Mitoloji Sözlüğü

[Bilge Gökçen]

A


Abas – Mezanize’nin oğlu,su içmesiyle alay ettiği için Demeter, onu kertenkele yaptı, Kalkanında büyüleyici güç varmış.
Abaris – İskitya’lı Apollon rahibi, Tanrı, ona kahinlik de öğretmişti. Hiç yemek yemeden yaşar. Apollon’un attığı altın bir oka biner, dünyayı dolaşırdı.
Abderos – Trakya’da Nestos (Karasu) nehrinin Ege’ye döküldüğü yerdeki Abdera kentinin kahramanı.
Abidos – (Abydos) – Çanakkeli boğazında, Anadolu kıyısında “Maydos”un tam karşısına düşen bir yerde önemli bir şerhin adı.
Absyrtos – (Apsyrtos) – Kolkhi (Gürcü) Kralının oğlu ve Medea’nın kardeşi.
Acacallis – (Akakallis) – Minos’un kızlarından biri. Hermes ve Apollon, bu kıza gönül vermişlerdi.
Acamas – (Akamas) - Thèseus ile Phedre’nin oğlu.
Achilles – Akhilleus. Latince.
Admetos – Thessalia’da Phère şehrinin Kralı Alkestis’in babası.
Admète – Eurysthèe’nin kızı.
Adonis – Güzelliği ile meşhur bir delikanlı, bunun hakkında çeşit çeşit rivayetler vardır. Bir rivayete göre, Paphos Kralı bulunan Cinyros’un kızı Myrrha, gece karanlığında özbabası ile birleşti… Ve Adonis doğdu.
Adrasteia – Girit adasında yaşayan bir peri kızı. Bunu, nifak Tanrıçasa (Nemesis) ile karıştırırlar.
Adrasteia – (Bildiğinden şaşmaz), Nemesis’e yakın bir kader Tanrısı.
Adrastos – Argos Kralı, (Adraste).
Adrogos – Grit Kralı Minos’un oğullarından biri.
Aeakos - Aeakid’ler.

Adrogos – Girit Kralı Minos’un oğullarından biri.
Aeakos - Aeakid’ler – (Bak. Aiakos)
Aedon – Bülbül. Bir Attika efsanesine göre Aedon yahut Prokne, Atina krıla Pandion’un kızıydı.
Acetes – (Aietes) Kafkas dağları ile Karadeniz arasındaki bir bölgenin Kralı. Sihirbaz Circe (Kirke)’nin kardeşi ve güneşin oğlu.
Aegee – (Aige) – Ege, Theseus’un babası ve Athena Kralı.
Aegeus – (Bak Aigeus)
Aegina – (Aigina) – Irmak Tanrısı Asopos’un kızı.
Aegis – (Bak. Aigeus).
Aegyphtos - (Bak. Aigisthos).
Aegyptos – Aegyptiad’lar. (Bak. Egyptos – Aigyptos).
Aeneas – (Bak. Aeneias).
Aeneis – Vergilüs’un ünlü destanı Aeneas (Aineias)’ın başından geçenler.
Aèolia – Ailoia adası.
Aeolos – (Bak. Aiolos).
Aeson - (Aison) – Thessalia Kralı Pelias’ın kardeşi ve Jason’un babası.
Aesculapius – (Bak. Asklepios).
Aethra – (Bak Aitra)., Trezene Kralının kızı. Theseus’un anası.
Aetna – (Yun. Aitne), Etna Yanardağı. Gigan’larla yaptığı savaşta Zeus, Etna dağını kaldırıp Typhon yahut Enkelados’un üzerine fırlattı. Şair filozof Empedokles’in de kendini Etna yanardağının ağzına atarak intihar ettiği söylenir.
Aetolia – (Bak. Aitolia).
Agamedes - Ünlü heykeltraş ve mimar, Delphoi’deki Apollon tapınağını yaptı.
Agamemnon – Yunan Krallarının en önemlilerinden biri. Troia savaşında, Yunan ordularının başkomutanı.
Agamei – Eski Anadoluda bir şehir, Troia’nın batı kıyısında, şimdiki (Yenikale) civarında idi.
Aganippe – İlham perilerinin yani Musa’ların Helikon dağındaki mukaddes kaynağı.
Agapenar – Yunan kahramanlarından biri.
Agathodaimon – (Rumca Agathos iyi, daimos ise cin, peri anlamına gelen kelimelerden yapılmış.) Toprağa bereket, şehirlere bolluk veren, Lûtuf Tanrısı.
Agathon – Atinalı ünlü bir trajedi yazarı.
Agave – (Agarie) – Kral Kadmos’un kızı. Dionysos’un annesi Semele’nin kızkardeşi. Semele, hakkında uydurma haberler yaydığı iin Dionysos’un kimini uyandırmıştı ve bir gece çıldırarak, kendi öz oğlunu parçalamıştı. Euripides’in (Bakkhalar)ı bu konuda yazılmış en güzel bir trajedidir.
Agaue – (Bak. Agave, Autonone).
Agdistis – (Angisis de derler) Eski Anadolu Tanrıçalarından. Adını (Sivrihisar) bölgesindeki Agdos dağından almıştır. Pausanias’in anlattığına göre, Zeus bir rüya görüyor ve tohumu yeryüzüne saçılıyor, bu tohumlardan kendisinde hem erkeklik hem dişilik vasfı bulunan Agdistis yaratılıyor, Tanrılar bu tuhaf mahlûku yakalıyorlar. Erkeklik uzvunu kesiyorlar. Kesilen uzvun yerinden bir badem ağacı çıkıyor. Sangarios (Sakarya) nehrinin kızı, bu ağaçtan bir badem koparıyor, göğsüne tutuyor ve gebe kalarak Attis’i dünyaya getiriyor. Attis, çok güzel bir delikanlı oluyor. O sırada, erkekliğini kaybettiği cihetiyle, yalnız kadınlık vasfını muhafaza eden Agdistis, bu güzel genci seviyor. Fakat Attis, bir Kral kızı ile evleneceği sırada, Agdistis düğüne gidiyor ve kıskançlık yüzünden, gelin ile Kral ve Attis’i deli ediyor. Kral ile Attis, kendi elleriyle kendilerini hadım ediyorlar. Attis, yarasının tesiriyle ölüyor. Fakat Zeus, onun vücudunu çürütmüyor.
Agenor – Finikeliler soyunun atası İo’nun torunu Telephassa ile evlendi. Europa adlı bir kızı ile Kadmos, Phoeniks, Kiliks adlarında üç oğlu oldu. Troia surları dibinde öldürülen Theano ile Antenor’un oğlunun adı da Agenor’dur. Bazı mitologlar, Agenor’un Poseidon ile adını kuzey Afrika’da Libya’ya veren Lybye adında bir perinin oğlu olduğunu söylerler.
Aglaia – (Aglea) – Üç Kharit’lerden biri.
Aglaures – (Agraulos) – Kekrops’un kızı.
Agon – Belirli zamanlarda, dini törenlerle spor ve edebiyat müsabakalarına verilen ad. Ve bu oyunları koruyan ruh. Bu oyunların en meşhurları Olympio, Pythia, Nemeia Agonları idi.
Agron – Kos – (İstanköy) adasında, Byssa ve Meropis adlarındaki iki kız kardeşle beraber yaşayan bir delikanlı. Bu üç kardeş toprak Tanrıçasından başka bir Tanrıya saygı göstermedikleri için ceza olarak kuş şekline sokuldular. Meropis baykuş oldu, Byssa martı oldu, Agron ise yağmur kuşuna çevrildi. Bu üç kardeşin babaları olan Eumelos ise bir kargaya çevrildi.
Agyieus – Yolların, sokakların, meydanların Tanrısı olarak Apollon’a verilen adlardan biri.
Aia - (yahut Aea) – Eski devirlerde birçok şehir ve adalara verilen ad. Kirke’nin adası.
Aiakos – Zeus ile Aigina’nin oğlu ve Telamon’un babası. İyi kalpli ve adaletsever olduğundan öldükten sonra yeraltı ülkesinin yargıcı oldu. Minos ve Rhadamantys onun yargıç arkadaşlarıydı.
Aiaks – (Aiax) – Aias’ın latince adı.
Aias – (Latincesi): Ajax) – Troia savaşına karışmış iki kahramanın adı: I – Aias, Salamis Kralı Telamon’un oğlu. İlias’ta Akhilleus’dan sonra en yiğit güzel bir kahraman olarak anılır. II – Aias: Lokris’li oğlu kırk gemi ile Troia’ya gitti. Çok hızlı koşardı.
Aides – (Bak. Aidoneus).
Aidoneus – Yeraltı dünyasının Tanrısı Hades’in bir adı.
Aigae – Ege Denizi.
Aigeus - (Lat. Eegeus, Fr. Egee) – Atina Kralı Theseus’un babası. Theseus Minotauros’a karşı kazandığı zaferden dönerken, gemisine zafer işareti olarak beyaz yelken çekmediği için, babası oğlunun yenildiğini zannederek kendini denize attı, intihar etti. O günden beri bu denize Ege Denizi dendi.
Aigina – (Lat. Aegina) – Ada.
Aigipan – (Lat. Ageis) – (Bak. Aigis).
Aigis – Keçi derisi anlamına gelen bu kelime genel olarak Zeus’un kalkanına verilen addır. Zeus bu kalkanı Athena’ya bağışladı.
Aigisthos – (Fr. Egisthe – İng. Aigisthus) Kral Thyestes’in kendi öz kızı Pelopia’dan kazandığı oğlu. Baba ile kızı arasındaki bu iğrenç sevginin meyvesi olan bu çocuk, halkın ayıplamasından utanıldığı için doğruca ormana bırakılmıştı. Çobanlar, keçi sütü ile bunu beslediler. Sonradan amcası Atreus’u öldüren ve Trobia savaşına giden (Agamemnon)‘un karısını ayartan, bu bahtsız delikanlı, Agamemnon’u da öldürdü. Fakat kendisi de Orestes tarafından öldürüldü. Bir çok şair, bu acıklı olaylardan ilham alarak eserler yazdılar. Bunlar arasında Aishylos vardır.
Aigle – Haliades’lerden, yani, Phaeton’un kız kardeşlerinden birinin adı. Öbürlerinin adları şöyledir. Phaethusa, Lampetiè. Bir söylentiye göre; bir gün Helios’un oğlu Phaeton, güneşin arabasını, bir tek gün için sürmeyi babasından rica etti. Helios razı oldu. Fakat Phaeton ateşli atları tutamayıp gökyüzü yolculuğunda, dünyanın çok yakınına sokulduğundan büyük bir felaket oldu: Dağlar tutuştu. Libya kuruyup çöl oldu. Habeşliler, yanıp karardılar. Nil nehri kaynaklarını gizledi. Bunun üzerine Zeus bir yıldırımla Phaeton’u vurup öldürdü. Phaeton alevler içinde yanarak Eridanos nehrine düştü. Aigle, Phaethusa, Lampetie, Phaeton için çok ağladılar. Gözyaşları donup kehribar, kendileri de birer kavak ağacı oldular.
Aineias – (Aeneas) – Kral Ankhises ile Aphrodite’nin oğlu, Troia kahramanlarından biri Aineias, Latin Şairi Vergilius’un şaheserlerinin konusu oldu ve bu Anadolulu prens, Roma’nın milli kahramanı ve imparator Augustus’un atası sayıldı. Aineias, zaptedilen ve yakılan Troia şehrinden, hasta babasını sırtında taşıyarak önce İda (Kazdağı)nda gizlendi. Uzun ve dolambaçlı yollardan Kartaca’ya, oradan da İtalya’ya geldi. Orada yeni bir vatan kurdu.

 

[Bilge Gökçen]

Cevap: Mitoloji Sözlüğü

Aiolos – (Fr. Eoel – İng. Aeolos) – Rüzgarların Tanrısına verilen ad. Bunu, bazıları Zeus’un, bazıları Hipotes ile Menalippe’nin oğlu sayarlar.
Aisa – Kader Tanrısı Moira’nın başka bir adı.
Aison – (Aeson) – İolkos şehrinin Kralı. Pelias’ın ağabeyi, İason’un babası.
Aisyetes – Adı İlias’da geçen Troia’lı.
Aithalides – Hermes’in oğlu, Arganaut’lar seferine haberci olarak katılmıştı. Efsaneye göre babası ona, öldükten sonra mezarda bil eher şeyi hatırlayacak bir hafıza vermişti. Pythagoras, kendi vücuduna Aithalides’in ruhunun girdiğine inanır.
Aither – Hava.
Aithiopia – Habeşistan.
Aithra – Kral Pitteheus’un kızı. Theseus’un anası. Aithra, Dioskur’lar tarafından kaçırılmış, köle olarak Helena’ya verilmişti. Helena ile Troia’ya gelen Athira, Troia’nın düşmesi üzerine torunları tarafından kurtarıldı.
Akaman – Alkmanion ile Kallirhoe’nin oğlu.
Aitolia (yahut Aetolia) – Yunanistan’da Korinthos körfezinin kuzeyine düşen bir bölgeye eskiden verilen ad. Batısında akan Akheloos ırmağı ile Akaraia’dan ayrılmakta idi.
Akakallis – Girit Kralı Minos’un kızı. Deione adı ile çağırılırdı.
Akarnania - İthaka ile Leukas’ın karşısına düşen batı Yunanistan kıyıları, doğuda Akheloos ırmağıyla Aitolia’dan ayrılır.
Akastos – Pelias’ın oğlu Medeia’nın kardeşi.
Akhaeus - (yahut Akheus) – İon’un kardeşi, Hellen, yeğeni. Akhai’lilerin babası sayılmaktadır.
Akheion – Eski Anadolu’da, Troia bölgesinde ve bugünkü Çandarlı körfezinde bulunan, iki eski liman adı.
Akharaka – Eski Anadolu’da, Karıa bölgesinde kutsal yerin adı. İçinden kükürtlü gazlar çıkan bu yer, Cehennemin kapısı sayılırdı. Hastalar tedavi için buraya gelirlerdi.
Akhates – Aineias’ın sağdık dostu. Troia’dan kaçarken onu yalnız bırakmadı. “Fidus Akhates” deyimi sadık dost anlamına atasözü olmuştur.
Akheles – (Akeles) – Herakles ile Omphale’nin oğullarından biri.
Akheloos – Yunanistan’da Epir bölgesinde akan bir nehrin adı. Okeanos ile Tethys’in üç bin oğlunun en büyüğü.
Akheron – Cehennem ırmağı. Akherus bataklığından çıkan ve İonia (Yunan) denizine dökülen katranlı bir nehir. (Acılar ırmağı)
Akherusia – Cehenneme giden yolun ağzı sanılan, göllere, uçurumlara, büyük mağaralara verilen ad. Zonguldak Ereğlisi’nde (Heraklia) (Bababurnu)’nda, Cehenneme giden bir yoldu. 1838’de keşfedilen bu inden, Herakles, Kerberos’u çalmak için Cehenneme inmişti.
Akheus – Poseidon ile Larides’in oğlu, Pleasgos ile Phtius’un kardeşi. Basitliği ile ün kazanmıştı. Bir gün yastık yerine kullandığı ve başının altına koyduğu toprak bir güveci, sert bulduğundan, başının rahat etmesi için, içine saman doldurmuştu.
Akhilleus – (Achilles) – Homeros’un İlias’i ile başka epopelerde adı geçen ünlü Yunan kahramanı Peleus ile Tethys’in oğlu idi. Tanrılar soyundan olan annesi, onu ölümsüz kılmak istedi, doğunca tılsımlı bir ateşe tuttu, fakat kocası Peleus’un ansızın gelmesi üzerine işi yarıda kaldı. Akhilleus’un kaderinde iki hayattan biri vardı: Ya kısa, fakat şan ve şeref dolu bir hayat, yahut uzun, fakat silik sönük bir yaşama. Bir rivayete göre: annesi onu (yaralanmaz) bir hale koymak için, topuğundan tutarak (Styks) ırmağına daldırdı. Bu sebepten kahramanın, suya batmamış olan topuğundan başka, hiçbir yerine ok işlemez, kılıç kesmezdi. Onu Kentor Khiron terbiye etti. Khiron ona ok atmasını, yara tedavisini öğretti. Onu cesur, atılgan bir kahraman yapmak için, arslan iliği ile besledi. Bu yüzden o, altı yaşına basınca, arslanları öldürmeye, koşan geyikleri yakalamaya başladı. Homeros’a göre o, Yunanlıların en büyük kahramanıdır.
Akhiroe – (Akhirroe) – Ares’in torunu olan güzel bir kızın adı.
Akhlys – Karanlıklar Tanrıçası, zaten Aklus Rumca karanlık manasına gelir. Hesidos’a göre Akhlys, felaket ve ümitsizlik Tanrıçasıdır.
Akıs – (Acıs – Asis) – Faunus ile Nympha Symaethis’in oğlu olan Akis, çok güzel bir çobandı, Galateia, Kyklops Polyphemos’a yüz vermeyip de bu güzel çobana gönül verince Polyphemos ona düşman kesildi. Fakat Akis ırmak dolu canını kurtardı.
Akmonia – Eski Anadolu’da Phtygia bölgesinde bir şehir adı. Harabeleri, Kütahya ile Uşak arasında, Akkaya deresi üzerindedir.
Akontios – Keos adasında bulunan fakir, güzel bir delikanlının adıdır. Kydippe adında zengin bir Atinalı kadın görerek delicesine aşık olmuştu. O, bir elmanın üzerine şu sözleri yazarak, kadının ayakları altına yuvarlamıştı: “Ey güzel kadın!.. Artemis üzerine yemin ederim ki, senden başkasına gönül vermeyeceğim.” Bu hile ile zengin kadın, fakir delikanlıyı sevdi ve onunla evlendi.
Akrepheus – Apollon’un oğlu. Boitoia’da, Akrephia şehrine kendi adını vermişti.
Akragos - Zeus ile Okeanos’un kızlarından Astepore’nin oğlu.
Akropolis – (Yunanca, Akros, yüksek; Polis, şehir demektir) – Umumiyetle Eski Yunan şehirlerinin kaleleri bulunan yüksek mahallelerine bu isim verilirdi. Bu kaleler, bütün şehre hakim yüksek tepeler ve kayalıklar üzerinde kurulurdu. Atina şehrinin Akropolis’i çok meşhurdu. Bugün Atina Akropolis’i Yunan dehasını isbat eden ve zamanın tahribatından kurtulabilen güzel eserlerle dolu bir müzedir.
Akteon – (Aktaion, Aktaeon) – Aristeos ile Kadmos’un kızı Autonoe’nin oğlu, meşhur avcı Artemis’in çıplak gördüğü için geyiğe çevrildi.
Aktor – Poseidon’un oğlu – Herakles’in arkadaşlarından birinin adı da Aktor idi.
Akuilon – Eos ile Ailos (Eole)’un oğlu, yaşlı bir adam şeklinde tasavvur edilir. Bu ihtiyarın saçları hep bembeyazdır. Yılandan bir kuyruğu vardır.
Akus – Hephaistos ile letafet Tanrıçalarından en genci, Agaia’nın oğlu.
Alabanda – Eski Anadolu’da Karia bölgesinde Çine suyu Marsias) üstünde kurulmuş eski bir şehir.
Alala – Pindaros’a göre savaşın kızı. Kişileştirilmiş bir savaş.
Alalkomenes – Boiotia’da bir şehrin adı. Tanrıça Athena’nın sütannesinin babası bu şehre kendi adını vermişti.
Alalkomenis – Thebai Kralı Ogyges ile Thebe’nin kızı. Telksine ve Aulis’in kızkardeşi. Üç kızkardeş Tanrıça Athena’ya süt anne oldular.
Alba Longa (Albano) – Aineas’ın oğlu Askanios’un kurduğu Krallık. İtalya’da eski bir şehir adı.
Albion – Poseidon’un oğlu olan mütşih bir dev. Kardeşi Bergion ile beraber Herakles’e kafa tutmuşlardı. Herakles, bunları mağlup edemeyince Zeus onların başına taş yağdırdı.
Albunea – (Albuna – Albula) – Bir peri kızının adı, buna Tibur yöresinde, bir orman, bir mağara ve bir çeşme ayırmışlardı.
Alekto – Uranos kanadından yaratılmış olan Eriny’lerden biri. Öç Tanrıları olan Eriny’lerin adları şöyledir. Alekto (Barışmaz öfke), Tisiphone (Kan gütme), Megaira (Nazar değdiren kıskançlık).
Aleksandros – Kahraman Paris’in bir lakabı.
Alektryoman – Eia – Eski Yunanlıların horozlardan faydalanarak fal bakmalarına verilen ad.
Alektryon – Yunanca horoz demektir. Vaktiyle Ares’in hizmetçisi olan güzel bir delikanlı. Sonradan horoza çevrildi.
Aletides – Kral İkaros’un kızı Erigone şerefine Atina’da yapılan bayramlara verilen ad.
Algos – (Kötülük) Mecazi Tanrılardan.
Alkaios – Perseus’un üç oğullarından biri. Öbürleri şunlardır: Elektryon, Sthenelos.
Alkaius – (Alcee) – Midilli’de yaşamış ünlü Yunnan şairi, şiirlerinde aristokratları eleştirdi.
Alkamenos – Eski Yunan heykeltraşlarından biri.
Alkandros – Tanrıların gözüne girmiş ünlü bir kahin.
Alkathoos – Pelops ile Hippodamie’nin oğlu. Kendi kayın babası olan Megara Kralı, Megareus’den sonra Kral oldu. Megara şehrinin duvarları yapılırken Apollon ona yardım etti. Apollon, Kral Alkathos’a ırgatlık ederken o günden sonra bu kaya, rüzgarlar estiği zaman güzel sesler çıkartmaktadır.
Alkestis – (Alceste) – Apias ile Anaksibia’nın kızı ve Kral Admestos’un karısı.
Alkides – Herakles’in soyadı.
Alkimake – “Savaşta güçlü olan” anlamına gelen bu kelime zeka Tanrıçasının lakabıdır.
Alkimedon – Troia surlarına merdiven dayayan kahraman. Laerkeus’un oğlu. Akhilleus’un adamlarından biri. Dionysos’un yunus balığına çevirdiği bir kahramanın adı da Akkimedon’du.
Alkinoe – Korinthos Kralı Polybos’un kızı ve Amphilokos’un karısı. Bir örücü kadını, ücretlerini vermeden savdığından ötürü, örücülerin hamisi olan Athena, Alkinoe’yi cezalandırdı. O, deli gibi birisini sevdi, sonra utancından intihar etti.
Alkinoos – Korfo adasının eski adı olan Scheria, adasında yaşayan Phaiak’lar Kralı. Son bir fırtınaya tutulan Odysseus’u dostça karşılamıştı. İason ile kaçan Medea’yı da o korumuştu.
Alkithoe – Minyas’ın kızı. Leukippe ile Arsippe’nin kızkardeşi, Şarap Tanrısı adına yapılan ayinlere katılmadıklarından bu üçü çıldırdılar. Şarap Tanrısı bunların karşısına bazen azgın bir boğa, bazen arslan, bazen de bir panter olarak çıktı. Tanrı Artemis, bunlara acıdı. Bunları birer yarasaya çevirdi.
Alkmaion – (Bak. Alkmeon) - Epigon’ların başı.
Alkmanos – Lydia’lı eski bir şair. Milattan yedi asır önce yaşamış.
Alkmene – Mykena Kralının kızı. Kral Amphitriyon’un karısı. Herakles’in anası.
Alkmeon – (Alkmaion) – Amphiaros ile Eriphyle’nin oğlu. Babasını Thebai şehrine karşı yapılan yedi şefler muhaberelerine sürükleyerek ölümüne sebep olduğu için Alkmeon annesini öldürdü.
Alkon – Herakles’in arkadaşlarından, ok atmada çok usta bir yiğit. Bir gün azgın bir yılan, Alkon’un oğlunun vücuduna sarılmıştı. Usta okçu, okunu o kadar mahirane atmıştı ki, oğluna zarar vermeden yılanı öldürmüştü.
Alkyon – Efsanevi bir kuş. Yuvasını denizde, dalgalar üstünde yapar, yumurtlar, kuluçkaya yatar, yavru çıkarırmış. Bütün bunlar on beş günde olurmuş. (Bak Alkyone).
Alkyone – (Halkyone) – Rüzgarların Tanrısı (Ailos – Eole)’nin kızı ve Keyk’ın karısı. Ovidius ve Vergilius’a a göre Keyk, bir deniz kazasında boğulunca karısı Halkyone, kocasının yokluğuna dayanamadı. O da kendisini kaldırdı, denize attı. Tethys, birbirine bağlı olan bu eşlere acıdı, onları Halkiyon adı verilen bir çift deniz kuşuna çevirdi.
Alma – Besleyen ve hayat veren anlamına gelen bu kelime ile Romalılar, Ceres (Demeter), Venüs (Aphrodite) gibi Tanrıçaları kastederlerdi.
Aloeus – (Gök) ile (Yer) in oğlu olan bir Titan’ın adı. Bu ünlü titan İphimedia adında güzel bir kadınla evlenmişti. Fakat Poseidon, bu kadını sevmiş ve ondan Otos, Ephialtes adında iki çocuğu oldu. Bunlara Aloadlar derler. (Bak. Aload’lar)
Aload’lar - Poseidon ile İphimedia’nın ikiz çocuklrına verilen ad. Bunlar Ares’i bile aylarca esir tutacak kadar kuvvetli ve yiğitlerdi. Ossa Dağı’nı Olympos Dağı’na, Poseidon Dağı’nı da Ossa üzerine koyarak gökyüzüne saldırmak istediler. Fakat apollon, her ikisini de öldürdü. İkiz kardeşlerin adları şöyledir: Ephialtes ve Otos.
Alope – Korkyon’un kızı. Poseidon’dan Hippothous adında bir oğlu olmuştu.
Alpheios – Peleponnesos’de akan Arkadia ve Elis bölgelerini suladıktan sonra Olympia şehri harabelerinden Yunan denizine dökülen bir nehrin eski adı. (Bugün bu nehre Rufiye derler) Rivayete göre Alpherios, Avcılık yapan yakışıklı bir delikanlı idi. Günün birinde Arethusa adında bir peri kızına aşık oldu. Gece gündüz onu takip etmeye başladı. Artemis, peri kızını, bu vurgun avcının takibinden kurtarmak için onu Sicilya yakınlarındaki Ortygia adasında bir çeşmeye çevirdi. Peri kızının aşkından yanan, yakılan avcıya da acıdı onu da sularını Yunan denizine döken bir nehre çevirdi. Arethusa’ya aşık olan Alpheios, sularını denize döküyor. Fakat orada, dağılıp kaybolmuyordu.
Alphesibea - Arkadia Kralı Phegeus’un kızı. Bu prenses annesi Eriphyle’yi öldüren Alkmeon ile evlenmişti.
Alphos – Sicilya’da yaşayan korkunç bir dev. Bir çok kolu vardı. Saçları yüz tane zehirli yılandan ibaretti. Yolcuları pusuya düşürür, kayalar altında ezer, sonra onları yerdi. Dionysos, bu korkunç devi öldürdü.
Althaia – Meleagros’un annesi. Bunun erkek kardeşlerine Thestiad’lar adı verilir. Onlar Pleuron Kralı Thestios’un oğulları idi.
Althala – Kalydon Kralı Pneeus’un karısı ve ömrü bir odun parçasının yanıp kül olmasına bağlı bulunan Meleagros’un oğullarından idi.
Althemenos – Girit Kralı Kreteus’un oğlu. Bu bahtsız prens, kaderin bir cilvesi olarak yanlışlıkla babasını öldürdü. Sonra yer tarafından yutuldu.
Altis – Olympia şehri civarında Zeus’a tahsis edilmiş kutsal bir orman. Meşhur heykeltraş, Phidias’ın atölyesi bu ormanın içindeydi.
Amaltheia – Zeus’un süt annesi olan keçi. Onun Girit Kralının Melissus’un kızı olduğunu söyleyenler olduğu gibi, bir peri kızı sayanlar da vardır.
Amarvalia – Eski Roma’da 29 Mayıs’ta Savaş Tanrısının hiddetini yatıştırmak, bol mahsul vermesi için toprak Tanrısını sevindirmek için yapılan bayram.
Amata – Kral Latinus’un karısı Lavinia’nın annesi. Kızının Ene ile evlenmesine üzülerek intihar etti.
Amathus – Herakles’in oğlu, Kıbrıs adasında bir şehre adını vermişti.
Amazonlar – Eski Anadolu’nun kuzeydoğusunda Karadeniz kıyısına çok yakın bir yerde yaşanan ve müthiş savaşçı olan kadınlara verilen ad. Aralarında hiç erkek bulunmayan bu kadınlar, müstakil bir devlet kurmuşlar, Thermodon (Terme Çayı) kıyısında Themiskyra şehrinde bir Kraliçenin idaresi altında yaşıyorlardı. Bunlar harp Tanrıçası Ares’e taparlardı. İyi ok atabilmek için sağ memelerini keserlerdi (Amazon kelimesi Yunanca, “Memesizler” demekmiş.) Amazonlar, komşuları olan Gargaros’ları senede bir defa ziyaret ederler, onlardan döl alırlardı. Doğurduklarında çocukların yalnız kız olanlarını yanlarında alıkoyarlar, erkek çocukları babalarının yurtlarına gönderirlerdi… Herakles ve Theseus bunlarla savaşmışlardı.
Ambarvalia – Roma’da Mars şerefine yapılan tören.
Ambrosia – Olympos Tanrılarının yiyeceği baldan dokuz defa tatlı, kokusu çok latif idi. Bu gıdadan tadanlar artık ölüm bilmiyorlardı.
Amantes – Hades’in lakabı.
Ammon - Kırbır’ın Kralı Kynros’un oğlu, Myrrha’nın kocası. Rivayete göre Adonis’i, Ammon’un karısı doğurdu. Ammon, Adonis ile birlikte Mısır’a gitti.
Amnon – Güneşin sembolü. Yunanlılar bir Mısır Tanrısı olan Amnon’u, Zeus’un sembolü sandılar, ona (Zeus Ammon) dediler.
Amoniak – Amnon, baş Tanrı Zeus’un lakabı idi. Bizim amonyak dediğimiz gazın, vaktiyle Libya’da Zeus Amnon tapınağının civarında etrafa yayıldığı için bu gaza Amonyak adı verilmişti.
Amor – yahut Kupidon – Aphrodite’nin oğlu Eros’un latince adı.
Ampelos – Üzüm kütüğü, asma demektir. Şarap Tanrısının sevdiği bir delikanlının adı.. Bir Sastyros ile bir peri kızının oğlu. Bir asmadan üzüm salkımı koparırken düştü, öldü. Dionysos sevdiği genci bir yıldız burcuna çevirdi.

 

[Bilge Gökçen]

Cevap: Mitoloji Sözlüğü

Amphiaros – Zeus ve Apollon tarafından korunan bir kahin. Oikles ile Hypermestra’nın oğlu. Argonautlar seferine katıldı. Thebai şehri savaşına da sürüklendi. Periklymesun ile yaptığı çetin bir bücadelede sıkışan Amphiaros’u Zeus atlarıyla beraber yeraltına kaçırdı. Bu mahalde kahraman namına müzikli festivaller yapılırdı.
Amphikttyon – Deukalion ile Pyrrha’nın oğlu. Yunanlılar, Amphiksiyony denilen ve bir nevi dini konfederasyonları, bunun kurduğunu söylerler.
Amphilokhos – Amphiaraos ile Eripyle’nin oğlu. O da babası gibi bir kahin idi. Troia savaşına katıldı. Troia dönüşünde kahin Mopsus ile beraber Kilikya’da bugünkü Seyhan bölgesinde Mallos, şehrini kurdu.
Amphion – Zeus ile Antiope’nin oğlu Niobe’nin kocası. Zethos’un kardeşi.
Amphissus – Apollon ile Dryoge’nin oğlu. Çok kuvvetli idi. Oeta dağı üstünde bir şehir kurdu.
Amphitrite – Denizler Tanrısı Poseidon’un karısı. Nereos ile Dois’in kızı.
Amphitrion – (Amphitriyon) – Tirynthe Kralı Alkaios’un oğlu. Alkmene’nin kocası. Alkmene, Zeus’dan gebe kalarak Herakles’i doğurdu.
Amphitriyonidler – Herakles’in soyundan gelenlere bu ad verilir.
Amulius – Albe adasının efsanevi Kralı ve Prokas’ın oğlu.
Amyklai – (Lat. Amyklae) – Apollon Tapınağının bulunduğu, eski bir şehir. Bu şehirde, Apollon bir yarışta disk atarken kaza ile sevgilisi Hyakintshos’u öldürmüştü. Ölünün, yere akan kanından fışkıran koyu renkli uğursuz çiçeğe yani sümbüle Yunanlılar o güzel delikanlının adını vermişlerdir.
Amykles – Eski Yunanistan’da bir şehrin adı.
Amyklos – Apollon’un istemeyerek vurup öldürdüğü ve sonra sümbül çiçeğine dönüştürdüğü güzel delikanlı, Hyakinthos’un babası ve Amikles şehrinin Kralı.
Amykos – Poseidon’un oğlu. Eski Anadolu’da Bithynia bölgesinde yaşayan Bebryk’ların Kralı. Vahşi tabiatlı idi. Boks ile yumruk atarken ele giyilen kurşunlu eldiveni o icat etti. Ülkesinin sahillerine gelen yabancıları, yumrukla vurup öldürüyordu. Argonaut’lar, onun memleketine geldikleri zaman Amykos ile karşılaştılar. Pollüks yahut Polydeukes onunla yumruklaştı ve onu yendi.
Amymone – Donaus’un elli kızından birinin adı. Bir gün Amymone kırda, su aramaya çıkmış, yorulmuş, uyumuştu. Çapkın Satyr onu gördü, zorla elde etmek istedi. Kız, acı acı bağırdı. Deniz Tanrısı onun yardımına koştu ve onu kurtardı. Fakat ona aşık oldu. Sevgilisi için Lerne suyunu fışkırttı. Onların sevişmeleri neticesinde Nauplios adında yiğit doğdu.
Anaksarte – Kıbrıs’lı çok güzel fakat duygusuz, kalpsiz bir kız. İphis adlı bir delikanlı, bu kıza delicesine aşık olmuş, fakat Anaksarte tarafından sevilmediğinden dayanamamış, kendini kızın penceresi önünde asmıştı. Kız, bu olaydan hiç üzülmemiş, cenaze merasimini pencereden duygusuzlukla seyretmişti. Bütün şehir bahtsız İphis için ağlarken, hiç üzülmeyen bu kalpsiz kıza Aphrodite kızmış, onu taştan bir heykele çevirmişti.
Anadyomene – Aphrodite’nin lakabı. Anadyomene kelimesinin anlamı “su yüzüne çıkan” demekmiş. Bundan başka Aphrodite’ye, ilk defa Kypros yani Kıbrıs adasında karaya ayak bastığı için, “Kıbrıslı” anlamına gelen Kypris lakabını takmışlar.
Ananke – (Zaruret) – İnsan şeklinde düşünülen bir kader Tanrısı.
Anchises – (Bak. Ankhises).
Ancilia – Roma’nın ikinci Kralı Numa zamanında, gökten yere düşen efsanevi bir kalkan. Roma’nın kaderinin ona bağlı olduğuna inanılır, on iki rahip tarafından muhafaza edilirdi.
Androgeos – Girit Kralı Minos’un oğlu. Güzel bir delikanlı idi. Bir zaferden dönerken pusuya düşürülüp, öldürülmüştü. Babası Minos, oğlunun ölüm haberini; bir bayram töreni yapılırken duymuş, başından tacını atmış, matem elbisesi giymişti.
Androklos – Ephes şehrinin kurucularından. Rivayete göre, bir gün ormanda yemek için balık kızartılıyordu. Balık sıçradı, ormana düştü; orman yandı. Ormandan bir domuz çıktı. Androklos, onu öldürdü. Tanrıların işareti ile o yerde Ephes şehrini kurdu.
Andromakhe – Hektor’un karısı ve bugünkü Edremit civarında bulunan Thebae Campus bölgesinin prensi Eetion’un kızıydı. Bu kızın babasını ve yedi kardeşini, Akhilleus, Edremit civarında ele geçirdiği zaman öldürmüştü. Yüksek bir fiyatla satın alınan annesini de sonradan kesmişlerdi. Andromakhe’nin, Troia prensi Hektor’dan olan oğlunun da Yunanlılar tarafından öldürüldüğünü görmesi, bahtsızlığını büsbütün artırmıştı. Kahraman kocasın da savaşta can vermişti. Troia’ya giren azgın Yunanlılar, bu Asya şehrini yakıp yıktıkları ve sağ kalanları da esir olarak götürdükleri zaman, bahtsız Andromakhe, Akhilleus’un oğlu, Neoptolemos’un hissesine düşmüştü. Babasının ve kocasının, yedi kardeşinin katili olan birisinin oğluna metres olmak ne kadar acıdır. Tragedya yazarları, bu zavallı kadının hayatını eserlerinde canlandırmışlardır.
Andromeda – Kral Kepheus ile Kassiope’nin kızı.
Anios – Delos’da hüküm süren Apollon’un oğlu.
Ankhises – Troia kahramanlarından biri. Kapsy ile Themiste’nin oğlu. İda dağında (Kazdağı), sürüsünü otlatırken Aphrodite bu güzel çobana aşık oldu ve Frigia Kralının kızı kılığına girerek geldi, Ankhises’le sevişti. Sonra kendisinin Tanrıça olduğunu itiraf etti ve çobandan hamile kaldığını da haber verdi. Fakat bu sırrı kimseye söylememesin sıkıca tembih etti. Zeus duyarsa, doğacak çocuğu öldürebilirdi. Aphrodite’nin Ankhises’den hamile kalarak doğurduğu çocuğun adı Aeneas (Enee) idi.
Ankhores – Phirigia Kralı Midas’ın oğlu. Bir uçuruma düşerek can verdi.
Anna Perenna – Roma’da 15 Martta yapılan bahar bayramı. Toprak Tanrıçası şerefine kim fazla şarap içerse, içtiği kadeh sayısınca Tanrıçanın, ona ömür seneleri bağışladığına inanılırdı.
Antaios – (Anteos) – Poseidon iel Gaia (Yer)’in oğlu, Libyalı dev.
Anteia – Tiryns Kralı Poritos’un karısı.
Antenor – Troia Kralı Priam’ın arkadaşı, Yunanlılarla gizlice anlaşmış olup Troia’ya ihanet ettiği söylenir.
Antheos – Bodrum’lu bir delikanlı. Kral soyundan olan bu delikanlı Biletos tiranının yanında rehin olarak kalıyordu. Tiranın karısı buna gönül vermişti. Ondan karşılık göremeyince delikanlıyı hile ile öldürdü.
Anteia – Stheneboia’nın başka adı.
Anteros – Aphrodite’nin Ares’ten olan oğlu. Eros’un kardeşi. Anteros “seveni bahtlı eden, karşılıklı sevgi” anlamına gelir.
Antigone – Oidipus’un kızı.
Antiklea – Diokles ya da Autolykok’un kızı, Odysseus’un anası. Antiklea, oğlunun öldüğünü sanarak, ümitsizliğe kapılmış, kendini asmıştı. Söylendiğine göre, Antiklea, Laertes’le evlenmek üzere iken Sisyphos tarafından kaçırılmıştı. Sonra çok güzel olduğu için herşeye rağmen Laertes onunla evlendi. Bu sebeple Odysseus’un asıl babasının Sisyphos olduğuna inananlar var.
Antiklos – Tahta atın içine saklanan bir kahraman. Bağırmak isteyince Troia’lılar duymasın diye, Odysseus tarafından boğazı sıkılarak öldürüldü.
Antilokos – Nestor ile Eurydike’nin oğlu. Hektor tarafından öldürüldü. Troia savaşında Paris tarafından öldürülen bir Antilokos daha vardı ki o, Herakles’in oğludur.
Antinoe – Kepheos’un veya Polias’ın kızı.
Antinoos – Penelope’ye talip olanlardan biri. Ziyafet masasında Odysseus onu öldürdü. Bir Antinoos daha vardı ki Anadolumuzun İzmit bölgesinde Bithynia’da yaşamış, güzelliği ile imparator Adrien’i büyülemiştir. Bu güzel delikanlı bir nehirde boğulunca Adrien çok ağladı. Onu Tanrılaştırdı. Adına bir tapınak yaptırdı, oraya rahipler tayin etti.
Antiope – Amazon Hippolyte’nin kızkardeşi, hem de Hippolyte’nin başka adı.
Antiope – Zeus tarafından sevilen güzel kız. Nikteos’un kızı.
Anios – Delos’da hüküm süren Apollon’un oğlu.
Anubis – Mısır ölüler Tanrısı.
Antiphates – Laistrygon’lar Kralı. Sicilya adasının hayali halkı olan Laistrygon’lar, dev cüsseli idiler ve insan eti yerlerdi.
Antiphus – Priamos’un oğullarından biri olup, Agamemnon tarafından öldürüldü.
Apathe – Hile Tanrısı.
Aphareus – İdas ile Lynkeus’un babası İdas çok kuvvetli oluşuyla, Lynkeus’da gözlerinin keskinliği ile tanınmışlardı. Lynkeus’un bakışı, ağaçları ve kayaları deler geçerdi.
Aphidna – İdas ile Lynkeus’un babası. İdas çok kuvvetli oluşuyla, Lynkeus’da gözlerinin keskinliği ile tanınmışlardı. Lynkeus’un bakışı ağaçları ve kayaları deler geçerdi.
Aphidna – Attika’da ünlü bir kale.
Aphrodite – (Lat. Venüs), aşk ve güzellik Tanrıçası.
Apollodoros – Milattan 140 sene önce yaşamış, Atinalı bir yazar.
Apollon – Latinler buna Phebus derler.) Zeus ile Leto’nun oğlu, Artemis’in kardeşi, güneş ve güzel sanatlar Tanrısı.
Apsyrtos – (Bak. Argonautlar).
Arachne – (Arakhne) – (Bak. Arakne).
Arai – Beddua Tanrısı. Eriyn’lerin başka bir adı olarak da kullanılır.
Arakne – Lydya’lı güzel bir kızın adı. Kendini, Tanrıça Athenadan üstün gördüğü için örümceğe çevrildi.
Ardolos – Hephaistos ile Aglae’nin oğlu.
Areion – Adreste’nin atının adı.
Areopag – Kan davalarına bakan mahkemeyi Ares’in kurduğu sanılır.
Ares – (Lat. Mars) – Savaş Tanrısı. Zeus ile Hera’nın oğlu.
Arete – Phaiak’lar Kralı, Alkinoos’un karısı.
Arethusa – Yunanistan’da akan Alpleis nehrinin perisi. Bu peri kızı bir gün nehirde yıkanırken nehir Tanrısı, onun güzelliğine hayran oldu. Onu yakalamak istedi. Güzel peri, Artygia adasına kadar koştu. Orada yakalanmak üzere iken Tanrıça Artemis’in yardımını istedi. İffetin koruyucusu olan Tanrıça onu bir çeşmeye dönüştürdü. Arethusa’nın akışı güzel, suyu berrak olduğundan, onun kirli ve tuzlu suların altından koşarak Ortygia adasına geldiği halde, temizliğini ve saflığını korumasına hayret edilirdi. (Bak. Alpheios).
Arge – Bir peri kızı olan Arge’yi güneş dişi bir geyik yaptı.
Argeiphontes – Argos öldüren anlamına gelen bu kelime Apollon’un lakabıdır.
Argeiphontes – Zeus ile Maia’nın oğlu Hermes’in adlarından biri.
Argennos – (veya Argynnos) – Leukon’un kızı. Psidike’nin oğlu. Argennos, çok güzel bir delikanlı idi. Bir gün Beotia’da, Kopais gölünde yıkanırken bu güzel delikanlıyı Agamemnon gördü ve ona aşık oldu. Genç ve faziletli delikanlı, onun kirli arzusunu kabul etmedi. Ondan kaçtı. Agamemnon, onu yakalamak üzere iken kendini nehre attı ve boğuldu. Agamemnon, kendi yüzünden intihar eden bu delikanlı için bir mabet yaptırdı.
Argo- Argonaut’lar’ın gemisini yapan ustanın adı Argo’ydu. Elli kürekle çekilen bu gemiye de, yapanın adı verildi.
Argonautlar – Kolkhis (Gürcistan)’deki, altın postu getirmek için Argo gemisine binip yola çıkan elli kahramana verilen ad.
Argos – 1. Zeus ile Niobe’nin oğlu. 2. Her şeyi gören yüz gözlü dev. 3. Argolis bölgesinin baş şehri 4. Argo gemisini yapan ustanın ve yaptığı geminin adı.

 

[Bilge Gökçen]

Cevap: Mitoloji Sözlüğü

Argyra – Eski Yunanistan’da, Arkadia’da aynı adı taşıyan bir çeşmenin perisi. Bu peri kızı Selemnos adındaki, genç ve güzel bir çobana gönül verdi ve onu uzun seneler mesut yaşattı. Fakat zamanla, çobanın güzelliği kaybolunca, Argyra, ondan yüz çevirdi, artık ona görünmez oldu. Çoban, ayrılık ateşine dayanamadı, yok oldu. Aphrodite, aşk uğruna can veren çobana acıdı. Onu bir ırmak haline sokarak sevgilisine doğru koşturdu. Gerçekten bir ırmak olan Selemnos, acı acı haykırarak başını, taşlardan, taşlara vurarak, bazen hıçkırıyor, bazen kederini içinde saklayarak sessizce akıyor, sevgilisini arıyordu. Bir çok dağları deldi geçti, bir çok vadilere aktı; fakat sevgilisini bulamadı. Bu yüzden feryat ediyor, ağlaması ve inlemesi gittikçe artıyordu. Nihayet, aşk Tanrıçası yine onun yardımına koştu. Ona her şeyi unutmak ve unutturmak hassasını verdi. Bu yüzdendir ki Selemnos’un suyundan içenler ya da onda yıkananlar, aşk hatıralarını kaybediyorlar ve bütün kederlerini unutuyorlardı.
Ariadne – (ya da Ariane) - Dionysos’un karısı, Theseus’un sevgilisi.
Ariane - (ya da Ariadne) – Girit Kralı Minos ile Pasiphane’nin kızı.
Arimasplar – Tek gözlü efsanevi, hayali millet. Altını koruyan yarı kuş, yarı arslan bir hayvan olan Gryps’lerle, bitmek bilmeyen savaş içinde yaşıyorlardı.
Arion – Hayatı efsaneleşmiş Lesbos’lu bir çalgıcı. Arion, denizde seyahat ederken, malına göz koyan tayfalar onu denize atmak isterlerken, onlardan sonra bir defa bir lir çalması için müsaade istemişler, o kadar güzel o kadar dokunaklı çalmış ki, yunus balıkları dahi onu dinlemeye gelmişler. O da bir yunus balığının üstüne atlayarak Tenare burnuna kaçmış.
Arion – Poseidon ile Demeter’in birleşmelerinden doğan bir Atinalı (Bak. Demeter).
Aristaios – Orpheus’un karısı Eurydike’ye aşık olan genç. Apollon ile Kyrene adlı bir perinin oğlu. Aristaios çobanlığın, zeytin yetiştirmenin ve arıcılığın Tanrısı. Aristaios’un bir gün bütün arıları öldü. O da, arıların dirilmesi için annesine başvurdu. Annesi onu, deniz Tanrılarından Proteus’a gönderdi. “O, senin arılarını yeniden diriltir” dedi. “Ancak, onu yakalayıp sımsıkı bağlaman lazımdır.” Menelaos, Troia’dan dönerken Proteus’la boğuşup onu bağlamıştı. Sonra onu söyletmiş, yolda başına gelenleri ondan öğrenmişti. Proteus’u bağlamak kolay değildir. Deniz Tanrısı, durmadan kılık değiştirir. Aristaios annesinin sözünü dinleyerek Pharos adasına gitti. Orada Proteus’u buldu, söyletmek için onu yakaladı ve bağladı. Deniz Tanrısı, arıcıyı hayli uğraştırdı. Sonunda istediklerini ona söyledi. Proteus arıcıya “Tanrılara, birkaç hayvan kurban et. Hayvanların ölenlerini dokuz gün kesildikleri yerde bırak. Dokuzuncu günün sonunda git, bak bütün arılarını hayvanların pıhtılaşmış kanından tekrar üremiş ve dirilmiş bulacaksın”. Dediğini yaptı. Aristaios böylece tekrar arılarına kavuştu ve arıları bir daha ölmedi.
Aristeas – Arimaspes adlı şiirin şairi. Yarı efsanevi yarı tarihi bir şahsiyet.
Aristeos – (Bak. Aristoios).
Aristodemus – Messenia Kralı olup yurdunun istiklali uğruna yirmi sene Ispartalı’larla çarpıştı. Rivayete göre, Tanrılar bu Kraldan kendilerine bir bakire kız kurban etmesini istedikleri zaman, vatan aşkıyla yanan Kral, çekinmeden kendi öz kızını kurban etmişti. Fakat Ispartalılara yenileceğini anlayınca, esir düşmektense ölmeyi tercih ederek kızının mezarı başında kendini öldürdü.
Arkadia – Artemis’in mukaddes ili – Hermes ve Pan’ın yurdu. Peloponnesos adasının, ortalarına düşen dağlık bölge.
Arkas – Zeus ile peri kızı Kallisto’nun oğlu. Arkadia’lıların atası ve Erato’nun sevgilisi. Arkas’ın anası Kallisto önceleri Artemis’in yanında bulunan perilerdendi. Yıkanırken Artemis Kallisto’nun gebe kaldığını görmüş ve onu bir dişi ayıya dönüştürmüş. Zeus da güzel bir su perisiyken dişi ayıya çevrilen Kallisto’yu göğe çıkarmış yıldız yapmıştı. Büyükayı yıldızına eski Yunanlılar “araba” derlermiş. İşte bu arabanın sürücüsü Zeus ile Kallisto’nun oğlu Arkas’tı.
Arkhelaos – Temenos’un oğlu. Herakles’in torunu.
Arkhemoros – Hyripyle’nin İason’dan olan oğlu. Onu bir yılan sokarak öldürdü.
Arkiron – Bir Kentauros’un adı.
Arkturos – (Ayı Çobanı) – Büyükayı yıldızı yakınında bulunan bir yıldız. (Bak. Bootes).
Artemis – (Lat. Diane). – Zeus ile Leto’nun kızı, Apollon’un kızkardeşi.
Askanios – Aeneas ile Kreuse’nin oğlu.
Askalabos – Demeter, kaçırılan kızını ararken; Attika’da Misme adında bir kadın, yorgun ve susamış Tanrıçaya su vermişti. Demeter suyu bir nefeste içtiği için, Misme gülmüştü. Bu terbiyesizliğe kızan Tanrıça, kapta kalan suyu Misme’nin küçük oğlu Askalabos’un yüzüne serpince çocuk, benekli bir kertenkele oldu.
Askalaphos – Akheron’un oğlu Tanrıça Demeter’i kızdırdığı için kocaman bir kayanın altına kapatılmıştı. Herakles, bu delikanlıya acıdı, onu işkenceden kurtardı ve baykuş’a çevirdi.
Asklepios – (Lat. Esculope) – Sağlık, iyi etme, hekimlik Tanrısı.
Asia - (Asie) – Irmak Tanrısı.
Aspalis – Zeus ile Otheris’in oğlu, arılar tarafından beslenmiş, Thesselia’da Melitea şehrini kurmuştu.
Asphodelos Çayırları – Hades’de, ölülerin gölgeler halinde dolaştıkları solgun, hüzünlü çayırlar.
Assaon – Niobe’nin babası. Kendi öz kızıyla birleşmek istedi. Niobe, bu kirli arzuya uymayınca Assaon, kızının yirmi çocuğuna bir ziyafet verdi ve acımadan torunlarını diri diri yaktı. Zavallı Niobe, kendini kayalık bir sahilden denize attı. Assaon da çıldırdı, kendini öldürdü.
Asteria – Titan Khoeos ile Phebe’nin kızı. Zeus, bu kıza gönül verince onun elinden kurtulmak için bir bıldırcın oldu. Kendini denize attı. Yüzen bir ada Ortygia adası oldu.
Asterion – Girit adası Kralı. Europa’nın Zeus’dan olan Minos ve Rhadamantys adındaki iki oğlunu Asterion büyüttü ve Krallığını minos’a bıraktı.
Astraios – Yıldızlar anlamına gelen Astraios, Eos yani şafak kızıllığının kocasıdır. Eos Selene’nin kız kardeşiydi. Eos, kocası Astraios’a bağlı kalmadı. Birçok sevgililer edindi. Keplasos, Orion, Tithonos onun sevgilileriydiler.
Astrea – Zeus ile Themis’in kızı. İnsanlara fazilet ve adalet ilham eder. Mesut devirlerde insanlar arasında yaşıyordu. Ahlaksızlık artınca, o gökyüzüne çıktı, bir burç oldu.
Astyanaks – Hektor ile Andromakhe’nin oğlu. Troia zaptedilince Odysseus, onu kale duvarından aşağı atarak öldürdü.
Atalante – Arkadialı güzel avcı kız. (Bak. Artemis).
Ate – Hata ve günah Tanrıçası. İnsanların basiretini bağlar.
Athamas – Phtiksos’un babası. İno’nun kocası.
Athenai – Atina şehri.
Athena – (Lat. Minerva) – Zeka Tanrıçası. Bir adı da Pallas’tır.
Atlantide – (Bak. Atlantis).
Atlantis – (Atlantide) – Batmış bir ülke. Eflatun’un Kritias ve Tiamos adındaki eserlerinde anlattığına göre, denize gömülüp yok olmuş büyük bir ada.
Atlas – (Kuvvetli hammal) – Titan İapetos ile deniz kızlarından Klymene’nin oğlu. Menoetios, Prometheus’un kardeşi. Titanların, Tanrılara karşı giriştikleri savaşa yenilince Atlas dünyayı, gökkubbeyi omuzlarında taşımak cezasına çarptırıldı. Pleiad’lar, Hyad’lar, dünyanın batı ucundaki Tanrı bahçelerinde altın elmaları bekleyen Hesperid’ler, Pleione, Hesperis ve Dione onun kızlarıdır. Hyas ile Hesperos da onun oğullarıdır.
Atreus – (Fr. Atrèe) – Atreus, Pelops ile Hippodameia’nın oğludur. Thyestes ile Nikippe’nin kardeşidir. O, önce Kleola ile evlendi ve bu evlenmeden Pleisthenes doğdu. Aradan zaman geçti, Atreus dul kalan gelini Aerope ile evlendi. Bu ikinci evliliğinden Agamemnon ile Menelaos adlı iki oğlu ve Anaksibia adında bir kızı oldu. Başka bir söylentiye göre Atreus ile kardeşi Thyestes, babalarının daha çok sevdiği kardeşleri Khrysippos’u öldürüp baba bedduası aldılar. Sonra Argos Krallığını ele geçirdiler. Ama Thyestes hükümdarlığın sembolü olan altın kuzuyu çaldı. Atreus’un karısı Aerope’yi ayarttı. Suçu ortaya çıktı, kaçtı. Kaçarken Atreus’un oğlu Pleisthenes’i de beraber götürdü ve kendi oğlu gibi büyüttü. Oğlan büyüyünce Thyestes onu Atreus’u öldürmeye yolladı. Oğlu bilmeden öz babasını öldürmek isterken, öz babası da kim olduğunu bilmeden kendi oğlunu öldürdü. Öldürdüğünün kendi öz oğlu olduğunu sonradan anladı; fakat olan olmuştu, kaderin çizdiği yolda yürümekten başka ne yapabilirdi? Atreus Krallığı bölüşmek vaadi ile ne yaptı yaptı, sefalet içinde dolaşıp duran kardeşi Thyestes’i çocuklarıyla beraber yanına getirtti. Sonra bir yolunu buldu. Thyestes’in oğullarını gizlice kestirdi. Barışma ziyafetinde babalarının önüne yemek diye koydu. Hiçbir şeyin farkında olmayan Thyestes oğullarını yedikten sonra Atreus oğlunun pişirilmemiş uzuvlarını lanetler savurarak, küfürler ederek, masayı devirdi. Duyduğu dehşetten nefretten Güneş bile üzüldü, şaşırdı, gökteki yolunu tamamlamadan geri döndü. (Dikkat: Bu konuda çeşitli söylentiler vardır. Theyestes maddesini de okuyunuz.)
Atrides – (Atrida) – Atreus’un soyundan gelenler, bilhassa Agamemnon ile Menelaos’a verilen ad.
Atropos – Bildiğinden şaşmaz, üç Monoira’dan biri. (Park’lardan).
Attika – Athena’nın mukaddes ili. Theseus’un, Daidalos’un yurdu.
Attis - Eski Anadolu Tanrılarından biri. Adonis kadar güzel bir delikanlıydı. Bu yüzden Anadolu Tanrılarının anası olan Kybele, temiz bir aşkla bu delikanlıya bağlandı. Onu her zaman görebilmesi için, mabedine bekçi olarak aldı. Ancak delikanlı afif kalması şartıyla onu sevdi. Fakat Sakarya nehrinin perisi Sagaritis de Attis’i seviyordu. Güzel delikanlı, peri kızının aşkına dayanamadı, onunla buluştu. Kybele kızdı. Peri kızının hayatını bağlı bulunduğu bir ağacı devirdi. Attis’i de delirtti. Bir çılgınlık anında güzel delikanlı, kendi erkeklik uzvunu kesti. Derler ki, erkekliğini kaybeden Attis’i, Kybele affetti ve mabedine aldı.
Auge – (Augia) – Aleus’un kızı, Herakles’den Telephos adlı bir oğlu olmuştu. Telephos’u doğurduktan sonra Mysia’ya kaçtı. Orada Kral Teothras’ın manevi evladı ya da karısı oldu. Daha sonra kim olduğunu bilmeden, kendi öz oğlu ile evlendi, trajedi yazarları bu olaydan faydalanmışlardır.
Augias – Elis bölgesinin efsanevi Kralı. Üç binden fazla sığırının bulunduğu ahırlar, otuz yıldan beri temizlenmemişti. Herakles temizledi.
Aulis – Bir Yunan limanı.
Aura – Phrygia’lı güzel bir kız. Rüzgar gibi çevik. Artemis’in av arkadaşı. Dionysos; buna aşık oldu, fakat yakalayamadı. Aphrodite, bu kızın aklını başından aldı. Sarhoş Dionysos’dan ikiz çocukları olduysa da deli anne, onları parçaladı. Sangarios (Sakarya) nehrine attı. Zeus bu deli anneyi bir kaynağa çevirdi.
Aurora – Eos’un Latince adı (Şafak Hanım). Şafak Tanrıçası. Gül renrkil parmaklara sahip, güzel ve gönül alıcı bir bakireydi. Her sabah doğu tarafından göğün kapılarını açarak güneşe yol verirdi.
Auson – Odysseus ile Kalypso’nun oğlu. Latinos adında bir oğlu vardı. Bu yüzden Latinlerin babası sayılır.
Autokhthon’lar – (ya da Aborigin’ler) – Bir memleketin ilk insanları, yerlileri, ilk ahalisi.
Autolykos – Akhilleus’un arabasını kullanan kahraman.
Autonone – Kadmos’un kızı, Aktaion (Aakteon’un anası, Dionysos onu delirttiğinden kız kardeşi, Agaue ile birlikte Pentheus’u parçaladı.

 

[Bilge Gökçen]

Cevap: Mitoloji Sözlüğü

B

Baal – Asur Tanrısı.
Bacchus – Dionysos.
Bakkha’lar – (Bak. Bakkhant)
Bakhos – (İakkhos – İobakkhos) gibi Dionysos’un çeşitli lakaplarından.
Bakkhos – Dionysos’un Latince adı.
Bakkhanad’lar - (Bakkhanalia) – Dionysos şerefine yapılan bayram.
Bakkhant’lar – Bakh’lar – Bakha’lar – Mainad’lar, Thyiad’lar adlarıyla anılan Bakkhant’lar, Dionysos şenliklerinde Tanrının yanında dolaşan kadınlar.
Bakkhus – (Bacchus) – Dionysos’un Latince adı.
Bakis – Konuşucu anlamına gelen bu kelime, bir çok kahine verilen isimdir.
Balios – Akhilleus’un adlarından biri.
Basileia – Kraliçe manasına gelen Basileia Ouranos’un kızı, Rhea ve Titan’ların kız kardeşidir. Kardeşi Hyperion ile evlendi ve Selene (Ay) ile, Helios (Güneş)’u doğurdu.
Bassareus – Dionysos’un Latince adı.
Bassarid – Dionysos Şenliklerinde Tanrının yanında dolaşan tambur çalan ve kaplanları sevkeden kadınlar.
Battso – Apollon’un öküzlerini çalan Hermes’e yardım eden ihtiyar.
Baubo – (ya da İambe) – Neşeli bir hizmetçi kız. Persephone için ağlayan Demeter’i güldürmeye çalışırdı.
Baukis – (Baucis) – Philemon’un karısı.
Bebryk’ler – Anadolu’da Bitihynia’da yaşayan halk. (Bak. Amykos).
Bellerophon – Korinthos’un kurucusu Glaukos’un oğlu.
Bellona – Romalı’ların zafer Tanrıçası.
Bellos – Yunanlılar, Asur Tanrısı Baale bu adı vermişler, onu bir Tanrı olarak değil, Danaid’lerin atası saymışlar.
Bendis – Thrakia’lıların ay Tanrıçası.
Berekynthia – Kybele’nin adlarından biri.
Berenike – Ptolmece Evergete’nin karısı ve kardeşi. Kocasının zaferi için saçlarını adamıştı.
Beroe – Aphrodite ile Adonis’in kızı. Poseidon, onunla evlenmek istedi; fakat o, Dionysos ile evlendi.
Bia – Dev Pallas ile Styks’in kızı. Şiddet anlamına gelen Bia, Nike (Zafer)’nin kardeşidir. Zeton (kızgınlık); Kratos (kudret) Bia’nın erkek kardeşleridir.
Bianna – Kızlık yüzünden Girit adasından kaçan genç bir kız. Adını Viyana şehrine verdi.
Bianos – Troialı bir komutan. Agamemnon tarafından öldürüldü. Thesus tarafından tepelenen Kentaur’lardan birinin adı da Bianor’dur.
Bias – Amythaon’un oğlu. Melampous’un kardeşi.
Biton – Kydippe’nin oğlu. (Kleobis – kelimesine bakınız).
Boarmia – Pallas’ın bir lakabı. Öküzlerden faydalanmayı öğretmişti. Sığırlara da bu ad verilir.
Bona Dea – İyi bir Tanrıça anlamına gelen Bona – Romalılar, Faunus’un kızı veya karısı bildikleri bu Tanrıçaya taparlardı.
Bootes – Öküz çobanı anlamına gelen Bootes, Büyükayı’nın yakınındaki bir yıldız.
Boread’lar – Özellikle kuzey rüzgarının çocuklarına verilen ad.
Broes – Kuzey rüzgar Tanrısı, poyraz. Bu Tanrı, Yunanistan’a nazaran, soğuk bir iklime sahip olan Thrakia’da otururdu. Broeas, Şafak Tanrısı Eos’un oğluydu.
Bormos – Titias’ın oğlu. Çok güzel bir delikanlı olan Bormos’u derin bir su kaynağında gören periler kaçırdılar.
Bosphoros – Sığır geçidi anlamına gelen İstanbul Boğazı’nın eski adı.
Botres – Eumelos’un oğlu, Botres Tanrı Apollon’un takdim edilen kurbanın beynini yediği için babası tarafından öldürüldü. Aeropos adında hüzünlü bakışlı anlamına gelen bir kuşa tahvil edildi.
Brankhid’ler – Apollon’un gözdesi Branklos’un soyundan gelenlere verilen ad.
Brankhos – Anadolu’da Miletos’lu çok güzel bir delikanlı. Bir gün dağda sürüsünü otlatırken Apollon, onu gördü, aşık oldu. Tanrı, ona kahinlik sanatını öğretti. Miletos şehrinin güneyinde Didyme (Karataş adaları)’nda onun gaipten haber verme tapınağı vardı.
Brauron – Attika’nın doğu kıyısında, bir Artemis tapınağı olan eski bir şehir.
Briareos – Yüz kollu devler olan Briareos’lar ‘Hekatonheir’ler.) Katthosile Gyes, Titan’lar savaşında Tanrıların safında savaştılar.
Briseis – Asıl adı, Hippodamie olan Briseis, Troia civarında eski bir Anadolu şehri olan Lyrnessos şehrinin rahibinin kızı idi. Talih onu, babasının katili olan Akhilleus’un sevgilisi yaptı.
Brises – Briseis’in babası.
Britomartis – Girit’li bir Tanrıça, Zeus ile Karme’nin kızı. Bu Artemis’in av arkadaşı bir bakire idi. Kral Minos bunu sevdi, dokuz ay onu takip etti, elde edemedi. Nihayet bir gün onu yakalayacağı sırada güzel kız kendisini kayalık bir sahilden denize attı. Denizde balıkların ağlarının içine düşerek kurtarıldı. Bu yüzden ona Diktinna (yani Balıkçı ağlarının kızı) lakabı verildi.
Brithynoos – Apollon’un adlarından biri.
Bromios – Dionysos’un adlarından biri.
Brontes – Gökle yerin oğlu, Kyklop’lardan biri.
Brotheus – Yanardağlar Tanrısı ile zeka Tanrıçasının oğlu olduğu söylenir. Çok çirkin bir çocuk olduğundan alemin maskarası olmasın diye kendini Etna yanardağının içine attı.
Brykhia – Aphrodite’nin bir adı.
Bryte – Ares’in kızı. Minos’un sevgilisi.
Buphonle – Bouphonie – Atina’da Zeus şerefine kutlanan ve bolca sığır kesilen bir bayram.
Busiris – (Buseiris) – Zalim bir Mısır Kralı. Herakles tarafından öldürüldü.
Byblis – Miletos’un kızı. Erkek kardeşi Kaunos’u, günah sayılan bir aşkla sevdi. Kız kardeşinden korkan ve onun kirli aşkından iğrenen Kaunos, kendi vatanı olan Milet şehrinden kaçtı ve Karia bölgesinde Kaunos şehrini kurdu. Byblis, ümitsiz aşkının ateşiyle deli oldu, dağlara düştü. Bütün Anadolu’yu dolaştı. En sonunda, bu tahammül edilmez hayata son vermek istedi. Kendisini yalçın bir kayanın üzerinden aşağı attı. Fakat bu kederli kıza acıyan periler onu; genç kızın hiç kurumayan gözyaşları gibi çağlayan bir pınara çevirdiler. Kaunos (Bugünkü Ilıca).
Byrsa – Kartaca hisarı.
Byzas – Poseidon’un oğlu. Annesi Zeus ile İo’nun kızıydı. Sonradan Byzans adını alan şehre yakın bir yerde doğmuştu. Byzas, sonradan kendi adın verilen Byzans şehriin kurarken Apollon ve Poseidon’dan yardım gördü. Rivayete göre Thrakia Kralı bir savaşta Byzas, düşmanlarını yendi ve onları Thrakia’nın içlerine kadar izledi. Kralın yokluğundan faydalanmak isteyen İskyitler’in Kralı, Odrynes, Byzans’ı muhasara etti. Byzas’ın karısı Phidaleia, şehirde bulunan diğer kadınların yardımıyla, düşmanlarının üstüne çok miktarda yılan atarak onları yendi.

 

[Bilge Gökçen]

Cevap: Mitoloji Sözlüğü

C

Cacus – Bir devin adı. Herakles, Geryoneus’un sığırlarını çalmış, getirirken, yolda Cacus’a rastlamıştı. Sığırların bir kısmını çalan bu devi Herakles öldürdü.
Caeculüs – Vulcain’in oğlu.
Caelus – (Gök)- Yunanlıların, Ouranos’unun Latince karşılığı.
Camene – Camanea’lar – Eski Roma’da çeşme perileri. Bunları Yunanlıların ilham perilerine benzetirler.
Camilla – Volskiler Kralı Metabus’un Amazonlara benzeyen kızı.
Camenta – Romalı. Doğum Tanrıçası.
Carmenta – Ladon ırmağının efsanevi kızı. Gaipten haber vermesini biliyordu.
Carna – Roma civarında Tiber nehri kenarlarında yaşayan bir peri kızı.
Catanitus – Ganymedes’e, latinlerin verdikleri ad.
Centimani’ler – Yüz kollu devler. (Hekatonkkhirler).
Ceres – 1. Romalıların toprak ve ürünler Tanrıçası Demeter’e verdikleri ad. 2. Giritli bir kadın.
Ceyks – (Bak. Keyks).
Clio – Kahraman destanı (Epos) ve tarih Musa’sı Kleio’ya Latinlerin verdikleri ad.
Concordia – Romalıların barış Tanrıçası.
Consus – Eski Roma Tanrılarından biri. Adı, “Condere” gizlemek, örtmek. Consus’un mabedi, bir vadide üstü toprakla örtülü olarak dururmuş.
Cubido – Cupid- Eros’a latinlerin verdikleri ad. Amor da derlerdi.
Cumae – İtalya’da eski Yunan kolonisi Kyme’ye Romalıların verdikleri ad.
Curtius – Milattan dört yüz sene önce Roma Forum’unda büyük bir yer yarılması, bir uçurum meydana geldi. Roma’nın en büyük serveti feda edilirse, bu uçurumun kapanacağı söyleniyordu. Curtius adındaki bir kahraman en büyük servetin bir Romalı için yiğitlik olduğuna inanarak silahlarını kuşandı, atına binip uçurumdan aşağı atladı. Böylece o, halkının geleceği için kendini feda edince uçurum kapandı.

 

[Bilge Gökçen]

Cevap: Mitoloji Sözlüğü

D

Dada – Namusu uğruna kendini öldüren Girit’li bir kadın.
Daedalion – Sabah yıldızı (Eoshoros)’un oğlu ava ve savaşa çok düşkündü. Khione adlı çok güzel bir kızı vardı. Bu kıza, Hermek ve Apollon aşık oldular. Fakat güzel kız gurura kapıldı, kendini Artemis’ten de güzel buldu. Tanrıça bir okla onu öldürünce Daedalion çok kederlendi, Tanrı Apollon, bu kara bahtlı babayı, bir akbabaya çevirdi.
Daidala – Boiotia’da Hera şerefine yapılan bir şenlik.
Daidalos – (Bak. Dedalos).
Daimon – (Daemon) – Kendinde ilahi bir kudret bulunduğu sanılan, adeta Tanrılaşmış, dahi insanlara verilen ad.
Daimos – (Korku) – Ares’in yardımcısı.
Daktylos’lar – (Daktyl’ler) – Anadolu’da İda (Kaz) dağında oturan ve madenleri işlemesini bilen becerikli cinler. Daktylos kelimesi (parmaklar) anlamına gelmektedir. Bir rivayete göre, bunları Rhèia doğurmuş. Diğer bir rivayete göre de Zeus’un süt annesinin parmaklarından sıçrayan tozlardan doğmuşlardır. Tarihin en eski devirlenirde Marmara Bölgesi’ndeki Kazdağı’ndan maden çıkarıldığının ve işlendiğinin bir işareti olsa gerek.
Damaster – (Polypemon) – Poseidon’un oğlu.
Damokles – Syrakusa, Tiranı Dionysos, saadetini öven Damokles’e; saadetten onun da yararlanacağını bildirdi. Kral Damokles’i mutluluklara boğdu. Fakat onun başının üstünde keskin bir kılıç sallandırdı. Bu kılıç bir kıl ile tavana bağlanmıştı. Maddi saatedin tehlikeli olduğunu anlatmak için bu hikayeyi anlatırlar.
Dammaneus – Daktylos’lardan biri.
Danae – Argos Kralı Akrisios’un kızı.
Danaid’ler – Danaos’un elli kızına verilen isim.
Danaos – Belos’un iki oğlundan biri. Bir çok kadından elli kızı olmuştu.
Daphne – Apollon’un aşık olduğu peri kızı. Defne ağacına çevrildi.
Daphnis – Çoban şiirlerin mucidi. Sicilya’lı bir çoban.
Dardanos – Zeus’un oğlu. Troia kalesini o inşa etti. Çanakkeli boğazı, eski adını Dardanos’dan aldı.
Dedalos – (Daidalos; Lat. Deadalus) – Yunanlılarca heykeltraşlığın ve mimarinin piri sayılan efsanevi bir şahsiyet. Adı (Ustaca çalışmak) anlamına gelen Dedallein’den alınmıştır. Testereyi, baltayı ve diğer bazı aletleri o icat etti. Oğlu İkaros ile beraber Girit’de suni kanatlar takarak uçtuğu için, uçan ilk insan sayılmaktadır.
Deimos – “Korku” anlamına gelen Deimos, Ares’in en yakın arkadaşıdır. Bundan başka savaş Tanrısının Enyo “Felaket”; Phobos “Dehşet”; Eris “Kavga” ve savaştaki ölümün korkunç Tanrıları olan Kerler de Ares’in yanından hiç ayrılmazdı.
Deioneus – Dia’nın babası. İksiyon onu kızgın kömür dolu bir hendeğe atmış, yakmıştı.
Deiphobos – Priamos’un oğlu. Hektor’un kardeşi.
Dejanira – (Deianira) – Herakles’in karısı.
Delos –Apollon ile Artemis’in doğduğu ada.
Delphoi – Gelecek olaylardan haber verme yeri. Kehanet tapınağı.
Demeter – (Lat. Ceres) – Toprak ve ürün Tanrısı.
Demiphon – Thrakia’da Khersonèse’de (Gelibolu Yarımadası) bulunan eski bir şehrin Kralı. Bölgeye bela olan hastalık salgınını önlemek için, Tanrılardan aldığı emir üzerine her sene, asil bir ailenin bakire kızını kurban kesiyordu. Mastousion adındaki bir baba bu emre uymak istemedi. Kral da kendi kızını kurban verirse buna razı olacağını söyledi; fakat Kral zorla Mastousios’un kızını öldürttü. Kızın babası, Kraldan öç almak için, bir gün Kralı ve kızlarını bir kurban ziyafetine davet etti. Genç kızlar, ziyafete önce geldiler. Mastousios, Kralın kızlarını boğazlattı ve kanlarını bir kupa içine topladı ve şarapla karıştırarak babalarına sundu. Kral Demiphon kendi öz kızlarının kanının şarapla karıştığını anlayınca, Mastousios’u elindeki kupa ile beraber denize attı. Bundan sonra o deniz Mastousios Denizi dendiği gibi, elindeki şarap kupası da gökyüzüne çıktı ve Kova Burcu oldu.
Demodike – Kretheus’un karızı Phriksos’un kaynanası.
Demodokos – Homeros’un Odisseia’sında adı geçen ünlü bir halk şairi, gözleri kördü, fakat şarkılarıyla gönülleri mestediyordu.
Demophon – Theseus ile Phedra’nın oğlu. Elpèor ile Troia savaşına katıldı.
Despoina – Demeter’in Poseidon’dan olan kızı. Persephone’nin başka bir adı.
Deukalion - Tufan
Deukalion – Prometheus ile Klymene ya da Kelaeno’nin oğlu Pyrrha’nın kocası tufan bunun zamanında oldu. Bir yıldız ile, başk abir kahramanın adı da Deukalion’dır.
Diana – Diane – Artemis’in latincesi.
Dido – (Didon) – Karthaca Kraliçesi Aineias’ı sevdi, karşılık bulamayınca kendini öldürdü.
Didyme – Brahkhid’lerin kahinlik tapınağı.
Dielem – Hindistan ırmaklarından biri.
Dike – Zeus ile Themis’in kızı. Adalet sembolü.
Dikte – Girit’te bir dağ.
Diktynna ile Britomatris – Artemis’in yerini Girit’te bu iki Tanrıça tutuyordu.
Diktys – Seriphos adasında yaşayan bir balıkçı. Perseus ile anası Danae’yi denizde bulmuştu.
Dimoetes – Diometes, Arazen’in kardeşiydi ve onun kızı Euopis ile evlenmişti. Halbuki aldığı kadın, kendi öz kardeşiyle sevişiyordu. Dimoetes bunun farkına varınca Euopis, sırrını açığa vurana beddua ederek kendini astı. Çok sonra Dimoetes, sahilde çok güzel bir kadın cesedine rastladı ve cesede aşık oldu. Onunla çiftleşti. Ceset zamanla çürümeye ve dağılmaya başlayınca, muhteşem bir törenle onu defnetti. Fakat bir na’şın aşkına dayanamadı, onun mezarı başında kılıcı ile kendi kendini parça parça etti.
Diomedes – 1. Troia savaşında ün salan yiğitlerden biri. Tydeus’un oğlu. 2. İnsan eti yiyen atlarıyla meşhur Thrakia Kralı.
Dione – Okeanos’un kızı.
Dionysos – (Lat. Bakkhus – Bakkhos) Şarap Tanrısı.
Dioskur’lar – Zeus’un oğulları olan Kastor ile Polydenkes’e (Lat. Polluks) verilen ad. Anneleri Leda kız kardeşleri Helena’ydı. İkiz kardeş olan Dioskur’ları gemiciler tehlikeye düştükleri zaman yardıma çağırırlardı. Onlar da yıldız şeklinde ışıldarlardı.
Dirke – Epopeus’un karısı.
Dodona – Epiros’un eski zamanlarda, mevcut olan bir şehrin adı. Burası aslında önemli bir yer değildi. Fakat o ünlü mabadi, Zeus’a danışma yeri olduğu için önemliydi. Dodona’da Tanrılara danışma ve cevap alma keyfiyetinin birçok usulü vardı: Oradaki kutsal meşe ağaçlarına tüneyen güvercinlerle, yüksüklerle tapınağın avlusundaki, bronz havuza seslenerek ve bilhassa meşe ağaçlarının fırtınalı havalarda sallandıkça dallarının çıkardıkları seslerle, uğultularla Zeus, sorunlara cevap verirdi.
Dalionlar –Marmara Bölgesi’ndeki Kapıdağ’da yaşayan eski bir halk topluluğu. Kyzikos bunların Kralı; Kleite de Kraliçeleriydi.
Dolon – Troia’lı bir genç, çok güzel bir vücudu vardı. Hızlı koşardı. Casus olarak Yunanlılar arasına girdi. Fakat yakalandı. Diomedes tarafından öldürüldü.
Dalonie – troia’lıların casus Dolon’un Odysseus ile Diomedes tarafından yakalanışını hikaye eden, ilias (İlyada) destanının onuncu bölümüne Dolonice adı verilir.
Doris – Okeanos ile Tetnys’in kızı. Kardeşi Nereos ile evlendi. Ondan elli kızı oldu ki, onların hepsine birden nereid’ler adını verdiler. (Doris kelimesi, Latin şairleri tarafından bazen “Deniz” anlamında kullanılır.)
Doros – Apollon ile Phthie’nin oğlu.
Dryad’lar – Ormanlarda yaşayan ağaç perilerine verilen isim. Bunların per birinin hayatı, bir ağacın varlığına bağlıydı. Yani ormanda bulunan her ağacın bir Dryad’ı vardı. Bunlar, ağaçların ruhu gibiydiler. Bunları, Hamadryad’lardan ayırdetmek gerekir. Çünkü Dryad’lar, ağaçlara ebedi olarak bağlanmış kalmış, ağacın içine hapsolmuş değillerdi. Bunlar ağaçlara bakmakla vazifelendirilmiş perilerdi. Ağaçlar kesildikten sonra yaşayabilirlerdi. Ağaçların etrafında dolaşırlar, mehtaplı gecelerde dansederler, hatta istedikleri zaman fani insanlarla evlenebilirlerdi. Meşhur kahraman ve lirik şiirin babası sayılan Orpheus’un karısı Eurydike, bir Dryad’dı.
Dryas – Ares’in oğullarından birinin adı.
Dryope – Kral Dryops’un biricik kızı. Oeta Dağında babasının sürülerini otlatırdı. Ağaç perileri olan Hamadryad’lar bu güzel çobanı oyun arkadaşı olarak alıyorlar, ona şarkı ve Tanrıların danslarını öğretiyorlardı. Apollon, bir gün Dryope’yi gördü ve ona gönlünü kaptırdı. Ona yaklaşmak için, bir kaplumbağa oldu. Genç kız onunla oynamaya başladı ve onu kucağına aldı. O zaman kaplumbağa bir yılan şekline girdi ve kızla birleşti. Dryope korktu ve eve kaçtı fakat durumdan kimseyi haberdar edemedi. Dryope, o aralık Andraemon ile evlendi ve bir oğlu oldu. Ona Amphissos adını verdiler. Bir gün Dryope, eski oyun arkadaşları olan ağaç perilerine kurban takdim etmeye gitmişti. Peri kızları, onu kaptılar, kendi aralarına aldılar, Drope’nin perilere karıştığı yerden büyük bir kavak ağacı çıktı ve güzel bir kaynak fışkırdı. Ovidius, bu miti başka türlü anlatır: Rivayete göre Dryope, bir gün, berrak sulu bir gölün kenarına geliyor, erilere orada kurban kesmek istiyor; fakat orada parlak çiçekleri olan bir ağaç görüyor. Küçük çocuğu Amphissos’a vermek için o ağacın çiçeklerinden koparmak istiyor. Bilmiyor ki, o ağaç peri kız Lotis’in ta kendisi… Çiçekli bir dal koparılınca ağaçtan kan fışkırıyor. Canı yanan peri kızı, Dryope’yi de kendisi gibi bir ağaca dönüştürüyor. O sırada Dryope’nin yanında bulunan başka kızlar da bu değişmeyi gördükleri için onlar da birer çam ağacına çevriliyorlar. Onlar siyah ve mahzun ağaçlardır.
Dryops – Apollon ile Dia’nın oğlu. Bunun kızı. Arkadia’da bir peri idi. Bu peri Hermes’e sevgili, Pan’a da ana oldu.

 

[Bilge Gökçen]

Cevap: Mitoloji Sözlüğü

E

Eakos – Zeus ile peri kızı Egine’nin oğlu. Dindarlığı ile ün salmıştı.
Echidna – (Bak. Ekhidna).
Echo – (Bak. Ekho).
Eetion – Eski Anadoluda Mysia bölgesinde bir şehrin Kralı. Andromak’ın babası.
Efes – (Bak. Ephesos)
Efhialtes – Gaia ile Uranus’un oğlu olan bir dev.
Ege – (Bak. Aegae denizi).
Egee – (Bak. Aigeus)
Egeria – Romalıların doğum Tanrıçası.
Egestes – (Akestes: Sicilya’da Krimisos ırmağının Tanrısının oğlu.
Egeus – Atina Kralı, Theseus’un babası. Theseus, Minotaure’e karşı kazandığı zaferden dönerken gemisine zafer alameti olan beyaz yelken çekmediği için, babası, oğlunun yenildiğini zannederek, kendisini denize attı ve intihar etti. O günden beri bu denize Ege Denizi denir.
Egina – Asopas ırmağı Tanrısının kızı. Zeus tarafından kaçırıldı.
Egisthe – (Bak. Aigisthos)
Egisthos – Thyeste’nin oğlu.
Egypios – Antheus ile Boulis’in oğlu. Tinamdra adında bir dul kadını seviyordu. Bu kadının oğlu Neophron, annesini iğfal eden Egypios’dan intikam almak için onun annesi Boulis’i elde etmişti. Bir gece Egypios’a sevgilisi yerine öz annesi Boulis’i takdim etti. Bu iğrenç birleşmeden ötürü bu aile intihar etmek istedi. Zeus’ Egypius ile Neophron’u kartala, Boulis’i karabatağa, Timendra’yı atmacaya çevirdi.
Egyptos – Mısır’ın ünlü kahramanlarından, Poseidon ile Nil Nehri’nin oğlu, Mısır’a adını koydu.
Eidothea – Proteus’un oğlu. Babasına akıl danışmaya gelen Menelaos’a yardım etti.
Eileithyia – Doğum ağrıları Tanrısı. Bu Tanrı, doğumlarda kadınlara yardım edermiş. Ayrıca Hera ile Artemis’in lakapları da Eileithyia idi.
Eirene – Barış sembolü, Horalar’dan biri.
Ekhemos – Aeropos’un oğlu.
Ekhetos – Epir Kralı, zalimliği ile ün salmıştı.
Ekhidna – (Lat. Echidna) Gövdesi kadına, kuyruğu yılana benzeyen bir ejder. Tartaros için Kerberos Khimaera Skylla, Nemea aslanı Lerna Hydrası denilen yılanı doğurdu.
Ekhion – Kadmos’un ektiği dragonun dişlerinden hortlayan beş adamdan biri.
Ekho – Ormanlarda, dağlarda dolaşan yankı (aks-i sada) perisi. İlham perisinden ders aldığı söylenir. O, her yerde yalnızlığı arıyor, insanlardan ve Tanrılardan kaçıyordu. Aşkına mukabele etmediği için Pan, çobanları onun aleyhine kışkırttı. Çobanlar bu güzel peri kızını param parça ettiler ve dünyanın her tarafına onun parçalarını dağıttılar. Bu yüzden her yerde onun sesi dinlenmektedir. Diğer bir rivayete göre, Ekho, Narkissos adında güzel delikanlıya gönül vermiş, fakat karşılık görmemişti. Duyduğu derin aşkın acısına dayanamadı ve öldü. Hala onun feryadı, dağlarda ve ormanlarda inlemektedir.
Elektra – Agamemnon ile Klytaimestra’nın kızı. Okeanos ile Tethys’ın kızlarından birinin de adı Elektra’ydı.
Elektryon – Perseus’un üç oğlundan biri. Öbürlerinin adları şunlardır: Alkaios, Sthenelos.
Eleusis – Atina’nın batısında bir kıyı şehri. Bu şehrin kahramanı olan ve aynı adı taşıyan Eleusis, Hermes’in oğluydu.
Eleutherios – Zeus’un lakabı.
Elis – Endymion’un kızı ile Poseidon’un oğlu. Ellis şehrine adını verdi.
Elysion – Yeraltı cennedi.
Elpenor – Odysseus’un arkadaşlarından biri. Kirke, onu domuza çevirmişti, sonra insan şekline döndü.
Empusa – Hekate’nin, insanları korkutmak için yarattığı bir canavar. Her çeşit kılığa girebilirmiş. Özelikle kadınlara ve çocuklara görünürmüş. Bir ayağı tunçtanmış, insan etiyle beslenirmiş. Çoğunlukla, çok güzel bir kadın şekline girerek kurbanlarını avlarmış.
Endymion – Ay ışığı (Selene)’nin aşık olduğu çok güzel bir delikanlı.
Ene – (Aineias Acneas).
Enyalios – Savaş Tanrısı Ares’in adlarından biri.
Enyo – Ares’in en sadık arkadaşlarından olan Enyo felaket anlamına gelir. Deimos (korku), Phobos (Dehşet) onun kardeşleri sayılır.
Eolos – (Aiolos – Eole) Rüzgarların bekçisi.
Eolia – Rüzgarların bekçisi Eolos’un oturduğu ada.
Eos – (Lat. Aurora) Şafak.
Epaphos – (Epeos) Zeus’un oğlu. Troia savaşına otuz gemiyle gelmişti.
Epeios – Panopeus’un oğlu, meşhur atlet, surları yıkmak için kullanılan aleti icad eden. Troia savaşında tahta atı yapan becerikli mühendis.
Ephesos – (Ephes - Efes) Anadolu’nun Ege sahilinde eski devirlerin en meşhur şehhri. İzmir’e 60 kilometre mesafede bulunan Ehpesos’da milattan 620 sene önce yapılmış bulunan Artemis Tapınağı çok meşhurdur. Yunanistan’dan ve Anadolu’nun her tarafından burayı ziyarete gelirlerdi. Bu tapınak Dünyanın sayılı yedi eserlerinden biri idi. Gerek zenginliği gerekse ihtişamıyla dillere destan olmuştu. 129 metre uzunluğunda, 66 metre genişlikte, 122 direk üzerinde duruyordu. İçinde, bir köşede altından yapılmış muhteşem bir Artemis heykeli vardı. Burada Artemis şaşılacak bir kılıktaydı. Bir ana gibi kabarmış memeleri vardı. Bu heykel Paulus zamanında bile o kadar saygı görüyordu ki, halk “Efeslilerin Artemis’i kuvvetlidir” diye bağırarak, Artemis’e tapanları hıristiyan dinine davet eden havarinin vazına karşı ayaklanmışlardır. Bu meşhur tapınağa iğdiş edilmiş rahiplerle, rahibeler bakıyordu. Mihraba yalnız rahibeler girebilirdi. Milattan 356 yıl önce bu ünlü tapınak Erostratos tarafından yakıldı ve aynı modelde tekrar yapıldı.
Ephialtes – (Efhialtes – Gaia ile Uranos’un oğlu olan bir dev.
Epidauros – Asklepios’un en meşhur tapınağının bulunduğu yer. Orada onunla birlikte kızı sağlık Tanrıçası Hygieia’ya da tapınılıyordu.
Epigon’lar – Thebai’ye karşı yedilerin oğullarına Epigon’lar denir.
Epikaste – Odyssei’da İokaste’nin adı.
Epimelides – Sürüleri bekleyen peri kızlarına verilen isim. Bir gece çobanlar, ay ışığında sürülerin yanında danseden bu güzel peri kızlarıyla alay ettiklerinden birer ağaca çevrildiler. O ağaçların oyuklarından çoban sesleri çıkarmış.
Epimenides – Girit’li bir şair ve kâhin. Atina’yı veba salgınından kurtarmıştı. Milattan altı asır önce yaşamış bulunan Epimenides çocuk yaştayken çobanlık yapıyordu. Otlattığı koyunlardan birisi kayboldu, onu ararken yorulmuş bir mağaraya girerek uyumak istemişti. Yorgun çocuk, uykuya daldı. Bu uyku tam elli sene sürdü. Uykudan uyanınca her şeyin değişmiş olduğunu gördü. Köyündeki adamları tanımaz oldu. Kendi küçük kardeşini ihtiyarlamış buldu. Şaşırıp kaldı. Zavallı kendisinin ihtiyarladığının farkında değildi.
Epimetheus – Prometheus’un kardeşi.
Epione – Aksklepois’un arkadaşı ya da karısı.
Epiphania – Tanrıların insan şeklinde ya da başka şekilde maddi olarak görünmesi.
Epiros – (Bak. Epeiros).
Epiros – Ekhion’un kızı. Epir’e adını o verdi.
Epopeus – Bir kahraman’ın adı. Poseidon’un oğlu olduğu söylenir. Antiope, Zeus’tan olan çocuklarını doğurmak için babasının evinden kaçtığı zaman Epopeus, ona yardım etmişti.
Erato – Dokuz ilham perisinden biri. Zeus ile Minèmosyne’nin kızı. Aşk ve lirik şiir perisi.
Erebos – Karanlık yeraltı dünyasının sembolü. Khaos ve Nyks (gece)’nin oğlu.
Erekhteion – Erekteous’un kurduğu tapınak.
Erekhtous – Atina’nın ünlü kahramanı. Bu kahramanın kurduğu tapınak çok meşhurdu.
Erginos – Beotia bölgesinde Orkhomenos Kralı.
Eridanos – Efsanevi bir nehir adı. Okeanos ile Tethys’nin oğlu.
Erigone – Atina’lı, İkaros’un kızı. Dionysos’un sevgilisi.
Erikhthonios – Bunu Erekhtheus ile karıştırırlar. Homeros bu ad ile bir kişi tanırken Platon ik iayrı kişi olduklarını yazmıştır. Erikhthonios Hephaistos’un oğluydu. O, Hephaistos’un yere saçılan tohumlarından meydana gelmiş yarı insan, yarı yılan bir çocukken Athena yerde çırpınan bu acayip yaratığa acımış, onu almış bir kutunun içine koyarak Kekrops’un üç kızına vermiş, onlara kutuyu açmamalarını söylemişti. Kızlar Tanrıçanın sözlerini dinlemeyip kutuyu açmışlar Erikhtonios’u görünce çıldırarak kendilerini Akropolis’den aşağı atarak intihar etmişlerdi. Erikhthonios büyüyünce akıllı bir insan oldu ve Atina Krallığı’nı ele geçirdi. Kendi adıyla anılan torununun çocukları İkinci Kekrops, Prokris, Kreusa, Oreithya meşhur kişiler olmuşlardır.
Erinona – Namus ve temizliği ile ün salmış Kıbrıslı bir kız. Zeus bile ona aşık olmuştu. Hera bu aşka engel olmak için Adonis’i Erinona’ya bela etti ve onu kirletti. Kızlığını kaybeden Erinona, tavuş kuşuna çevrildi.
Eriyn’ler – (Lat, Furiae – Diae) İntikam saçan Tanrıçalar, bunlara Eumenid’ler de denir.
Eriphyle – Argos Kralı Talaos’un kızı ve Adraste’nin kızkardeşi.
Eris – Nifak, anlaşmazlık sembolü. Ares’in eşi ve arkadaşı sayılmaktadır. Istırab (Ponos); unutma (Lethe); açlık (Limos); keder (Algos) onun çocuklarıdır.
Eros – (Lat. Amor – Cupido - Cupid) Aşk Tanrısı. Ares ile Aphrodite’nin oğlu, oklarıyla yaralanan aşık olur.
Erotlar – Eros’un mucizeleriyle meydana gelen sevgi Tanrıları.
Erymanthos – Kuzeydoğu Arkadia’da bir dağ. Kallisto’nun yurdu. Herakles, Erymanthos domuzunu bu dağda yakaladı.
Erymanthos – Apollon’un oğlu olup Adonis’le buluşmak için hamamda yıkanan Aphrodite’yi çıplak gördüğü için Tanrıça tarafından gözleri kör edilmişti. Apollon intimak alması için kör oğlunu yaban domuzuna dönüştürdü. O da Adonis’i öldürdü.
Erysikhthon – Thessaba Kralı Tiopas’ın oğlu. Dinsiz ve zalim bir adamdı. Tanrılardan korkmuyordu. Demeter’e ait bir ormanı tahrip edince Tanrı cezalandırmak için müthiş bir açlıkla onu kıvrandırdı.
Eryks – Aphrodite ile Poseidon’un oğlu. Adını Sicilya’da bir dağa verdi.
Erytos – Güzel kız İole’nin babası. Ok atmada kendisini geçene kızını vereceğini vadetmişti. Herakles ok atmada onu geçtiği halde sözünde durmadı. O yüzden Herakles tarafından öldürüldü.
Eskulape – Sağlık Tanrısı. Asklapios’a Latinlerin verdikleri ad.
Eteokles – Thebai kahramanlarından biri. Oidipus ile İokaste’nin oğlu.
Ethemea – Cos adasında Merops adında bir Kral vardı. Artemis, kendi etrafındaki periler arasından ayrılıp giden Ethemea’yı oklarıyla delik deşik etti. Kocası bu hale çok üzüldü. İntihar etmek istedi. Hera, Krala acıdı, onu kartala, sonra bir yıldıza çevirdi.
Etna – (Lat. Aetna – Yun. Aitne)
Euadne – Esir düşen kocası Kapancus yakılırken, kendini ateşin içine atıp yakan fedakar kadın.
Euandros – Arkadia’lı bir kahraman, yurdundan ayrılıp İtalya’da bir koloni kurdu.
Euboia – Egriboz adası. En ünlü şehri Khalkis’tir.
Eukhenor – Korinth’li kahin Polydos’un oğlu. Babası ona iki çeşit ölümden birini tercih etmesini söyledi; ya evinde kalıp rahatça döşeğinde can vermek ya da savaşta çetin fakat şerefli bir ölüm. O, Troia savaşında yiğitçe öldü.
Eumaios – Odysseus’un sadık çobanı.
Eumenid’ler – Özellikle Attika’da Eriyn’lere (İntikam Tanrıçaları) verilen ad. İyi kalpliler anlamına gelmektedir. Uğursuz varlıklar kendi adları ile anılırsa zararı dokunacağından korkulduğu için onlara güzel adlar verirlerdi.
Eumolpos – Poseidon ile Khione’in oğlu. Herakles’e ders verdi.
Eumolpid’ler – Eieusis, rahipleri olan Attika’nın kibar sınıfı. Efsanelere göre, dedeleri, Poseidon’un oğullarından Eumolpos, Demeter, Mysteria’lıların kurucusu sayılır.
Euneos – İason ile Hypsiplye’nin oğlu.
Eunike – Bir deniz perisi. Nereos ile Doris’in kızı – Eski Anadolu’da Askanius (İznik çayı) ırmağının perisinin adı da Eunike idi.
Eunomia – Hora (Saat)’lardan biri – Okeanos’un kızı. Letâfet perilerinin annesi.
Eunomos – Arkhiteles’in oğlu – Herakles tarafından öldürüldü.
Euphemos – Argonaut’lardan biri. Poseidon’un oğluydu. Babasının verdiği bir vasıfla su üzerinde batmadan yürürdü.
Euphorbos – Troia’lı bir kahraman, Pantheos’un oğlu. Patroklos’a öldürücü darbeyi o vurdu. Sonra Menalaos onu öldürdü ve kalkanını alarak Argos’a götürüp, Hera Tapınağına koydu. Meşhur filozof Pythagoras, kahraman Euphorbos’un ruhunun, önceleri kendinde yaşadığına inanırdı.
Euphorion – Akhilleus, ölümden sonra Helena ile Mutlularadası’nda yaşıyordu. Orada Euphorion adında bir çocukları oldu. Zeus, bu çocuğa aşık oldu. Çocuk ondan kaçtı. Melos adasında ona kavuştu ve onu yıldırımla vurdu, öldürdü. Adada bulunan peri kızları Euphorion’un naşını toprağa gömdükleri için, Zeus tarafından kurbağaya çevrildiler.
Euphrates – Fırat nehrine adını veren Euphrates’in Aksurtas adında bir oğlu vardı. Bu delikanlı bir gün annesinin yanında uyuyordu. Euphrates, kendi öz oğlunu bir yabancı zannederek, öldürdü. Sonra hatasını anladı ve kendisini Medos ırmağına attı. O günden beri Medos ırmağının adı Euphrates oldu.
Euphrosyne – Zeus ile Okeanos’un kızı. Eurynome’nin üç kızı olan Kharit’lerden biri. Öbürlerinin adları Aglaaia ve Thalia’dır.
Europa – (Europe) – Finike Kralı Agenar ile Telephassa’nın kızı. Boğa şekline giren Zeus tarafından kaçırıldı. Europa’nın başTanrıdan, Minos, Sarpedon, Rhadamanthys adlarını taşıyan üç oğlu oldu.
Euros – Güneybatı rüzgarı. Eos (Şafak) ile Astraeos’un oğlu. Zephyros ile Boreas onun kardeşleridir. Hesiodes, onu Argestes diye çağırır.
Eurotas – Lokonia’da akan bir nehir. Sparta’lılar bu nehirde yıkanır, genç kızlar ve delikanlılar bunun kenarında spor şenlikleri yaparlardı.
Euryale – Grai’lerin üç korkunç kızkardeşleri olan Gorgan’lardan birinin adı. Öbürlerinin adları: Sthenno ile Medusa’dır.
Euryalos – Enee (Aeneas)’in arkadaşlarından güzelliğiyle ün salmış bir delikanlı. Nisus ile olan aşkı meşhurdur.
Eurybie – Astraeos’un anası (yer) ile (deniz)’in kızı.
Eurydike – Orpheus’un karısı. Aristeos’dan kaçarken, otlar arasında bir yılana bastı ve zehirlendi.
Eurygania – Oidipus’un karısı.
Eurykleia – Odysseus’un süt annesi.
Eurylokos – Odysseus’un arkadaşı ve kızkardeşinin kocası.
Eurymakos – Odysseus’un karısına göz koyanlardan biri. Bir dilenci kılığına girerek gelen Odysseus’a hakaret ettiği için öldürüldü.
Eurymeda – Oeanos ile Althea’nın kızı. Kardeşi Meleağros’un ölümüne çok ağladığından meleagrid denilen kuşa çevrildi.
Eurymedon – Prometheus’un babası. Hera; Zeus ile evlenmeden önce Eurpmedon ona gönül vermiş ve onu kirletmişti. Titanlarla Tanrılar arasında yapılan savaşta Zeus tarafından uçuruma atıldı.
Eurynome – Okenos ile Tethys’in kızı. Zeus tarafından sevildi ve üç Kharit’leri (Letafet Perileri) doğurdu.
Eurynomos – Yeraltı Tanrılarından biri. Yere gömülen ölülerin etlerini yer, kemiklerini bırakırdı.
Euryphaessa - Hyperion’un karısı. Helios (güneş); Selene (ay); Eos (şafak) Euryphaessa’dan doğdular.
Eurypylos – Birkaç tanınmış kahramanın adı. En tanınmışı Patras’lı bir yiğit. – Poseidon’un oğlu olduğu da söylenir.
Eurysakes – Telamon’un oğlu Aiaks, Troia önünde Tekmassa adındaki, esir bir kızla, (Phirikia) Kralının kızıyla evlenmişti. Bu evlenmeden Eurysakes doğdu.
Eurystheus – İlham perileri olan Musa’lardan biri, flüt çalmasını öğretir.
Eurytion – Kentaur’lardan biri. Hippodamia’yı kaçırmak istediği için Lapith’ler ile Kentaur’lar savaştılar.
Eurytos – Herakles’e yay bükmesini öğreten ünlü bir Kral. İola’nın babası.
Euthymos – Temesa şehrini kurtaran ünlü bir kahraman.
Evadne – Poseidon ile Pitane’nin kızı.
Evandros – Sarpedon’un oğlu, Lykia’lı bir yiğit. Troia’lılara yardıma gelmişti.
Evenos – Etolia Krallarından biri. Ares ile Demonike’nin oğlu. Marpassa adındaki kızına talip olanları öldürüyor, başlarıyla Poseidon mabedini süslüyordu. Marpassa’yı İdas kaçırdı. Apollon da ona gönül verdi. Evenos İdas’ı takip etti; fakat yetişemedi, çünkü İdas’a Poseidon kanatlı bir araba armağan etmişti. Evenos arabanın atlarını okla öldürünce İdas; Lykormas ırmağına düştü, o günden sonra bu ırmağın adı Evenos oldu.
Evippe – Odysseus, karısını almak isteyenleri öldürdükten sonra, Tanrılara danışmak üzere Epir’e gelmişti. Orada Kral Tyrimmas’a misafır oldu. Fakat onun kızı Evippe’yi ayarttı. Sonra geçti, gitti. Kitletilen prensesten Euryalos adında bir çocuk oldu. Çocuk büyüyünce, anası çocuğun boynuna üstünde “Minnetarlık İşareti” yazılı bir levha asarak Odysseus’un memleketine gönderdi.
Evohe – (Evohe – Evan) “Oğlum, cesaret oğlum…” anlamına gelen bu kelime Dionysos’un lakabıydı. Çünkü devlerle yapılan savaşta Zeus onu arslana çevirmiş ve savaş sırasında onu teşvik için “oğlum cesaret” diye bağırmıştı. Dionysos şerefine yapılan ayinlerde “Evohe” diye bağırmak adet olmuştu.

 

[Bilge Gökçen]

Cevap: Mitoloji Sözlüğü

F

Fama – Halkın sesinin sembolü olan Fama, Yer’in kızıdır. Sayısız gözü ve ağzı vardır. Çok hızlı uçar. Ovidius’a göre bu Tanrıça, dünyanın tam ortasında, binlerce ses deliği bulunan tunç bir sarayda otururdu. En hafif bir fısıltı bile ona ulaşırdı. Herşeye kanma, Korku, Yalan, Neşe, Dehşet, Cazibe onun arkadaşlarıdır.
Fames – Açlığın sembolüdür. Heriodes’in Limos dediği açlık, Nifak (Eris)’in kızıydı.
Faturn – Talih Tanrısı.
Fauma – Tanrı Faunus’un karısı.
Faunus – Latinlerin ıssız doğa Tanrısı. Yunanlıların Pan’ını hatırlatır.
Fautulus – Tiber nehri kenarında Romus ile Romulus’u bulan çoban.
Febris – Hararet ve Sıtma Tanrıçası.
Ferentina – Bir Latin perisi, bir kaynağın Tanrıçası.
Feronia – Çeşmelerin ve ormanların Tanrıçası.
Fides – Verilen sözde durma Tanrıçası.
Finike – Kadmos’un, Europa’nın, Dido’nun, Agenor’un yurdu.
Flora – Yetişen bitkilerin, çiçek açan ağaçların Tanrıçası.
Fons – Fontus – Kaynaklar Tanrıçası.
Fornaks – Ekmek pişiren fırınların Tanrısı.
Fors – Tesadüf Tanrıçası.
Fortuna – (Yun. Tykhe) Kader Tanrıçası. Bütün olaylarda rolü olan bir Tanrıça. Kendi hevesine göre iyi, kötü herşeyi fanilere takdir ederdi. Kel, kör ve iki ayağı kanatlı olarak gösterilirdi.
Fraude – Hile Tanrıçası. Güzel çehreli bir insanın başının altında, belden aşağısı hoş, renkli bir yılan, kuyruğu da akrepten ibarettir.
Furiler – Yeraltı cehenneminin korkunç devleri. Bunlar Tanrıların intikam memurlarıydı. Bunlar Poseidon’un kanından oluşmuş Yer’in kızlarıydı. Günahkar insanların kalplerine korku ve vicdan azabını bunlar getirirlerdi. Tisiphone, Megere, Alekton adında üç kızkardeşlerdi.
Furina – Hırsızların Tanrısı.
Furrina – Tiber nehri kenarında bir kaynağın ve bir ormanın Tanrıçası.

 

[Bilge Gökçen]

Cevap: Mitoloji Sözlüğü

G

Gaia – Toprak, bütün Tanrıların soylarının çıktığı, en eski ilk Tanrıça. Kocasız olarak Uranos’u doğurdu. Onun hem annesi, hem karısı oldu.
Galateia – Güzel bir peri kızı. Kyklop Polyphemos, ona aşık olmuştu.
Galates – Herakles’in bir prensesten olan oğlu.
Galeotes – Apollon ile Themisto’nun oğlu.
Galinthias – Herakles’in annesi. Alkmene’nin arkadaşı, Hera’nın emri ile doğum Tanrıçaları, Alkmene’nin doğurmasına engel olurlarken Galinthias, hile ile onları lohusanın başından uzaklaştırdı. Herakles, doğdu fakat Galinthias da bir hayvan, bir gelincik oldu.
Ganges – Bir peri kızı olan Kalauria ile İndos’un oğlu ve Ganj nehrinin Tanrısı. Bu delikanlı sarhoşken, istemeyerek öz annesi ile birleştiği için; aklı başına gelince utancından kendini Khliaros ırmağına attı ve o günden sonra bu ırmağın adı Ganj oldu.
Ganymedes – Troia Kralı Toros’un çok güzel oğlu. Zeus, onu çok sevdi, kaçırdı. Olympos’da saki oldu.
Ge – Gea – (Bak. Gaia) Ge, Yunanca Toprak anlamına gelir.
Geantes – Yer (Gaia)’in çocukları. Kocası Uranos’un yarasından akan kanlardan yaratıldılar. (Bak. Titan’lar)
Genius – Roma Tanrısı. Herkesin, her mevkiin kendine özel bi Genius’u vardı. İnsan, hayata kendi Genius’unun gelişiyle başlar ve Genius ömür boyunca insanı terkedemezdi.
Gerena – Pygme’ler, bir nevi cüceler soyundan bir kadın. Tanrılara yüz vermediği için turna kuşuna çevrildi. Turna kuşuna çevrilmeden önce Gerena’nın Mopsos adında bir oğlu olmuştu. Zavallı anne turna olduktan sonra, boş yere evine gitmeye uğramıştı. Fakat Pygme’ler ile turnalar savaş halinde olduğu için giremedi.
Geras – İhtiyarlık Tanrısı. Herakles bütün insanların yaşlandıkları zaman başlarına bela olan Geras’ı mağlup etti.
Geryoneus – Üç başı ve üç kocaman vücudu olan korkunç dev. Herakles tarafından öldürüldü.
Gigant’lar – Uranos’un, kesilen üreme organının kanlarından yaratılmış devler. Tanrılar bunlardan nefret ederlerdi. Dağ gibi gövdeleri, yılandan kuyrukları vardı. Toprağın oğulları sayılan bu korkunç devler, Titan’lar gibi, büyük kayalar ve ağaç gövdelerini ellerine alarak Olympos’a saldırdılar. Fakat Herakles pek çoğunu tek başına yenerek Vezüv yanardağının altına hapsetti. Mitologlar bu savaşa Gigantomakhia derler.
Gigantromakhia – (Bak. Gigant’lar)
Glaukia – Phriygia’da akan Skamandre Menderes suyunun kızı.
Glaukos – Sisyphos’un oğlu. İnsan eti yiyen atları tarafından parçalandı. Mitologlar başka Glaukos’lardan da bahsederler. Onu Deniz Tanrılarından sayar ve Pontiuos lakabını verirler. Anlattıklarına göre Glaukos, Deniz Tanrısı olmadan önce Anthedon şehrinde balıkçılık yaparmış. Bir gün denizden çıkardığı balıkları kıyıda otlar üzerine atıyormuş. Bir ara, otlar üzerine bıraktığı balıkların dirildiklerini ve zıplayarak denize düştüklerini görmüş. Balıkları tekrar canlandıran hassanın otlarda olduğunu anlamış, oradan birkaç ot koparmış ve yemiş. Halbuki bu otlar Kronos’un ektiği sihirli otlarmış. Ondan tadınca balıkçı, fani insanlıktan kurtulmuş ve bir Deniz Tanrısı olarak kendisini denize atmış. Glaukos, denize dalınca, kendisinde bulunan beşeri vasıfları kaybetti ve Tanrılaştı, şekli değişti. Belden aşağısı uzadı, kuvvetli ve büyük bir balık kuyruğu oldu. Yanakları tunç rengine dönüştü ve yeşil ışıklar saçan ince bir tüyle örtüldü.
Glyphios – Bu delikanlı Tiresias adında bir kadına, hamamda yıkarınken saldırmak istemiş ve kadın tarafından öldürülmüştü. Fakat Glyphios, Poseidon tarafından seviliyordu. Bu sebeple Tanrı, Tiresias’ı tekrar tekrar yeryüzüne getirdi.
Gordias – Phrygia’da, bugünkü Eskişehir bölgesinde Kral’dı. Gordion şehrini o kurmuştu. Arabasının çözülmez döğümünü, Büyük İskender kılıcıyla kesmişti. Kral Gordias, Anadolunun en büyük toprak Tanrıçası Kybele ile evlenmiş, ondan Midas adında bir çocuğu olmuştu.
Gorgon’lar – Phorkus ile Keto’nun üç kızına verilen ad. Saçları yılandan, korkunç bakışlı ifritler. Bunlara bakan taş kesilirmiş. Sthèno, Euryale ve Medusa adlarını taşıyan Gorgon’ların en azılısı Medusa idi.
Grazia’lar – (Graces) – Letâfet perileri Kharit’lerin Latincesi.
Gree’ler – (Graiai) – İhtiyar kadınlar anlamına gelen Gree’ler; Phorkus ile Keto’nun kızları olduğundan bunlara Phorkid’ler de denir. Enyo, Peyhredo ve Dino adlarını taşırlar. Bunlar doğdukları zaman saçları bembeyazdı.
Griffon’lar – Arslan gövdeli, kartal başlı efsanevi kuşlar. Bunlar Apollon’a tahsis edilmişlerdi. Hazinelerin bekçiliğini yapıyorlardı.
Gryps’ler - Gryphus’lar – (Bak. Arimasp’lar)
Gura – Gyara – Gyarus – Ege Denizinde fakir, küçük kayalıklı bir ada.
Gyges – Gyes – Titan’lardan biri. Uranos ile Gaia’nın oğlu. Yüz kolu, elli başı vardı.