*MeleK*
♥Ben Aşık Olduğum Adamın Aşık Olduğu Kadınım♥
Harmandalı
harmandalı oynanışı kızlı kadın figürleri bayan figürleri kızlı erkekli
Türk dili ile ilgili arastırmalar bir yandan söz varlığımızın eksikliğini,yaygınlıgını ve değiskenliğini ortaya koyarken,diger yandan her sözün arkasında yatan kültür dünyasına da ışık tutmaktadır. Orhon yazıtlarından baslayarak gelisen yazı dilinin yüzlerce orneği bugun yazma eser olarak,yada işlenmis,derlendirilmiş bicimde ve basılmıs bır halde kitaplıklarımızda yer almaktadır.Bu eserlerın titiz ve dikkatli bir gözle arastırılması yapılırkende dil tarihinin yanı sıra,baska bilim dallarınada malzeme vererek yardımcı olacağı gercegı birçok kez görülmüstür.Böylece Türk dili zengın geçmişiyle ortaya çıkarken, onunla kesişen baska bilim dallarını konularınıda aydınlatmış olmaktadır.
Türk dili ile türk halk biliminin kavsak noktalarının bitmez tükenmez olusu,arastırmacıların daha dikkatli olmasını gerektiriyor.En kısa bır deyimden, bir ata sözünden, bir bilmeceden bir yemek tarifinden bir doğal ilac yapımından bir halk oyunundan, oyunlara eşlik eden bir türkünün sözlerinden oluşan aydınlık dolu pencerelerin,halk kültürünün karanlıkta kalmıs gibi görünen noktalarını ışığa kavusturduğu bir çok örnek araştırmada buluyoruz.Bunlardan, bu önemli kavsak noktalarından biride HARMANDALI dır.Bir yandan geniş çerçeveli halk biliminin bir alt dalı olan halk oyunlarımızda adı gecerken,diger yandan yine bır alt dalı olan halk müziğinde de önemli yer tutmuştur.
Türk halk oyunlarında kişi,asiret, oymak veya boy adlarıyla karsımıza cıkan baska oyunlar vardır.Örnek
cem halayı afşar halayı bakırlı efe afşar beylerı aşiret halayı hasanbey zeybeği haymanalı, kerimoğlu,seymen zeybegı,sepetçioğlu,yörük halayı,Türkmen kızı vb İlk aklımıza gelenlerdır.Harmandalı oyunuda aynı adla bilinen asirete ait bir oyundur.
Harmandalı kelimesi bir aşiret adı Herbendelü kelimesinin halk arasındaki bozulmuş biçimidir.
Bazı tarihi kaynaklarda da Harmandalı olarak geçmektedir.Osmanlı devleti döneminde bu aşiret Anadoluda konar-göçer bir yapıda olarak,Ege kıyılarından,Anadolunun değişik bölgelerine ve hatta Suriye,İran,Irak topraklarına kadar yayılmıştır.Harmandalı oyunuda aynı adla bilinen aşirete ait bir oyundur.bu aşiret bireyleri tarafından ilk kez figürleri belirlenerek ortaya konmuş olup , kendi aşiret adıyla yüzlerce yıldan beri oynanmaktadır.İzmir'in Urla ve çevresinde aşağıdaki türkü daha doğrusu bir olay sonrasında öldürülen kişinin ağzından çıkmış gibi söylenenağıt içinde Harmandalının bir yer adı veya aşiret adı olduğu açıkça görülmektedir.
Urla meydanından doğruca geçtim
Sol böğrüme hançer yedim,bayıldım düştüm
Birdenbire annecim gendimden geçtim
Aman annam güneşler doğdu
Beni vuran Harmandalı Mustafa Allah'tan buldu
Urla meydanında vardır bir çeşme
Harmandalı Mustafa peşime düşme
Mezarımın taşı Urlaya karşı
Üstümdeki çimenler gözümün yaşı
Anne beni vurdular akşama karşı
Aynı Harmandalı türküsüne Manisa ve çevresinde Harmandalı adı verilirke,Aydın ve Nazilli yöresinde bu türkü Bergama adıyla bilinmektedir. Ancak yüzlerce yıllık olduğu belirlenen bu zeybek oyunun unutulduğu,Madran zeybeği adıyla tanınan 1916 da Ç.Kale de Ahmet Yekta Madran tarafından düzenlenen bir başka zeybek oyunu bunun yerini aldığını ve günümüzde de bu düzenlemenin yaygınlık kazandığı anlaşılmaktadır.Oyunun sergilenmesindeki heybet,azamet ve hareketler bunun gerçekten kahraman bir efeye ait olduğunu ortaya koymaktadır.Yaşlı kaynak kişilerin üzerinde israr ve inatla durdukları bir noktanın,bu oyunun sadece erkeklerin oynadığı hususun göz önüne alınması halinde Harmandalı gerçekten bir erkek oyunudur.Kadınların çok sonraları bu oyunda yanlışlıkla rol aldıkları kesindir.Bu oyunu AYVACIK/Ç.KALE nin babadere köyünde ve Ayvacık ın paşaköyünde kadınlar ve erkekler ayrı ayrı oynadıkları gözlenlenmiştir.Değerli araştırmacı Mahmut Ragıp Gazimihal ( 3 cilttlik T.H.O kataloğu kültür bakanlığı yayınları) halk oyunları kitabında bazı bilgiler vermekte,varyantlarını göstererek Harmandalı zeybeği maddesinde oynanış biçimi hakkında açıklamalarda bulunmuştur.Eski Harmandalı ; asıl harmandalı zeybeği oyunudur.yarım asır evvellere kadar ege bucaklarımızda gün görmüştü.Sonradan yavaş yavaş yerini Madran Harmandalısı da denilen Harmandalı oyununa bırakarak revaçtan düştü. Eski ve yeni şekillerinde uzlaşık noktalar vardır.
Prof.Dr.Nevzat Gözaydın kaynak.misafir.net
Türk dili ile ilgili arastırmalar bir yandan söz varlığımızın eksikliğini,yaygınlıgını ve değiskenliğini ortaya koyarken,diger yandan her sözün arkasında yatan kültür dünyasına da ışık tutmaktadır. Orhon yazıtlarından baslayarak gelisen yazı dilinin yüzlerce orneği bugun yazma eser olarak,yada işlenmis,derlendirilmiş bicimde ve basılmıs bır halde kitaplıklarımızda yer almaktadır.Bu eserlerın titiz ve dikkatli bir gözle arastırılması yapılırkende dil tarihinin yanı sıra,baska bilim dallarınada malzeme vererek yardımcı olacağı gercegı birçok kez görülmüstür.Böylece Türk dili zengın geçmişiyle ortaya çıkarken, onunla kesişen baska bilim dallarını konularınıda aydınlatmış olmaktadır.
Türk dili ile türk halk biliminin kavsak noktalarının bitmez tükenmez olusu,arastırmacıların daha dikkatli olmasını gerektiriyor.En kısa bır deyimden, bir ata sözünden, bir bilmeceden bir yemek tarifinden bir doğal ilac yapımından bir halk oyunundan, oyunlara eşlik eden bir türkünün sözlerinden oluşan aydınlık dolu pencerelerin,halk kültürünün karanlıkta kalmıs gibi görünen noktalarını ışığa kavusturduğu bir çok örnek araştırmada buluyoruz.Bunlardan, bu önemli kavsak noktalarından biride HARMANDALI dır.Bir yandan geniş çerçeveli halk biliminin bir alt dalı olan halk oyunlarımızda adı gecerken,diger yandan yine bır alt dalı olan halk müziğinde de önemli yer tutmuştur.
Türk halk oyunlarında kişi,asiret, oymak veya boy adlarıyla karsımıza cıkan baska oyunlar vardır.Örnek
cem halayı afşar halayı bakırlı efe afşar beylerı aşiret halayı hasanbey zeybeği haymanalı, kerimoğlu,seymen zeybegı,sepetçioğlu,yörük halayı,Türkmen kızı vb İlk aklımıza gelenlerdır.Harmandalı oyunuda aynı adla bilinen asirete ait bir oyundur. Harmandalı kelimesi bir aşiret adı Herbendelü kelimesinin halk arasındaki bozulmuş biçimidir.
Bazı tarihi kaynaklarda da Harmandalı olarak geçmektedir.Osmanlı devleti döneminde bu aşiret Anadoluda konar-göçer bir yapıda olarak,Ege kıyılarından,Anadolunun değişik bölgelerine ve hatta Suriye,İran,Irak topraklarına kadar yayılmıştır.Harmandalı oyunuda aynı adla bilinen aşirete ait bir oyundur.bu aşiret bireyleri tarafından ilk kez figürleri belirlenerek ortaya konmuş olup , kendi aşiret adıyla yüzlerce yıldan beri oynanmaktadır.İzmir'in Urla ve çevresinde aşağıdaki türkü daha doğrusu bir olay sonrasında öldürülen kişinin ağzından çıkmış gibi söylenenağıt içinde Harmandalının bir yer adı veya aşiret adı olduğu açıkça görülmektedir.
Urla meydanından doğruca geçtim
Sol böğrüme hançer yedim,bayıldım düştüm
Birdenbire annecim gendimden geçtim
Aman annam güneşler doğdu
Beni vuran Harmandalı Mustafa Allah'tan buldu
Urla meydanında vardır bir çeşme
Harmandalı Mustafa peşime düşme
Mezarımın taşı Urlaya karşı
Üstümdeki çimenler gözümün yaşı
Anne beni vurdular akşama karşı
Aynı Harmandalı türküsüne Manisa ve çevresinde Harmandalı adı verilirke,Aydın ve Nazilli yöresinde bu türkü Bergama adıyla bilinmektedir. Ancak yüzlerce yıllık olduğu belirlenen bu zeybek oyunun unutulduğu,Madran zeybeği adıyla tanınan 1916 da Ç.Kale de Ahmet Yekta Madran tarafından düzenlenen bir başka zeybek oyunu bunun yerini aldığını ve günümüzde de bu düzenlemenin yaygınlık kazandığı anlaşılmaktadır.Oyunun sergilenmesindeki heybet,azamet ve hareketler bunun gerçekten kahraman bir efeye ait olduğunu ortaya koymaktadır.Yaşlı kaynak kişilerin üzerinde israr ve inatla durdukları bir noktanın,bu oyunun sadece erkeklerin oynadığı hususun göz önüne alınması halinde Harmandalı gerçekten bir erkek oyunudur.Kadınların çok sonraları bu oyunda yanlışlıkla rol aldıkları kesindir.Bu oyunu AYVACIK/Ç.KALE nin babadere köyünde ve Ayvacık ın paşaköyünde kadınlar ve erkekler ayrı ayrı oynadıkları gözlenlenmiştir.Değerli araştırmacı Mahmut Ragıp Gazimihal ( 3 cilttlik T.H.O kataloğu kültür bakanlığı yayınları) halk oyunları kitabında bazı bilgiler vermekte,varyantlarını göstererek Harmandalı zeybeği maddesinde oynanış biçimi hakkında açıklamalarda bulunmuştur.Eski Harmandalı ; asıl harmandalı zeybeği oyunudur.yarım asır evvellere kadar ege bucaklarımızda gün görmüştü.Sonradan yavaş yavaş yerini Madran Harmandalısı da denilen Harmandalı oyununa bırakarak revaçtan düştü. Eski ve yeni şekillerinde uzlaşık noktalar vardır.
Prof.Dr.Nevzat Gözaydın kaynak.misafir.net
