arı sütünün araştırmasına göre
Erkek Farelerde Arı Sütünün Uzun Süreli Uygulanmasının Bazı Spermatolojik Özellikler Üzerine Etkisi
Füsun KARAÇAL TEMAMOĞULLARI1, Faruk ARAL2, Reşat DEMİRKOL2
1Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Farmakoloji ve Toksikoloji Anabilim Dalı Şanlıurfa, TÜRKİYE
2Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dölerme ve Sun'i Tohumlama Anabilim Dalı Şanlıurfa, TÜRKİYE
Anahtar Kelimeler: Arı Sütü, Erkek Fare, Sperma
Özet
Bu çalışma, erkek farelerde arı sütünün bazı spermatolojik özellikler üzerine etkisini belirlemek amacıyla yapıldı.
Çalışmada, 20 adet Swiss albino ırkı ergin erkek fare (25±5 g, 3 aylık) kullanıldı. Çalışmada deney hayvanlarına bir hafta süre ile serbest yemleme ve su verildi. Deney grubuna (n=10) mide içi tüple 240 µl distile su içinde 20 µl arı sütü 60 gün süreyle verildi. Kontrol grubuna (n=10) mide içi tüple sadece distile su verildi.
Çalışma sonucunda, deneme ve kontrol grubu farelerde sırasıyla spermatozoa yoğunluğu (x106/ml) 19.58±6.53 ve 11.45±10.32, spermatozoa motilitesi (%) 75.00±10.60 ve 35.00±20.3, anormal spermatozoa oranı (%) 14.53±5.86 ve 28.00±7.86 olarak belirlendi. Arı sütünün spermatozoa yoğunluğu, spermatozoa motilitesi ve anormal spermatozoa oranına etkisi önemli bulundu(P<0.05).
Sonuç olarak, arı sütünün spermatozoa yoğunluğu ile spermatozoa motilitesini artırarak anormal spermatozoa oranını ise azaltarak sperma kalitesini olumlu olarak etkilediği tespit edilmiştir.
Giriş
Arı sütü işçi arılar tarafından üretilen bir besin maddesidir. Arı sütü temel yağ asitleri, amino asitler, mineral maddeler, kollajen, lesitin, A, B5, B6, C, D, E vitaminleri içerir 1. Farmakolojik olarak kan damarlarını genişletici ve kan basıncını düşürücü 2,3, yangı giderici 4, tümör önleyici 5, yorgunluk giderici 1, antialerjik 6, antioksidatif 7, antibakteriyel 8 ve bağışıklık sistemini uyarıcı 9 gibi birçok etkiye sahiptir. Ayrıca, arı sütü gelişme ve büyümeyi hızlandırıcı, hormonal düzenleyici, cinsel gücü ve döl verimini arttırıcı olarak da kullanılmaktadır 7.
Arı sütünün değişik organ ve sistemler üzerindeki etkileri konusunda çalışmalar bulunmasına rağmen, sperma kalitesi üzerine etkisi konusunda çok az bilgi bulunmaktadır. Bu çalışma, mevcut bilgiler dikkate alınarak arı sütünün erkek farelerde spermatozoa yoğunluğu, spermatozoa motilitesi ve anormal spermatozoa oranına etkileri belirlenerek sperma kalitesini nasıl etkilediğini ortaya koymak amacıyla yapılmıştır.
Materyal ve Metot
Çalışmada kullanılacak deney hayvanları için Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Etik Kurul komitesinden onay alındı ve 12 haftalık 20 adet Swiss albino erkek fare kullanıldı. Fareler 24-29 ºC sıcaklık, %60-65 neme sahip bir ortamda tutuldular. Deneme süresince günlük 12 saat karanlık, 12 saat ışık uygulaması yapıldı. Hayvanlar; kuru madde %88, ham protein %24, metabolik enerji 2600 kcal/kg, ham sellüloz %7, ham kül %8, kalsiyum %1, fosfor %0.9, sodyum %0.5, NaCI %1.0, metiyonin %0.6 olan yem ile beslendi. Fareler her birinde 10 adet olacak şekilde rastgele, deneme ve kontrol grubu olmak üzere iki gruba ayrıldı. Araştırmanın başlangıç aşamasında 1 hafta süreyle, serbest yemleme ve su verildi. Deney grubunda bulunan hayvanlara mide içi tüple 240 µl distile su içinde 20 µl arı sütü 10, (Arijel Ltd) 60 gün süreyle verildi 11. Kontrol grubuna mide içi tüple sadece distile su verildi. Çalışma sonunda deney hayvanları kloroform anestezisine alındıktan sonra öldürüldü.
Farelerin sağ testisleri çıkarılarak kauda epididimisleri ayrıldı ve 37ºC 1 ml’lik serum fizyolojik (%0.9 NaCl) bulunan büyük saat camları içine konuldu. Birkaç yerinden kesilerek hafif basınç uygulanan kauda epididimislerden sperma alındı. Spermada motilite, yoğunluk ve anormal spermatozoa oranı tayini, Tekin 12’in bildirdiği yönteme göre yapıldı. Hareketli spermatozoa oranını tayin için, spermadan 10 µl sperma alınıp, X400 büyütmede, ısıtma tablalı ışık mikroskobunda incelendi, ileri yönlü harekete sahip spermatozoa oranı belirlendi ve %olarak kaydedildi. Spermatozoa yoğunluğu ise hemositometrik yöntemle belirlendi. Bunun için spermadan 0.5 µl alınıp bir eppendorf tüpüne konuldu ve üzerine 99.5 µl serum fizyolojik ilave edildi, bu sperma örneğinden hemositometrik yöntemle spermatozoa yoğunluğu belirlendi ve x106/ml olarak kaydedildi. Anormal spermatozoa oranı için, spermadan froti hazırlandı ve Giemsa boyama yöntemi 13 ile boyandı. Her bir preparattan 400 spermatozoa sayılarak, anormal şekilli spermatozoaların biçim ve oranları belirlendi. İstatistiki analiz, spermatozoa yoğunluğu, spermatozoa motilitesi ve anormal spermatozoa oranı non-parametrik test (Mann-Whitney) ile analiz edildi.
Bulgular
Uzun süreli (60 gün) arı sütü verilmesinin, erkek farelerde sperma kalitesine etkisini belirlemek amacıyla yapılan bu çalışmada, kontrol ve deneme grubunda belirlenen spermatolojik özellikler Tablo 1'de verilmiştir.
Tablo 1: Deneme (n=10) ve Kontrol (n=10) Grubu Erkek Farelerde Arı sütünün Spermatolojik Özellikler Üzerine Etkisi.
Tartışma
Üremede motil spermatozoa oranı sperma kalitesi yönünden önem taşımaktadır 12. Deneme grubuna 60 gün süreyle verilen arı sütünün spermatozoa motilitesi üzerinde olumlu etki göstermiş ve kontrol’e göre önemli şekilde (P<0.05) yüksek bulunmuştur (Tablo 1). Spermatozoa motilitesini epididimal olgunlaşma süreci içinde kazanmaktadır 14. Farelerde, spermatozoa motilite oranlarındaki farklılıklar, leyding hücrelerinden üretilen testesteron hormonundan ileri gelebilmektedir 15. Arı sütünün, spermatozoa motilitesini arttırması, epididimal spermatozoa olgunlaşma ortamına olumlu etkisinden kaynaklanmış olabileceği düşünülmüştür. Deneme grubu farelerde belirlenen %75.00 spermatozoa motilitesi, Sato ve Ishikawa 16’nın %70.00, Hellsten ve ark. 14’nın %84.95 olarak belirledikleri motilite oranları arasında yer almıştır. Buna karşılık, kontrol grubu farelerin spermatozoa motilitesi bu araştırıcıların sonuçlarından düşük bulunmuştur. Bu bulgulara dayanarak arı sütünün uzun süreli verilmesinin spermatozoa motilitesini arttırdığı söylenebilir.
Spermada her tür için yeterli sayıda spermatozoa olması durumunda döllenme gerçekleşebilmektedir 12. Tablo 1’de görüldüğü gibi spermatozoa yoğunluğu deneme ve kontrol grubunda sırasıyla 19.58 ve 11.45 x106/ml olarak belirlenmiştir. Albino erkek farelerde spermatozoa yoğunluğunu, Mishra ve Acharya 17 23 x 106/ml, Rao ve Sharma 18 42.50 x 106/ml olarak bildirmişlerdir. Deneme grubu farelerin spermatozoa yoğunluğu, Mishra ve Acharya 17’nın sonuçlarına benzer olmakla birlikte, Rao ve Sharma 18’nın sonuçlarından düşük bulunmuştur. Bu farklılık bakım, mide içi yolla besleme ve diğer çevresel faktörlerden kaynaklanmış olabilir. Deneme grubunun spermatozoa yoğunluğu, kontrol’e göre önemli şekilde yüksek bulunmuştur (P<0.05). Spermatogenezis, Leydig hücrelerinden üretilen testesteron hormonu etkisi altında bulunmaktadır. Leydig hücre sayısında azalma ya da testesteron hormonun yetersizliği germinativ epitel hücre sayısında azalmaya yol açabilmektedir 19. Bunun dışında, etkin oksijen grupları (ROS), lipid peroksidasyonu uyararak spermatozoa zarında ve DNA’sında bozukluklara, testis işlev bozukluklarına, spermatozoa sayısında azalmaya neden olabilmektedir 15,17,20. Antioksidan özelliğe sahip Vit C ile Vit E, farelerde spermatozoa sayısını arttırdığı belirlenmiştir 15,21. Arı sütünde bulunan, A, E ve C vitaminlerinin, gerek leydig hücrelerini gerekse germinativ epitel hücrelerinin zararlı endojen maddelere karşı korumasına bağlı olarak deneme grubu farelerde spermatozoa yoğunluğu yüksek çıkmış olabilir.
Anormal spermatozoa oranı, arı sütü verilen ve kontrol grubu farelerde sırasıyla %14.53 ve 28.00 olarak belirlenmiştir. Yapılan çalışmalarda, farelerde anormal spermatozoa oranını, Faraq ve ark. 22’ları 10 haftalık ICR farelerde %2.7, Kyselova ve ark. 23’ları 90 günlük ICR farelerde %10, Mishra ve Acharya 17 ise 10 haftalık İsviçre albino farelerde %22 olarak tespit etmişlerdir. Çalışmadaki her iki grubun sonuçları, Faraq ve ark. 22’larının bulgularından yüksek bulunmuştur. Bu farklılığın türe bağlı olarak oluştuğu düşünülmüştür. Benzer türde çalışan, Mishra ve Acharya 17’nın bulguları, sonuçlarımızı destekler niteliktedir. Çalışmada, arı sütü kullanılan farelerde, anormal spermatozoa oranı, kontrol’e göre önemli şekilde düşük bulunmuştur (P<0.05). Çok sayıda otozomal ve cinsiyet bağlantılı genler, poligenetik olarak spermatozoa hacmini kontrol etmektedirler. Kimyasal etki sonucu spermatozoa başına bağlı anomaliler ile germ hücre mutasyonları şekillenebilmektedir 24. Mitogenetik ya da sitotoksik etkili maddeler ROS üreterek etkilerini göstermektedirler 21. Oluşan etkin oksijen grupları, spermatozoa hücre zarında hasara yol açmaktadırlar 17,20. Postmitotik spermatozoa tipleri olan spermatid ve spermatozoalar oksidatif strese diğer gelişim aşamalarına göre daha duyarlıdırlar 25. ROS, mitotik ve sitotoksik maddeler spermatozoanın oluşumu, gelişimi ve olgunlaşması aşamalarına etki ederek anormal spermatozoalar oluşumuna neden olabilmektedir. Arı sütü kullanılan farelerde anormal spermatozoa oranın düşük çıkması, arı sütünün spermatozoa üzerindeki zararlı etkenlere karşı koruması sonucunda oluşmuş olabilir.
Sonuç olarak, arı sütünün uzun süreli verilmesinin spermatozoa yoğunluğu ile spermatozoa motilitesini arttırdığı, anormal spermatozoa oranını ise azalttığı ve buna bağlı olarak sperma kalitesini olumlu olarak etkileyerek üremeye faydalar sağlayabileceği kanaatine varılmıştır. Çalışmanın sperma kalitesinin arttırılmasına yönelik araştırmalara ışık tutacağı düşünülmektedir.
olacak işallah olacak 
