Uzman SühaN
Administrator
Geriatri Ne Demek?
Dünya nüfusunun yaşlanması ve yaşlı nüfusun kendine özgü hastalıklarının ve tedavilerinin olduğunun ortaya çıkması ile 65 yaş ve üzeri insanların genel sağlık sorunları ve hastalıkları ile ilgilenen Geriatri üniteleri kurulmaya başlamıştır. Devlet İstatistik Enstitüsü 2005 verilerine göre ülkemizdeki 65 yaş ve üzeri nüfus %6.94 olarak tahmin edilmektedir. Geriatri; 65 yaş ve üstü hastaların sağlık sorunları, hastalıkları, sosyal ve işlevsel yaşamları, yaşam kaliteleri, koruyucu hekimlik uygulamaları ve toplum yaşlanması ile ilgilenen bilim dalıdır.
Geriatri ayrı bir bilim dalıdır, çünkü;
1. Yaşlılıkta organ sistemlerinde önemli fizyolojik değişiklikler oluşmaktadır.
2. Geriatrik hastada işlevsel kapasitesinde azalmalar ve kayıplar olmaktadır.
3. Günlük yaşam faaliyetlerinde azalma ve kısıtlamalar sıktır.
4. Hastalıklar sık ve değişik seyirlidir.
5. Geriatrik hastada hastalık etkenleri, belirtileri ve bulguları farklıdır.
6. Birden fazla hastalık ve çoklu ilaç kullanımı sıktır.
7. Psikolojik, sosyoekonomik, ailesel, toplum sağlığı açısından farklı bir yaş grubudur.
8. Sorunları farklı uzmanlıklar yerine bir merkezde çözme gayreti vardır.
9. Hastanın ve yakınlarının hastalığa yaklaşımı ve tedavi talep etmesi farklıdır.
10. Hekimin ve sağlık personelinin yaşlıya bakış açısı farklıdır.
11. Geriatrik hastaya yaklaşımda kültürel farklılıkları göz önünde bulundurmak gerekir.
Yaşlılık bir hastalık değildir. Organ sistemlerinde meydana gelen doğal değişiklikler sonucu oluşan yaşlanma ile hastalıklara bağlı bulgular ayırt edilmelidir. Sıklıkla yaşlıların hastalık ve şikayetleri önemsenmez, yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak düşünülür. Yaşlı hastanın hastalığa yaklaşımı da genelde benzer şekildedir; belirtiler yaşlılığın normal belirtileri olarak görülür ve göz ardı edilir. Bu nedenle belirtilerini doktora bildirilme oranı düşüktür. Tüm bunlar geç tanı ve tedaviye neden olur. Yaşlı hastaların ani başlangıçlı belirtilerine yaklaşımı da farklıdır. Sıklıkla görülen yaklaşımlar; beklemek ve izlemek, riski inkar etmek, tıbbi tedaviyi ret ve pasif intihara eğilimdir.
Son yıllarda “kırılgan yaşlı” tanımı oldukça sık kullanılmaktadır. Bu grup geriatrik problemler açısından en riskli grup olarak düşünülür. Kırılgan yaşlılarda düşme, fonksiyonel bağımlılık, hastaneye yatma ve ölüm riski artmıştır. Kırılgan teriminin net tanımı olmamakla birlikte genellikle artmış hastalık riski ve fonksiyonel bağımlılığa neden olan açıklanamayan kilo kaybı, güçsüzlük, yürüme hızında yavaşlama ve azalmış fiziksel aktiviteyi içerir.
Geriatrik (Yaşlı) Hastaya Yaklaşım:
Geriatrik hastanın uygun ve doğru değerlendirilmesi kapsamlı geriatrik değerlendirme ile mümkün olur. Kapsamlı geriatrik değerlendirme; yaşlı bireylerin çeşitli problemlerini ortaya koyan, tarif eden, açıklayan, bireylerin kapasitelerini ve dayanıklılıklarını sınıflandıran, bireyin problemlerine müdahale edebilecek gerekli servisleri belirleyen ve bir tedavi planı geliştiren multidisipliner bir değerlendirmedir. Geriatrik hastaya yaklaşımda klinisyenin amacı kendi kendine yetmeyi ve hayat kalitesini sağlamaktır.
Kapsamlı geriatrik değerlendirmedeki amaçlar;
1. Başka türlü gizli kalabilecek hastalıkları ortaya çıkarmak.
2. Kesin tanıya yardımcı olmak.
3. Sağlığı korumak ve yeniden kazandırmak için uygun bakımı planlayıp uygulamak.
4. Gerektiğinde çevresel ve sosyal destek için danışmanlık vermek.
5. Sonuçlan öngörerek hastalığın ilerleyişini takip etmek.
6. İşlevsel düzeyi korumak ve geliştirmek. Amaç yaşlıların işlevini korumak ve daha iyi bir yaşam kalitesi ile beraber mümkün olan en üst sağlık düzeyine onları ulaştırabilmektir.
İşlevsel durumu etkileyen ve her geriatrik hastada değerlendirilen belirteçler şunlardır:
1. Günlük yaşam aktiviteleri
a. Temel günlük yaşam aktiviteleri: Banyo, giyinme, transfer, idrar ve dışkı kontrolü, beslenme
b. İnstrumental günlük yaşam aktiviteleri: Telefon kullanma, alışveriş, yemek hazırlama, ev korunması, transport, ilaç kullanımı, finans
2. Görme
3. İşitme
4. Hareket kapasitesi
5. Düşmeler
6. Bilişsel bozukluklar
7. Depresyon
8. Beslenme bozuklukları
9. Ağız ve diş sağlığı
10.Ev güvenliği
Atmış beş yaş ve üzeri kişilerin fiziksel, işlevsel ve sosyal tüm ihtiyaçlarını değerlendirme, gerekli tedavi ve tavsiyelerde bulunmaya yönelmiş bir bilim dalı olan geriatri, işlevsel kapasiteyi ve hayat kalitesini arttırmaya odaklanmıştır.
Geriatri ekibinin üyeleri arasında geriatristler ve geriatri yan dal eğitimi alan iç hastalıkları uzmanlarının yanında sosyal hizmet uzmanı, psikolog, diyetisyen, fizyoterapistler ve hemşireler bulunmaktadır.
Geriatri ayrı bir bilim dalıdır, çünkü;
1. Yaşlılıkta organ sistemlerinde önemli fizyolojik değişiklikler oluşmaktadır.
2. Geriatrik hastada işlevsel kapasitesinde azalmalar ve kayıplar olmaktadır.
3. Günlük yaşam faaliyetlerinde azalma ve kısıtlamalar sıktır.
4. Hastalıklar sık ve değişik seyirlidir.
5. Geriatrik hastada hastalık etkenleri, belirtileri ve bulguları farklıdır.
6. Birden fazla hastalık ve çoklu ilaç kullanımı sıktır.
7. Psikolojik, sosyoekonomik, ailesel, toplum sağlığı açısından farklı bir yaş grubudur.
8. Sorunları farklı uzmanlıklar yerine bir merkezde çözme gayreti vardır.
9. Hastanın ve yakınlarının hastalığa yaklaşımı ve tedavi talep etmesi farklıdır.
10. Hekimin ve sağlık personelinin yaşlıya bakış açısı farklıdır.
11. Geriatrik hastaya yaklaşımda kültürel farklılıkları göz önünde bulundurmak gerekir.
Yaşlılık bir hastalık değildir. Organ sistemlerinde meydana gelen doğal değişiklikler sonucu oluşan yaşlanma ile hastalıklara bağlı bulgular ayırt edilmelidir. Sıklıkla yaşlıların hastalık ve şikayetleri önemsenmez, yaşlanmanın doğal bir sonucu olarak düşünülür. Yaşlı hastanın hastalığa yaklaşımı da genelde benzer şekildedir; belirtiler yaşlılığın normal belirtileri olarak görülür ve göz ardı edilir. Bu nedenle belirtilerini doktora bildirilme oranı düşüktür. Tüm bunlar geç tanı ve tedaviye neden olur. Yaşlı hastaların ani başlangıçlı belirtilerine yaklaşımı da farklıdır. Sıklıkla görülen yaklaşımlar; beklemek ve izlemek, riski inkar etmek, tıbbi tedaviyi ret ve pasif intihara eğilimdir.
Son yıllarda “kırılgan yaşlı” tanımı oldukça sık kullanılmaktadır. Bu grup geriatrik problemler açısından en riskli grup olarak düşünülür. Kırılgan yaşlılarda düşme, fonksiyonel bağımlılık, hastaneye yatma ve ölüm riski artmıştır. Kırılgan teriminin net tanımı olmamakla birlikte genellikle artmış hastalık riski ve fonksiyonel bağımlılığa neden olan açıklanamayan kilo kaybı, güçsüzlük, yürüme hızında yavaşlama ve azalmış fiziksel aktiviteyi içerir.
Geriatrik (Yaşlı) Hastaya Yaklaşım:
Geriatrik hastanın uygun ve doğru değerlendirilmesi kapsamlı geriatrik değerlendirme ile mümkün olur. Kapsamlı geriatrik değerlendirme; yaşlı bireylerin çeşitli problemlerini ortaya koyan, tarif eden, açıklayan, bireylerin kapasitelerini ve dayanıklılıklarını sınıflandıran, bireyin problemlerine müdahale edebilecek gerekli servisleri belirleyen ve bir tedavi planı geliştiren multidisipliner bir değerlendirmedir. Geriatrik hastaya yaklaşımda klinisyenin amacı kendi kendine yetmeyi ve hayat kalitesini sağlamaktır.
Kapsamlı geriatrik değerlendirmedeki amaçlar;
1. Başka türlü gizli kalabilecek hastalıkları ortaya çıkarmak.
2. Kesin tanıya yardımcı olmak.
3. Sağlığı korumak ve yeniden kazandırmak için uygun bakımı planlayıp uygulamak.
4. Gerektiğinde çevresel ve sosyal destek için danışmanlık vermek.
5. Sonuçlan öngörerek hastalığın ilerleyişini takip etmek.
6. İşlevsel düzeyi korumak ve geliştirmek. Amaç yaşlıların işlevini korumak ve daha iyi bir yaşam kalitesi ile beraber mümkün olan en üst sağlık düzeyine onları ulaştırabilmektir.
İşlevsel durumu etkileyen ve her geriatrik hastada değerlendirilen belirteçler şunlardır:
1. Günlük yaşam aktiviteleri
a. Temel günlük yaşam aktiviteleri: Banyo, giyinme, transfer, idrar ve dışkı kontrolü, beslenme
b. İnstrumental günlük yaşam aktiviteleri: Telefon kullanma, alışveriş, yemek hazırlama, ev korunması, transport, ilaç kullanımı, finans
2. Görme
3. İşitme
4. Hareket kapasitesi
5. Düşmeler
6. Bilişsel bozukluklar
7. Depresyon
8. Beslenme bozuklukları
9. Ağız ve diş sağlığı
10.Ev güvenliği
Atmış beş yaş ve üzeri kişilerin fiziksel, işlevsel ve sosyal tüm ihtiyaçlarını değerlendirme, gerekli tedavi ve tavsiyelerde bulunmaya yönelmiş bir bilim dalı olan geriatri, işlevsel kapasiteyi ve hayat kalitesini arttırmaya odaklanmıştır.
Geriatri ekibinin üyeleri arasında geriatristler ve geriatri yan dal eğitimi alan iç hastalıkları uzmanlarının yanında sosyal hizmet uzmanı, psikolog, diyetisyen, fizyoterapistler ve hemşireler bulunmaktadır.
