Uzman SühaN
Administrator
Fakir Baykurt Kimdir?
1929’da Burdur’un Yeşiloca ilçesi Akçaköy’de doğdu. Az topraklı köylü bir ailenin çocuğu. 1948’de Gönen Köy Enstitüsü’nü bitirdi, 5 yıl köy öğretmenliği yaptı. 1955’te Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü’nden mezun oldu. Sivas, Hafik ve Şavşat’ta öğretmenlik, ilköğretim müfettişliği yaptı. İlk romanı “Yılanların Öcü”nün yayınlanmasından sonra Bakanlık emrine alındı. 1962’de ABD Indiana Üniversitesi’nde ders araçları konusunda eğitim gördü. Yurda dönüşünden sonra Türkiye Öğretmenler Sendikası’nın (TÖS) kuruluşunda görev aldı ve Türkiye Öğretmen Dernekleri Milli Federasyonu (TÖMFED) Genel Başkanı oldu.
İlk öğretmenler boykotu nedeniyle 1969’da açığa alındı. 1971’de istifa etti. 12 mart döneminde 1971’de sıkıyönetimce tutuklandı. Askeri mahkeme önünde uzun süre yargılanıp beraat etti. Salıverildikten sonra Almanya’ya gitti. Uzun süre Duisburg kentinde yaşadı. 10 Ekim 1999’da burada yaşamını yitirdi. Yazmaya şiirle başladı. Orhan Veli çizgisinde ama köy hayatı içerikli şiirler yazdı. 1950’den sonra öykü ve romana yöneldi.
Ona göre öykü, “yazıldığı dönemin tarihsel, toplumsal renklerini, özelliklerini içermeli az da olsa belge işlevi yüklenmelidir.” İlk öykü kitabı “Çilli”den başlayarak öykülerinde kesitleri değil geniş açılımları, bir anın olayını değil geniş dönemlerin olaylarını işledi. Romanlarında Türkiye’deki köylü yaşamını halkçı ve devrimci bir bakış açısıyla ele aldı. Köylünün bilinci ve bilinçaltındaki istekleri, tepkileri, çelişkileri yansıttı. 1950-1970 döneminde etkili olan “köy edebiyatı hareketi”nin önde gelen temsilcisi oldu.
KAPLUMBAĞALAR ÖZETİ VE ÖNEMİ:
Fakir BaykurtOlaylar Anadolu’daki bir Alevi köyünde geçer. Sünni köyleri arasında kalan bu yerde köylüler, şarap üretebilmek için öğretmen Rıza’nın önderliğinde bir bağ oluştururlar. Köylünün “Purluk” dediği bu bağa sıcaktan bunalan kaplumbağalar da gelir. Kır Abbas, hiçbir ücret almadan buranın bakımını üstlenir. Köy artık yeşil bir görünüme kavuşmuştur.
Bir gün devlet görevlileri, mal sayımı için köye gelir ve bu bağın devlete ait olduğu kararına varır. Bu arazi yüzünden köylüden ev başına ağır kiralar istenir. Hiç kimseden yardım alamayan köylü, hayvanları bağa sürerek gözyaşları içinde bağın bozulmasını seyreder. Güneşten kaçacak gölgeleri kalmayan kaplumbağalar da köyü terk eder.
Yapıtın Özellikleri ve Önemi
Eser, Fakir Baykurt’un diğer romanları gibi Türk köylüsünün çektiği sıkıntıları ve imkânsızlıkları anlatır. Köylünün, parmaklarıyla kazıyarak ürettiklerini, bürokrasi karşısındaki çaresizliği yüzünden nasıl kaybettiği çarpıcı şekilde anlatılmıştır.
ESERLERİ:
ROMAN:
Yılanların Öcü (1954),
Irazcanın Dirliği (1961),
Onuncu Köy (1961),
Amerikan Sargısı (1967),
Tırpan (1970),
Köygöçüren (1973),
Keklik (1975),
Kara Ahmet Destanı (1977),
Yayla (1977),
Yüksek Fırınlar (1983),
Koca Ren (1986),
Yarım Ekmek (1997)
Kaplumbağalar
ÖYKÜ:
Çilli (1955),
Efendilik Savaşı (1959),
Karın Ağrısı (1961),
Cüce Muhammet (1964),
Anadolu Garajı (1970),
On Binlerce Kağnı (1971),
Can Parası (1973),
İçerdeki Oğul (1974),
Sınırdaki Ölü (1975),
Gece Vardiyası (1982),
Barış Çöreği (1982),
Duirsbug Treni (1986),
Bizim İnce Kızlar (1992),
Dikenli Tel (1998).
TOPLUM-EĞİTİM YAZILARI:
Efkar Tepesi (1960),
Şamaroğlanları (1976),
Kerem ile Aslı(1974),
Kale Kale (1978).
ÇOCUK KİTAPLARI:
Topal Arkadaş,
Yandım Ali, Sakarca, Sarı Köpek, Dünya Güzeli (1985),
Saka Kuşları (1985).
ŞİİR:
Bir Uzun Yol.
ÖDÜLLERİ:
1958 Cumhuriyet Gazetesi’nin Yunus Nadi Roman Armağanı Irazca’nın Dirliği ve Yılanların Öcü ile
1970 TRT Öykü Ödülü Sınırdaki Ölü ile
1970 TRT ve 1971 Türk Dil Kurumu Roman armağanları Tırpan ile
1974 Sait FaikÖykü Armağanı Can Parası ile
1978 Orhan KemalRomanArmağanı Kara Ahmet Destanı ile de
1980 Avni Dilligil Tiyatro Ödülü 1984 Berlin Senatosu Çocuk Yazını Ödülü Almanca’ya çevrilen Barış Çöreği ile
1985 Alman Endüstri Birliği (BDİ) Yazın Ödülü Gece Vardiyası ile
İlk öğretmenler boykotu nedeniyle 1969’da açığa alındı. 1971’de istifa etti. 12 mart döneminde 1971’de sıkıyönetimce tutuklandı. Askeri mahkeme önünde uzun süre yargılanıp beraat etti. Salıverildikten sonra Almanya’ya gitti. Uzun süre Duisburg kentinde yaşadı. 10 Ekim 1999’da burada yaşamını yitirdi. Yazmaya şiirle başladı. Orhan Veli çizgisinde ama köy hayatı içerikli şiirler yazdı. 1950’den sonra öykü ve romana yöneldi.
Ona göre öykü, “yazıldığı dönemin tarihsel, toplumsal renklerini, özelliklerini içermeli az da olsa belge işlevi yüklenmelidir.” İlk öykü kitabı “Çilli”den başlayarak öykülerinde kesitleri değil geniş açılımları, bir anın olayını değil geniş dönemlerin olaylarını işledi. Romanlarında Türkiye’deki köylü yaşamını halkçı ve devrimci bir bakış açısıyla ele aldı. Köylünün bilinci ve bilinçaltındaki istekleri, tepkileri, çelişkileri yansıttı. 1950-1970 döneminde etkili olan “köy edebiyatı hareketi”nin önde gelen temsilcisi oldu.
KAPLUMBAĞALAR ÖZETİ VE ÖNEMİ:
Fakir BaykurtOlaylar Anadolu’daki bir Alevi köyünde geçer. Sünni köyleri arasında kalan bu yerde köylüler, şarap üretebilmek için öğretmen Rıza’nın önderliğinde bir bağ oluştururlar. Köylünün “Purluk” dediği bu bağa sıcaktan bunalan kaplumbağalar da gelir. Kır Abbas, hiçbir ücret almadan buranın bakımını üstlenir. Köy artık yeşil bir görünüme kavuşmuştur.
Bir gün devlet görevlileri, mal sayımı için köye gelir ve bu bağın devlete ait olduğu kararına varır. Bu arazi yüzünden köylüden ev başına ağır kiralar istenir. Hiç kimseden yardım alamayan köylü, hayvanları bağa sürerek gözyaşları içinde bağın bozulmasını seyreder. Güneşten kaçacak gölgeleri kalmayan kaplumbağalar da köyü terk eder.
Yapıtın Özellikleri ve Önemi
Eser, Fakir Baykurt’un diğer romanları gibi Türk köylüsünün çektiği sıkıntıları ve imkânsızlıkları anlatır. Köylünün, parmaklarıyla kazıyarak ürettiklerini, bürokrasi karşısındaki çaresizliği yüzünden nasıl kaybettiği çarpıcı şekilde anlatılmıştır.
ESERLERİ:
ROMAN:
Yılanların Öcü (1954),
Irazcanın Dirliği (1961),
Onuncu Köy (1961),
Amerikan Sargısı (1967),
Tırpan (1970),
Köygöçüren (1973),
Keklik (1975),
Kara Ahmet Destanı (1977),
Yayla (1977),
Yüksek Fırınlar (1983),
Koca Ren (1986),
Yarım Ekmek (1997)
Kaplumbağalar
ÖYKÜ:
Çilli (1955),
Efendilik Savaşı (1959),
Karın Ağrısı (1961),
Cüce Muhammet (1964),
Anadolu Garajı (1970),
On Binlerce Kağnı (1971),
Can Parası (1973),
İçerdeki Oğul (1974),
Sınırdaki Ölü (1975),
Gece Vardiyası (1982),
Barış Çöreği (1982),
Duirsbug Treni (1986),
Bizim İnce Kızlar (1992),
Dikenli Tel (1998).
TOPLUM-EĞİTİM YAZILARI:
Efkar Tepesi (1960),
Şamaroğlanları (1976),
Kerem ile Aslı(1974),
Kale Kale (1978).
ÇOCUK KİTAPLARI:
Topal Arkadaş,
Yandım Ali, Sakarca, Sarı Köpek, Dünya Güzeli (1985),
Saka Kuşları (1985).
ŞİİR:
Bir Uzun Yol.
ÖDÜLLERİ:
1958 Cumhuriyet Gazetesi’nin Yunus Nadi Roman Armağanı Irazca’nın Dirliği ve Yılanların Öcü ile
1970 TRT Öykü Ödülü Sınırdaki Ölü ile
1970 TRT ve 1971 Türk Dil Kurumu Roman armağanları Tırpan ile
1974 Sait FaikÖykü Armağanı Can Parası ile
1978 Orhan KemalRomanArmağanı Kara Ahmet Destanı ile de
1980 Avni Dilligil Tiyatro Ödülü 1984 Berlin Senatosu Çocuk Yazını Ödülü Almanca’ya çevrilen Barış Çöreği ile
1985 Alman Endüstri Birliği (BDİ) Yazın Ödülü Gece Vardiyası ile
