Onbiray çiçeği (Primula obconica)
11 ay çiçeği bakımı 11 ay çiçeği onbir aylık aylık çiçek
Genel özellikleri
Yaprakları iri, kalp şeklinde, uzun saplı ve ince tüylü; çiçekleri farklı uzunluktaki sürgünler üzerinde, şemsiye dizilişli, beyaz kırmızı, pembe ve mavi renkli iç mekan süs bitkileridir.
Doğada 500 türü bulunan Primula cinsinin başka süs bitkileri yetiştiriliciliğinde önemli olan türleri P.kewensis,P.malacoides ve P.sinensi’tir. Anavatanı Çin’dir.
İklim özellikleri
Kışın sıcaklığı 10-12 C olan yerlerde muhafaza edilebilir; ancak bitkilerin çiçek oluşturmaları isteniyorsa 12-15 C sıcaklığa yükseltilmelidir. Gece sıcaklığı 5C’nin altına düşmemelidir. Yüksek orantılı nem ister. Aydınlık, ama doğrudan güneş ışığı almayan yarı gölge yerlerde bulundurulmalıdır. Fazla güneş yaprak yanıklığı yapar.
Toprak istekleri
John Innes saksı kompostu No.2’de iyi gelişir. Yani daha yüksek düzeyde besin maddesi istendiğinde boynuz ve tırnak unu ile kalsiyum fosfat ve potasyum sülfat oranları 2 kat artırılır.
Ayrıca, hacim olarak 2 kısım turba, 2 kısım yaprak çürüntüsü ve 1 kısım kumun karışımıyla elde edilen harç da kullanılabilir. Bir başka harç ise, yine hacim olarak eşit miktarlarda yaprak çürüntüsü, yanmış ahır gübresi ve kumun karışımından oluşur.
Üretim tekniği
Üretimi tohum ile Nisan-Ağustos ayları arasında yapılır. Tohumlar hacim olarak 3 kısım turba, 1 kısım yaprak çürüntüsü, 1 kısım yaprak tınlı toprak ve 1 kısım perlitten oluşan karışıma ekilir. Tohum kompotu olarak, hacim olarak eşit miktarlarda tınlı toprak, yaprak çürüntüsü ve kum karışımı da kullanılabilir. Kullanılan tohumun taze olmasına özen gösterilmelidir.
Ekim yapıldıktan sonra tohumların üzeri toprakla örtülmez, yalnız hafifçe bastırılır. Tohum kasalarının üzeri camla örtülür ve gölge bir yerde bulundurulur. Çimlenme gerçekleşir. İlk gerçek yaprağın çıkmasından sonra, fideler içerisine John Innes saksı kompostu No.2 bulunan kasalara 3-4 cm arayla şaşırtılır. 1-1.5 ay sonra da küçük saksılara alınır.
Gübreleme
Her yıl Mart ayında saksı değiştirme yapılır. Mart-Ağustos ayları arası 2 haftada bir kez 1-2 g/1 kompoze gübre verilir.
Sulama
Yüksek orantılı nemle birlikte bol miktarda suya gereksinim gösterir. Bu nedenle bitkiye bulunduğu ortamın sıcaklığına göre bol su püskürtme sırasında çiçeklerine su değdirilmemelidir.
Budama
Kuruyan ve çürüyen yaprak ve çiçekler kesilip uzaklaştırılmalıdır.
Hastalık ve zararlıları
Önemli hastalıkları Kloroz, Virüs, Kök Çürüklüğü ve Kurşuni Küf; zararlıları ise Nematodlar, Sümüklü Böcekler, Yaprak Bitleri, Unlu bitler ve Toprak kurtları’dır.
Kloroz yaprakların açık yeşilden sarıya kadar değişen renklerin alması şeklinde tanımlanır. Özellikle bitkinin dinlenme döneminin başlaması ile yapraklarda damar aralarında sararmalar görülür. İleriki dönemlerde yapraklar tümden sararır ve ölür.
Bu durumun önlenmesi için, saksı toprağını gereğinden fazla nemli ve fazla kuru tutulmamalı, saksı toprağında fazla miktarda kil içermesi nedeniyle yeterli havalanmanın olmaması engellenmeli, saksı değiştirme zamanının geciktirilmemesi ve azot, magnezyum, demir, mangan gibi besin maddelerinin noksanlığının önlenmesi düzenli gübreleme ve bitkinin yeterince güneş ışığından yararlanması gerekir.
Virüslü hastalıkların ilaçla mücadelesi yapılamamaktadır. Ancak taşıyıcı ve hastalıklı bitkilerin yetiştirilmemesi, toprağın virüs bulaşıklı olmaması gerekir.
Siyah kök çürüklüğü, bu hastalıktan etkilenen bitkilerde gerilmeler, yaşlı yapraklardan başlayan kloroz ve çoğunlukla solgunluk belirtileri görülür. Köklerde çürümeler olur. Korteks (kabuk tabakası) genellikle açık kahverengi, bazı hallerde siyah renk alır. Hastalık etmeni olan fungus toprakta uzun süre yaşama yeteneğinde olan çok sayıda klamidosporlar oluşturur.
Mücadelesi, saksı toprağının patogen ile bulaşık olmamasına dikkat edilmeli ve saksı toprağının çok nemli bırakılmamalıdır.
Kurşuni küf
Yaprak, gövde ve çiçeklerde etkilidir. Fazla nemli ortamlarda bu bitki kısımlarının üstlerini gri küf tabakası kaplar. Bulaşmalar çiçeklerde küçük koyu renkli lekeler halinde görülür. Uzun süre devam eden %85’in üzerindeki orantılı nem ve özellikle 15-25 C sıcaklıklarda hastalığın yayılması için en uygun ortamdır.
Mücadelesi ve alınacak önlemler için
Yayılma koşulları olan sıcaklık ve nem oranlarını uygun düzeyde tutmak, hastalık parazit olduğu için bitkiyi yaralayan ve zarar veren her türlü faktörden kaçınılmalı, captan 50, su ile karışabilen toz halindeki ilaç yani formülasyonu w.p. olarak, 10lt ‘ye 1lt suya doz uygulanarak 15 gr uygulanmaktadır. Dichlofluanid 50, w.p. 10/1 dozda 20g preparat uygulanır. Vinclozolin 50, w.p. 10/1 dozda 7.5g preparat uygulanır.
Kök Ur Nematodları
Süs bitkilerinin köklerinde dişisi armut şeklinde, erkeğinde ince uzun iplik şeklindedir. Toprak altında bitkinin kökleri içinde beslenirler. Bitkiyi emer ve emme sonucu gelişerek irili ufaklı urlar oluşur. Bitkinin su ve besin maddesini engeller. Bu sayede bitkide bodurlaşma, sararma ve geişmede gerilemeler görülür.
Mücadelesi
Nematodlara karşı kullanılan ilaçlar bitkiye zarar verdiği için, bitkinin ekim ve dikiminden önce Dichloropropene ile plastik örtü altında fümigasyonu yapılmalıdır.
Buharlı toprak sterilizasyonunda nematodlar ortalama 15 dk 55 C’de yapılan ilaçlı mücadelede 1m3 harca 3 g katılmak suretiyle Aldicarb 15 kullanılmaktadır. Hastalık parazit olduğu için bitkiyi yaralayan ve zarar veren her türlü faktörden kaçınılmalı, Captan 50 , su ile karışabilen toz halindeki ilaç yani formülasyonu w.p. olarak, 10lt ‘ye 1lt suya doz uygulanarak 15 gr uygulanmaktadır.
Dichlofluanid 50, w.p. 10/1 dozda 20g preparat uygulanır. Vinclozolin 50, w.p. 10/1 dozda 7.5g preparat uygulanır. Sümüklü böcekler yumuşak ve çıplak vücutlu olup, renkleri esmer, kiremit veya grimsi renkte olabilirler. Süs bitkisinin yaprak ve sürgünlerini kemirerek zararlı olurlar.
Mücadelesi, öncelikle sümüklü böcekler toplanıp yok edilmeli veya Metaldehyde etkili hazır zehirli yemlerden birisi akşamüzeri salyangoz ve sümüklü böceklerin geçebileceği yerlere yığınlar halinde konmalıdır.
Yaprak bitleri, Püseron, ballık adları ile tanınırlar. Vücutları yumuşak bazen hafif tozlu veya bir mum salgısı ile örtülü olabilirler. Renkleri yeşil, siyah, sarı, kırmızı, beyaz ve kahverengimsidir.
Yaprak bitleri bitkileri sokup bitki öz suyunu emerek yaşar. Emme sırasında salgıladıkları toksik ve tahriş edici maddelerle yaprak kıvrılması veya şişkinlik gibi anormal oluşumlara neden olurlar. Yaprak sararır ve kurur. Virus hastalıklarını taşıyarak önemli zararlara yol açarlar.
Mücadelesi, aşağıda adı ve kullanım dozu verilen ilaçlardan birisi su ile karıştırarak uygun bir pülvizatörle bitkiye püskürtülmelidir. Parathion-methyl 35 E.C. ( sıvı görünümünde % 20-50 arasında etkili madde içeren) 10 cc’lik 10/1 suya preparat veya Malathon 20 E.C. ( sıvı görünümünde % 20-50 arasında etkili madde içeren) 25 cc’lik 10/1 suya preparat kullanılabilir.
Unlu bitler
Kabuklu bitlerle akraba olmalarına rağmen süs bitkilerindeki önemleri dolayısıyla farklılık göstermektedir. Sarımsı renkte olan vücudun üzeri una benzer mumlu maddelerden oluşmuş bir örtü tabakasıyla kaplı olduğundan beyaz renkte görünür. Kabuklu bitlerle bitkilerde benzer zararlar göstermeleriyle birlikte ilaçlarla mücadelesi şu şekilde yapılmaktadır;
Azinphos-methyl 35, E.C. (Sıvı görünümünde, genellikle % 20-50 arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 10 cc preparat.
Dichlorvos 50, E.C. (Sıvı görünümünde, genellikle % 20-50 arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 20 cc preparat.
Diazinon 20, E.C. (Sıvı görünümünde, genellikle % 20-50 arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 20 cc preparat.
Malathion 50, , E.C. (Sıvı görünümünde, genellikle % 20-50 arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 20 cc preparat seklinde hazırlanıp bitkiye verilir.
Toprak kurtları, Yumurtadan yeni çıkmış larva ortalama 1.5 mm, olgun larva 3-4 cm boyunda sarı ile kahverengi arasında değişen renktedir. Ergini 4-5 cm açıklığı olan bir kelebektir. Genç bitkileri kök boğazından keserek zarar yapar.
Mücadelesi, hazırlanacak zehirli yem akşamüzeri bitki diplerine verilir. Chlorpyrifos-ethyl 25, w.p.(su ile karışabilen toz halindeki ilaçlar) 10/1 dozda 300g preparat uygulanabilir.
Yaprakları iri, kalp şeklinde, uzun saplı ve ince tüylü; çiçekleri farklı uzunluktaki sürgünler üzerinde, şemsiye dizilişli, beyaz kırmızı, pembe ve mavi renkli iç mekan süs bitkileridir.
Doğada 500 türü bulunan Primula cinsinin başka süs bitkileri yetiştiriliciliğinde önemli olan türleri P.kewensis,P.malacoides ve P.sinensi’tir. Anavatanı Çin’dir.
Kışın sıcaklığı 10-12 C olan yerlerde muhafaza edilebilir; ancak bitkilerin çiçek oluşturmaları isteniyorsa 12-15 C sıcaklığa yükseltilmelidir. Gece sıcaklığı 5C’nin altına düşmemelidir. Yüksek orantılı nem ister. Aydınlık, ama doğrudan güneş ışığı almayan yarı gölge yerlerde bulundurulmalıdır. Fazla güneş yaprak yanıklığı yapar.
Toprak istekleri
John Innes saksı kompostu No.2’de iyi gelişir. Yani daha yüksek düzeyde besin maddesi istendiğinde boynuz ve tırnak unu ile kalsiyum fosfat ve potasyum sülfat oranları 2 kat artırılır.
Ayrıca, hacim olarak 2 kısım turba, 2 kısım yaprak çürüntüsü ve 1 kısım kumun karışımıyla elde edilen harç da kullanılabilir. Bir başka harç ise, yine hacim olarak eşit miktarlarda yaprak çürüntüsü, yanmış ahır gübresi ve kumun karışımından oluşur.
Üretimi tohum ile Nisan-Ağustos ayları arasında yapılır. Tohumlar hacim olarak 3 kısım turba, 1 kısım yaprak çürüntüsü, 1 kısım yaprak tınlı toprak ve 1 kısım perlitten oluşan karışıma ekilir. Tohum kompotu olarak, hacim olarak eşit miktarlarda tınlı toprak, yaprak çürüntüsü ve kum karışımı da kullanılabilir. Kullanılan tohumun taze olmasına özen gösterilmelidir.
Ekim yapıldıktan sonra tohumların üzeri toprakla örtülmez, yalnız hafifçe bastırılır. Tohum kasalarının üzeri camla örtülür ve gölge bir yerde bulundurulur. Çimlenme gerçekleşir. İlk gerçek yaprağın çıkmasından sonra, fideler içerisine John Innes saksı kompostu No.2 bulunan kasalara 3-4 cm arayla şaşırtılır. 1-1.5 ay sonra da küçük saksılara alınır.
Gübreleme
Her yıl Mart ayında saksı değiştirme yapılır. Mart-Ağustos ayları arası 2 haftada bir kez 1-2 g/1 kompoze gübre verilir.
Sulama
Yüksek orantılı nemle birlikte bol miktarda suya gereksinim gösterir. Bu nedenle bitkiye bulunduğu ortamın sıcaklığına göre bol su püskürtme sırasında çiçeklerine su değdirilmemelidir.
Budama
Kuruyan ve çürüyen yaprak ve çiçekler kesilip uzaklaştırılmalıdır.
Önemli hastalıkları Kloroz, Virüs, Kök Çürüklüğü ve Kurşuni Küf; zararlıları ise Nematodlar, Sümüklü Böcekler, Yaprak Bitleri, Unlu bitler ve Toprak kurtları’dır.
Kloroz yaprakların açık yeşilden sarıya kadar değişen renklerin alması şeklinde tanımlanır. Özellikle bitkinin dinlenme döneminin başlaması ile yapraklarda damar aralarında sararmalar görülür. İleriki dönemlerde yapraklar tümden sararır ve ölür.
Bu durumun önlenmesi için, saksı toprağını gereğinden fazla nemli ve fazla kuru tutulmamalı, saksı toprağında fazla miktarda kil içermesi nedeniyle yeterli havalanmanın olmaması engellenmeli, saksı değiştirme zamanının geciktirilmemesi ve azot, magnezyum, demir, mangan gibi besin maddelerinin noksanlığının önlenmesi düzenli gübreleme ve bitkinin yeterince güneş ışığından yararlanması gerekir.
Virüslü hastalıkların ilaçla mücadelesi yapılamamaktadır. Ancak taşıyıcı ve hastalıklı bitkilerin yetiştirilmemesi, toprağın virüs bulaşıklı olmaması gerekir.
Siyah kök çürüklüğü, bu hastalıktan etkilenen bitkilerde gerilmeler, yaşlı yapraklardan başlayan kloroz ve çoğunlukla solgunluk belirtileri görülür. Köklerde çürümeler olur. Korteks (kabuk tabakası) genellikle açık kahverengi, bazı hallerde siyah renk alır. Hastalık etmeni olan fungus toprakta uzun süre yaşama yeteneğinde olan çok sayıda klamidosporlar oluşturur.
Mücadelesi, saksı toprağının patogen ile bulaşık olmamasına dikkat edilmeli ve saksı toprağının çok nemli bırakılmamalıdır.
Kurşuni küf
Yaprak, gövde ve çiçeklerde etkilidir. Fazla nemli ortamlarda bu bitki kısımlarının üstlerini gri küf tabakası kaplar. Bulaşmalar çiçeklerde küçük koyu renkli lekeler halinde görülür. Uzun süre devam eden %85’in üzerindeki orantılı nem ve özellikle 15-25 C sıcaklıklarda hastalığın yayılması için en uygun ortamdır.
Mücadelesi ve alınacak önlemler için
Yayılma koşulları olan sıcaklık ve nem oranlarını uygun düzeyde tutmak, hastalık parazit olduğu için bitkiyi yaralayan ve zarar veren her türlü faktörden kaçınılmalı, captan 50, su ile karışabilen toz halindeki ilaç yani formülasyonu w.p. olarak, 10lt ‘ye 1lt suya doz uygulanarak 15 gr uygulanmaktadır. Dichlofluanid 50, w.p. 10/1 dozda 20g preparat uygulanır. Vinclozolin 50, w.p. 10/1 dozda 7.5g preparat uygulanır.
Kök Ur Nematodları
Süs bitkilerinin köklerinde dişisi armut şeklinde, erkeğinde ince uzun iplik şeklindedir. Toprak altında bitkinin kökleri içinde beslenirler. Bitkiyi emer ve emme sonucu gelişerek irili ufaklı urlar oluşur. Bitkinin su ve besin maddesini engeller. Bu sayede bitkide bodurlaşma, sararma ve geişmede gerilemeler görülür.
Mücadelesi
Nematodlara karşı kullanılan ilaçlar bitkiye zarar verdiği için, bitkinin ekim ve dikiminden önce Dichloropropene ile plastik örtü altında fümigasyonu yapılmalıdır.
Buharlı toprak sterilizasyonunda nematodlar ortalama 15 dk 55 C’de yapılan ilaçlı mücadelede 1m3 harca 3 g katılmak suretiyle Aldicarb 15 kullanılmaktadır. Hastalık parazit olduğu için bitkiyi yaralayan ve zarar veren her türlü faktörden kaçınılmalı, Captan 50 , su ile karışabilen toz halindeki ilaç yani formülasyonu w.p. olarak, 10lt ‘ye 1lt suya doz uygulanarak 15 gr uygulanmaktadır.
Dichlofluanid 50, w.p. 10/1 dozda 20g preparat uygulanır. Vinclozolin 50, w.p. 10/1 dozda 7.5g preparat uygulanır. Sümüklü böcekler yumuşak ve çıplak vücutlu olup, renkleri esmer, kiremit veya grimsi renkte olabilirler. Süs bitkisinin yaprak ve sürgünlerini kemirerek zararlı olurlar.
Mücadelesi, öncelikle sümüklü böcekler toplanıp yok edilmeli veya Metaldehyde etkili hazır zehirli yemlerden birisi akşamüzeri salyangoz ve sümüklü böceklerin geçebileceği yerlere yığınlar halinde konmalıdır.
Yaprak bitleri, Püseron, ballık adları ile tanınırlar. Vücutları yumuşak bazen hafif tozlu veya bir mum salgısı ile örtülü olabilirler. Renkleri yeşil, siyah, sarı, kırmızı, beyaz ve kahverengimsidir.
Yaprak bitleri bitkileri sokup bitki öz suyunu emerek yaşar. Emme sırasında salgıladıkları toksik ve tahriş edici maddelerle yaprak kıvrılması veya şişkinlik gibi anormal oluşumlara neden olurlar. Yaprak sararır ve kurur. Virus hastalıklarını taşıyarak önemli zararlara yol açarlar.
Mücadelesi, aşağıda adı ve kullanım dozu verilen ilaçlardan birisi su ile karıştırarak uygun bir pülvizatörle bitkiye püskürtülmelidir. Parathion-methyl 35 E.C. ( sıvı görünümünde % 20-50 arasında etkili madde içeren) 10 cc’lik 10/1 suya preparat veya Malathon 20 E.C. ( sıvı görünümünde % 20-50 arasında etkili madde içeren) 25 cc’lik 10/1 suya preparat kullanılabilir.
Unlu bitler
Kabuklu bitlerle akraba olmalarına rağmen süs bitkilerindeki önemleri dolayısıyla farklılık göstermektedir. Sarımsı renkte olan vücudun üzeri una benzer mumlu maddelerden oluşmuş bir örtü tabakasıyla kaplı olduğundan beyaz renkte görünür. Kabuklu bitlerle bitkilerde benzer zararlar göstermeleriyle birlikte ilaçlarla mücadelesi şu şekilde yapılmaktadır;
Azinphos-methyl 35, E.C. (Sıvı görünümünde, genellikle % 20-50 arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 10 cc preparat.
Dichlorvos 50, E.C. (Sıvı görünümünde, genellikle % 20-50 arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 20 cc preparat.
Diazinon 20, E.C. (Sıvı görünümünde, genellikle % 20-50 arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 20 cc preparat.
Malathion 50, , E.C. (Sıvı görünümünde, genellikle % 20-50 arasında etkili madde içeren), 10/1 dozda 20 cc preparat seklinde hazırlanıp bitkiye verilir.
Toprak kurtları, Yumurtadan yeni çıkmış larva ortalama 1.5 mm, olgun larva 3-4 cm boyunda sarı ile kahverengi arasında değişen renktedir. Ergini 4-5 cm açıklığı olan bir kelebektir. Genç bitkileri kök boğazından keserek zarar yapar.
Mücadelesi, hazırlanacak zehirli yem akşamüzeri bitki diplerine verilir. Chlorpyrifos-ethyl 25, w.p.(su ile karışabilen toz halindeki ilaçlar) 10/1 dozda 300g preparat uygulanabilir.
