Karaciğer yağlanması (steatosis), karaciğer hücrelerinde aşırı yağ birikimi neticesinde oluşur. Her zaman olmamakla birlikte, bazı durumlarda organın kendisine zarar vererek, siroz gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir. Aşırı kilolu ya da obez olmak, şeker hastalığı, yüksek kolesterol ve trigliserid düzeyleri karaciğer yağlanması riskini arttıran faktörler arasındadır. Karaciğer yağlanması, beslenme ve yaşam tarzında yapılacak değişikliklerle çoğu zaman durdurulabilir ve tersine çevrilebilir. Karaciğer yağlanması genellikle hiç bir belirtiye yol açmaz ve farkında varılmadan yıllarca, hatta on yıllarca devam edebilir. Ancak yağlanma kritik düzeye gelince kilo kaybı, aşırı halsizlik, karın bölgesinde ağrı ve zihin karışıklığı gibi bazı belirtiler ortaya çıkabilir.
Karaciğer Yağlanması Türleri
Sağlıklı bir karaciğeriniz varsa içinde neredeyse hiç yağ bulunmaz. Ancak bazen, trigliserid adı verilen yağ molekülleri karaciğerde toplanmaya başlar. Az miktarda yağlanma herhangi bir probleme neden olmaz. Fakat yağ miktarı arttıkça bu duruma “karaciğer yağlanması” denir ve hayatı tehdit eden ciddi hastalıklara yol açmadan önce tedavi sürecinin başlatılması gerekir.
Karaciğer yağlanması, alkolle bağlantılı ve bağlantısız olarak 2 ana kategoriye ayrılmaktadır. Ayrıca hızlı kilo kaybı ve yetersiz beslenmenin de karaciğer yağlanmasına neden olduğu bilinmektedir.
Alkole bağlı karaciğer yağlanmasının durdurulabilmesi için tek yol vardır, alkolü bırakmak. Alkole bağlı olmayan yağlanma için fazla kilolardan kurtulmak, düzenli egzersiz yapmak ve dengeli bir beslenme programına sadık kalınması önerilmektedir.
Karaciğer Yağlanması Belirtileri
Karaciğer yağlanması, özellikle başlangıç aşamasındaysa bir belirti göstermez. Yine de bu dönemde kendinizi halsiz hissedebilirsiniz. Ayrıca karaciğerin bulunduğu (sağ kaburgaların hemen altındaki bölge) bölgede bir rahatsızlık hissi oluşabilir. Karaciğerde yağ birikimi arttıkça ve organ genişledikçe çevresindeki diğer organlar ve dokulara baskı yaparak ağrılara neden olabilir. İlerlemiş vakalarda ise ani kilo kaybı, güçsüzlük ve zihin karışıklığı gibi belirtiler görülebilir.
Karaciğer yağlanmasının diğer belirtileri;
Mide bulantısı
Donuk baş ağrıları
Vücut ve nefes kokusu
Şişkinlik ve hazımsızlık
Hemoroid
Vücut ısısının yükselmesi
Ciltte kaşıntı ve kızarıklık
Gözlerin kızarması
Hafızanın zayıflaması
Alkole Bağlı Olmayan Karaciğer Yağlanması Nedenleri
Obezite: Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanması büyük oranda obez ya da aşırı kilolu kişilerde görülmektedir. Ancak her kilolu insanın karaciğeri yağlanmayabilir veya normal kilosundan sadece 4-5 kilo fazlası olanlarda karaciğer yağlanması görülebilir.
Diyabet: Tip 2 diyabet karaciğer yağlanmasını riskini önemli oranda arttırmaktadır. Tip 1 diyabet hastaları içinse böyle bir risk artışı söz konusu değildir.
Yaş: Karaciğer yağlanması genellikle 50 yaş üzeri yetişkinlerde görülür.
Hipertansiyon: Karaciğer yağlanması, yüksek tansiyonu olanlarda normal tansiyonu olanlara oranla daha yaygın olarak görülür.
Hyperlipidaemia: Kanda yüksek oranda kolesterol ve/veya trigliserid bulunması karaciğerin yağlanma riskini yükseltmektedir.
Çok Hızlı Kilo Kaybı: Çok hızlı kilo vermek bazı kişilerde yağ ve kanda bulunan yağ asitlerinde değişikliğe yol açtığı için karaciğer yağlanmasına neden olabilir.
Diğer Nedenler: Yetersiz beslenme, bazı ilaçlar, mide bypass ameliyatı, haşere ilaçları ve benzer kimyasallar, metabolik sendrom.
Karaciğer Yağlanması Teşhisi
Karaciğer yağlanması tanısının konulabilmesi için tek bir test veya yöntem bulunmamaktadır. Doktorunuz kan testi ve karaciğer fonksiyonlarının ölçüldüğü bazı diğer testler isteyebilir. Bu testlerde karaciğerin normal olarak ürettiği bazı enzimlerin seviyeleri kontrol edilir.
Karaciğer filmi yağlanmanın belirlenmesi için yardımcı olabilir. CT taraması, ultrason veya MR istenebilir. Filmler karaciğerin normal büyüklüğünde olup olmadığını görmek adına oldukça kullanışlıdır ancak tek başına yağlanma olup olmadığını söylemek için yetersiz kalabilir.
Yağlanmanın tanısı yukarıda belirtilen testler ve filmlerle yapılamıyorsa doktorunuz karaciğer biyopsisi isteyebilir. Karaciğer biyopsisi çok sık kullanılan bir yöntem değildir ancak tanı için şüphe duyulan durumlarda başvurulabilir.
Tedavisi Nasıl Yapılır?
Karaciğer yağlanması tedavisinde ilk hedef hastanın fazla kilolarından kurtulmasıdır. Bir uzman tarafından size özel oluşturulan beslenme programı ve düzenli egzersizle fazla kilolarınızdan kurtulabilirsiniz. Kilolar atıldıkça, karaciğerde biriken yağda azalmaya başlar. Bu sayede yağlanmanın neden olabileceği siroz gibi hastalıkların görülme riski önemli oranda azaltılabilmektedir.
Alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasının -adı üstünde- alkolle bir ilgisi yoktur ancak yağlanma görülen kişilere alkol tüketimini bırakmaları önerilir. Çünkü alkol kullanımı, alkole bağlı olsun olmasın herhangi bir karaciğer yağlanması türünü kötüleştirebilir.
Etkinliği tartışılmakla birlikte karaciğer yağlanması tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar mevcuttur.
Uyarılar ve Rakamlar
Karaciğer yağlanması çoğunlukla daha ciddi bir hastalığa neden olmadan kontrol altına alınabilmektedir. Ancak çağımızda obezite çok yaygın olduğundan karaciğer yağlanması sorunu her geçen yıl artmaktadır.
Karaciğer yağlanması bulunan her 100 kişiden 2′sinde 15-20 içerisinde siroz görülmektedir.
Karaciğer yağlanması bulunan her 100 kişiden 12′sinde 8 yıl içerisinde siroz görülmektedir.
80′li yıllarda daha çok alkol tüketenlerde görülen karaciğer yağlanması günümüzde normal dışı karaciğer fonksiyonunun başlıca nedenidir. ABD, İngiltere ve Avustralya’da yapılan bir çalışmaya göre her 5 kişiden 1′inde karaciğer yağlanması görülmektedir.
Neler Yapılabilir?
Uzmanların karaciğer yağlanmasından korunma ve karaciğer sağlığını koruma adına ilk önerisi aşırı şekerli ve işlenmiş gıdalardan uzak durulmasıdır. Pastane işleri, tuzlu ve yağlı atıştırmalıklar, konserve gıdalar ve şekerli içecekler yerine daha fazla çiğ sebze, farklı renklerde meyve tüketilmesi önerilmektedir.
Sağlıklı protein kaynaklarının (balık ve protein içeren sebzeler) sağlıklı karbonhidrat (tam tahıllı gıdalar) kaynaklarıyla dengelendiği bir diyet karaciğerin sağlığının korunması bakımından oldukça önemlidir.
