir, dayanıklı ve sağlam olması hijyen açısından son derece önemli.
● Yutulabilen, kolayca kopabilen, çocuğun ağzına atacağı kadar küçük parçaları olmamalı.
● Sivri uçları, kesici kenarları, parmaklarının sıkışabileceği ek yerleri ve gözlerine zarar verebilecek çıkıntıları olmamalı.
● Uzun ip veya benzeri parçalar içermemeli.
● Çocukların işitme fonksiyonlarını bozacak karakterde ve yükseklikte ses ve gürültü üretmemeli.
Hangi yaşa hangi oyuncak?
Çocukların yaşına uygun oyuncağı seçmek son derece önemli. Oyuncak seçiminde çocukların gelişim dönemlerinin bilinmesi ve gelişim becerilerine uygun oyuncakların seçilmesi gerekiyor. Oyuncak alırken oyuncak hakkında çocuğun da fikrinin alınması gerekiyor. Uzmanlara göre, 1 yaşından küçük çocuklara oyuncak seçerken, yutamayacağı büyüklükte parçalardan oluşmuş, hafif, keskin kenar veya yüzleri olmayan, kolay tutulabilen, zehirli boya ve kimyasal madde içermeyen parlak renklerde oyuncaklar tercih edilmeli. Bebek bir şeyler tutacak olgunluğa geldiğinde, yumuşak, üstüne basıldığında öten veya sallandığında ses çıkartan oyuncaklar alınmalı. Uzmanlar, oturma yaşına gelen bebekler için, iç içe konan kutu ve üzeri parlak renkli küpler ile basit resimler içeren parlak renkli kitapları öneriyor. Yürümesini öğrenen veya emekleyen bebeklerin de toplarla çok severek oynadığını hatırlatan uzmanlar, çocuklara uygun bir oyun yeri sağlanması, oyuncaklarının da açık raflarda saklanması gerektiğini belirtiyorlar.
Altı aylıktan küçüklere
Ses, şekil ve renklere karşı duyarlı oldukları bu dönemde görsel ve işitsel duyulara yönelen hareketli oyuncaklar dikkatlerini çeker ve neşelendirir. Yatağın üzerine asılabilen, sallanınca ses çıkaran renkli objeler ve çıngırak bu dönem için alınabilecek oyuncaklar arasında sıralanabilir. Oturmaya başladığı yedinci aydan itibaren çocuk uzanabildiği herşeyi yakalamaya, yakaladığı her şeyi de ağzına götürmeye çalışır. Bir elinden diğerine kolayca geçirebildiği renkli halkalar, avuçlayabildiği plastik küpler, kemirebildiği kauçuk nesneler, hırpalandığı zaman bozulmayan yumuşak bebek ve hayvancıklar uygun olacaktır. Boy boy renkli toplar, içiçe geçebilen kutular da yine bu dönemdeki çocuklar için en uygun oyuncaklar arasında yer alır.
Evin içinde rahatça dolaşabilen çocuklar için
Üstüne binip oturabileceği büyük hayvan türü oyuncaklar, küçük sandık, sepet ve tabureler en uygun oyuncaklar arasında sıralanabilir.
2 yaşında
Bütünü parçalara ayırmaktan, kutuyu doldurup boşaltmaktan, kule ve köprü yapmaktan zevk alan 2 yaş çocuğunun ilgisini çeken oyuncaklar arasında mutfak eşyaları, farklı boyutlardaki legolar, tahta puzzle'lar saçları ve elbiseleri olan bebekler ve arabalar yer alır. Sonraki dönemlerde çay setleri, oda takımları, kova, kürek gibi oyuncaklar alınabilir.
3 yaşından sonra
Bu yaşlarda çocuk bisiklete binmekten büyük zevk alır. Üç tekerlekli bisiklet satın alınabilir. Tahta kuleler, oyun hamurları, legolar bu yaş grubu için en uygun oyuncaklar arasında yer alır.
3-5 yaş arası
3-5 yaş arasındaki çocuklar artık kendi kendilerine oyun kurmaya başlar. Evcilik, bebeklerle oyun, doktorculuk, okul arkadaşlarıyla çeşitli oyunlar en çok oynadıkları oyunlar arasında yer alır. Ayrıca dil gelişimine katkı sağlaması açısından renkli tuşları olan piyano, müzik ve öykü kasetleri ile kuklalar yine alınabilecek oyuncaklar arasında sayılabilir.
6-8 yaş arası
Maketler, yap-boz oyunları ile kağıt hamuru, parmak boyası, sulu boya, kalem, pastel boya, ip ve boncuklar gibi daha çok el becerisini artıracak oyuncak ve materyallerin tercih edilmesi gerekir.
9-11 yaş arası
Daha küçük parçalı, karmaşık yap-boz oyunları, üç boyutlu model uçaklar, uzaktan kumandalı araçlar, kumaş boyamaya yönelik oyuncaklar ve strateji oyunları tercih edilebilir.
12 yaş üzeri
Daha çok soyut düşünme ve akıl yürütmeye yönelik materyallerin tercih edilmesi gerekir. Basit mikroskop ya da teleskop, kimya ya da elektronik setleri gibi materyaller bu yaş grubuna okul eğitimlerinde de fayda sağlayacaktır.
Çocuğa faydalı oyuncaklardan bazıları
Çıngıraklar
Çıngıraklar, bebeklerin belki de ilk ses çıkaran oyuncağıdır. Bebeğin dikkatini çekerek, uzanmasına ve onu yakalamaya çalışmasına teşvik eder. Göz ve el koordinasyonunu geliştirip, sebep-sonuç ilişkisini öğrenmesine yardımcı olur.
Yumuşak oyuncaklar
Yumuşak bir oyuncak ayı, bebeğin yatağında kendini güvende hissetmesini sağlar. İletişim ve dil becerisinin gelişimi açısından da yararlı olabilir.
Telefon
Özellikle altıncı aydan itibaren tercih edilmesi gerekir. Önceleri tuşlarına basıp, ahizeyle oynayan çocuğun zaman içinde konuşuyor ve dinliyormuş gibi yaparak telefonda oynaması, iletişim becerisinin gelişmesine yardımcı olur.
Şekilli kutular
Basit olanları küçük bebekler için uygundur. Ancak daha karmaşık olanları 2 yaş ve üzeri çocuklar için bir tür test aracı olarak kullanılabilir. Bunlar; el becerisini geliştirme, obje-boşluk uydurma, renkleri ve şekilleri ayırt edebilme ve sıralama yeteneklerini destekler.
Çekmeli oyuncaklar
Özellikle oturan bebekler için önerilir. Çeşitli sesler çıkaran, çekildikçe değişik şekilde hareket eden bu oyuncaklar çocuğu keyiflendirir.
Toplar
Toplar, emeklediği, yeni yürümeye başladığı ya da daha büyük olduğu dönemlerde her zaman çocukların favorisi olan oyuncaklar arasındadır. Top oyunları karşılıklı etkileşim, iletişim, sıra bekleme, kurallara uyma gibi sosyal becerilerin gelişmesine yardımcı olur.
Müzikli oyuncaklar
Enstrümanlar, çocukların dinleme ve taklit etme becerilerini geliştiriyor. Çocuğu hafızasını kullanmaya zorladığı gibi, işbirliği ve sıra bekleme davranışlarını desteklemesi nedeniyle sosyal faaliyetler için de son derece faydalı.
[FONT=Georgia, Arial, Helvetica, sans-serif]Legolar
Çocuğun hâyâl dünyası için değişik fırsatlar sunan oyuncaklar arasında. Çocuk, parçaları kendi hayal dünyasına uygun şekillerde yerleştirerek değişik oyunlar yaratabiliyor. Lego türü geçmeli oyuncakları birbirine geçirip çıkarmak kaslara egemen olmayı, bu da çocuğun duyu-hareket açısından gelişmesini sağlar. Çeşit çeşit biçimler yaratmak, modelleri yeniden kurmak çocuğun düş gücünü çalıştırdığı gibi algılama duyusunu da geliştiriyor. Kurmaya dayanan bütün oyuncaklar veya oyunlar zekâyı çalıştırıyor.
[/FONT]
[FONT=Georgia, Arial, Helvetica, sans-serif]"Evde bulunan oyuncaklar düzenli olarak gözden geçirilmeli, hasarlı ve kırık olanlar tehlike yaratabileceğinden atılmalı."[/FONT]
