T
TİTAN
Forum Okuru
Evinizin Bahçesine Nasıl Sebze Ekeceksiniz?
bahçe bakımı, sebze ekimi, amatör sebzecilik, sebze yetiştirmek için, öneriler, ile ilgili bilgiler burada melekler
Sevgili melekler,
Eğer bahçeniz varsa ve toprakla uğraşmayı seviyorsanız,bahçenizi bir cennete dönüştürebilir,yakınlarınızın hayranlığını kazanabilirsiniz.
Düşünsenize melekler,bir taraf ta küçük bir sebze bölümü.Özellikle yazın domates ,salatalık ve maydanozu kahvaltınıza bahçeden koparıp getiriyorsunuz.Bir taraf rengarenk çiçeklerle dolu ve mis gibi kokuyor.
Evet biraz emek istiyor,bakım istiyor ama seviyorsanız bu iş size terapi gibi gelir,psikolojinizi rahatlatır.
Buraya kadar tamam,bahçe hazır ve siz sebze ekmek istiyosunuz,ne yapacaksınız?Orası da bizden melekler,sebze amatörce nasıl yetiştirilirmiş,sizler için ekliyoruz..
Amatör bir bahçeci için sebze yetiştirmek son derece keyifli bir uğraştır. Önceleri 3-5 fide domates biber, belki de bir köşeye ekilen maydanoz tohumları ile başladığımız bu merak zamanla vazgeçilmez bir hobi haline gelir. Yetiştirdiğimiz ürünleri elimizle toplamak, bunları ailemize ve dostlarımıza sunduğumuzda aldığımız iltifatlar büyük gurur kaynağı olduğu gibi, yeni çeşitler denemek için bizi heveslendirmeye yetip, artar.
Doğal lezzetlere hasret kaldığımız günümüzde dalından koptuğu anda tüketebileceğimiz sebzeler hem sağlık hem de damak tadımız açısından bulunmaz bir lüks olacaktır. Sebzeleri dondurarak, kurutarak, salça, turşu veya konserve yaparak değerlendirmek de işin başka bir keyifli ve faydalı yönüdür.
Ayrıca kendi yetiştirdiğimiz sebzeleri iyice büyüyüp kartlaşmadan koparabilir, onları en körpe haliyle soframıza getirebiliriz.
Bu hobinin tek mahzurlu yönü manavdan alınan sebzelerden artık bir tat alamayacak olmamızdır.
Her işte olduğu gibi sebze yetiştirmenin bir takım önemli kuralları vardır. Toprağın hazırlanmasından başlayarak, yetiştirmenin her aşamasında zamanlama son derece önemlidir. Ekim, dikim, çapa, sulama , ilaçlama , ürünün toplanması gibi işlemler daima en uygun zamanda yapılmalıdır.
Sebzeler çok kısa sürede büyür ve ürün verirler. Bu durum emeğimizin karşılığını kısa sürede almamız açısından çok güzeldir. Ancak bu süre zarfında yoğun bir bakım ve ilgi gerektirirler.
SEBZE BAHÇESİ NE BÜYÜKLÜKTE OLMALIDIR
Bahçemiz küçük veya büyük olabilir. Ancak sebze için ayıracağımız yer ihtiyaçlarımızla orantılı olmalıdır.
Esasen iyi bir planlama, iyi bakım, bol gübre ve su kullanıldığında küçük bir alanda bile fazlasıyla ürün alınabilir.
Sebze bahçesinin eve yakın olması da kolaylık sağlar.
● Bahçeden yararlanacak kişi sayısı nedir?
● Sebzeleri sadece taze mi tüketeceğiz?
● Yoksa ürünleri ilerisi için değerlendirmeyi planlıyor muyuz?
● En önemlisi bu iş için ne kadar vakit ayırabiliyoruz veya gücümüz yeterli mi?
Gücümüzü aşan gayretler içine girerek bunalmamak ya da lüzumundan fazla yetişen ürünle ne yapacağımızı şaşırmamak için kendimize bu soruları sormalıyız.
Yetiştirilecek çeşitler tesbit edilirken de ailemizin tercihleri göz önüne alınmalıdır. Mesela evde kimse fasulye sevmiyorsa bu sebzeyi ekmenin bir manası yoktur.
Yer yeterli değilse balkabağı, karpuz ve kavun gibi çok yayılan ürünleri ekmek de iyi bir fikir değildir.
PLANLAMA
Sebze bahçesinin yerini tesbit ettikten sonra ilk işimiz kağıt üzerinde bir planlama yapmak olmalıdır.
Daha sonrasında ise yaptığımız bütün işleri tarih atarak kaydedersek çok faydasını görürüz.
Özellikle ilaçlama zamanları kaydedilmelidir.
SEBZE HANGİ TOPRAKTA YETİŞİR?
Toprak yumuşak, su tutma kapasitesi yüksek ve besince zengin, zemin iyi drenajlı olmalıdır. Yeri düz veya hafifçe eğimli ise iyidir. Ancak normalden daha fazla eğim varsa teraslama yapmak gerekir.
Kumlu topraklar baharda çabuk ısınması sebebiyle erken ürün almak için idealdir. Ancak hasat zamanı kısa sürer ve verim düşük olur. Su tutma kapasitesi bolca çiftlik gübresi ilave edilerek artırılır.
Killi topraklar besince çok zengin olmakla beraber ağır ve işlenmesi zor topraklardır. Geç ekim için uygundur. Bol ve kaliteli ürün verir. Biraz kum ve koyun gübresi veya kompost ile beraber işlenerek gevşetilir.
Sebze için en iyi toprak gevşek,humusça zengin, kumlu, killi karışım topraklardır.
GÜNEŞ VE RÜZGAR
Bahçe yeterince güneşli ve rüzgardan korunmuş olmalıdır.Sebzelerin çoğu ancak bol güneş aldıkları takdirde verimli olurlar. Özellikle meyve ve tohumları için yetiştirilen cinsler böyledir.
Domates, biber, patlıcan, salatalık, mısır, fasulye, kavun, karpuz ve kabak türleri gibi..
Hafif gölgede yetişen sebzeler çoğunlukla yaprakları veya kökleri kullanılan cinslerdir.
Lahana, marul, ıspanak, pazı, kereviz,turp, havuç, maydanoz ve dereotu gibi..
Rüzgâr sebzeye iyi gelmez. Yaprakları kavurur. Bitkileri sarsalayarak verim düşmesine ve ömrünün kısalmasına sebep olur.
Tedbir olarak bahçenin etrafına duvar,tahta perde veya çit yapılabilir.1 metre duvar 3 metre genişliğinde bir yeri rüzgârdan korur. En iyi usul sebze bahçesinin çevresini çit bitkileriyle çevirmektir. Bunlar süs çalıları olabilir. Üzüm asması veya başka sarmaşıklar da çitlere sardırılabilir.
Sebze bahçesinde ağaç bulunmamalıdır. Gerek gölgesiyle gerekse besin ve suya fazlası ile ortak olarak sebze verimini düşürür.
SULAMA
Bahçede bol su mevcut olmalıdır. Sebzelerin yeterli ve düzenli sulamaya ihtiyacı vardır. Filanca sebze su istemez diye bir şey yoktur. Ama her sebzenin su ihtiyacı farklıdır.
Sebzelerin tohumdan çıkma aşamasında az ve sık sulanarak toprağı nemli tutmak gerekir. Aşırı su çürümeye sebep olur. Toprağı kurutmak da tohumların çimlenmesini önler.
Yetişkin sebzelere ise belli aralıklarla bolca su verilir. Az ve sık sulamanın fazla bir faydası yoktur.
Sulama daima akşam geç vakit veya sabah güneş çıkmadan yapılmalıdır. Özellikle mantar hastalıklarını önlemek için sabah sulaması tavsiye edilir. Zira akşam sulamasında ıslanan toprak bu gibi hastalıkların üremesi için elverişli hale gelir. Ayrıca toprak günün sıcaklığını taşırken verilecek soğuk su bitkilere şok etkisi yapabilir.
TOPRAĞIN İŞLENMESİ
Sebze bahçesi mümkünse sonbaharda en az 25-30 cm derinlikte bellenerek alt üst edilir. Bu arada kalıcı yabani otlar, kökler, büyük taş ve kesekler tamamen ayıklanır. Toprak çok gevşekse kış yağışları ile besin kaybı olabileceği için bu iş erken ilkbahara bırakılır.
İlkbaharda dikimden en az 1 ay önce bahçe düzenlenir. Sabit yollar ayrılır. Sebze parselleri belirlenir. Buralara metrekare başına 1 kova hesabı ile iyi yanmış gübre veya kompost eklenerek yeniden bellenir.
Dikimden birkaç gün önce toprak çapa ve tırmıkla iyice işlenip inceltilir. Sebzenin cinsine göre tabla veya karıklar hazırlanır.
Bütün bu işler yapılırken toprak tavlı olmalıdır. Çok ıslak ve kuru toprakla çalışmak iyi değildir.
Toprağın tavlı olup olmadığını anlamak için avuca alınıp sıkılır. Kalıp gibi duruyorsa çok ıslaktır ve işlemek için biri-iki gün beklemelidir. Tamamen ufalanıyorsa çok kuru demektir. Kuru toprağı işlemeden bir gece önce hafifçe sulamak gerekir.
Toprağın erken kazılması havalanmasını ve gübre ile beraber çözülerek kolay işlenmesini sağlar. Toprak kazıldığı anda fide veya tohum ekmek hiç iyi netice vermez. Sebzeler hassas köklere sahip bitkilerdir. Ekildikleri yere bir an önce adapte olabilmeleri için toprağın çok iyi işlenmiş olması gerekir.
Amatör bahçecilikte suni gübrenin yeri olmamalıdır. Doğal yollarla yetiştirilen sebzeler miktar olarak az bile olsa lezzet ve sağlık açısından son derece üstün vasıflara sahiptir.
Bolca çiftlik gübresi veya kompostun yanı sıra meyve zamanı 2 haftada bir verilecek gübre şerbeti ürün kalitesi ve artışında çok faydalı olacaktır.
GÜBRE ŞERBETİ
Uygun bir kova veya teneke içine birkaç kürek gübre konur ve üzerine su doldurulur. Ağzı kapatılır. 3-4 gün bekletilir. Sebzeler toplandıktan sonra su verilir. Bu sırada evlekler su doluyken gübre şerbeti karıkların arasına dökülür. Kuş gübreleri her zaman böyle kullanılmalıdır. Yalnız bunların bekleme süresi 8-10 gün olmalıdır. Bitkileri yakmamak için dikkatli olmalıdır.
Sebzeler salma su ile veya karıkların arasına kontrollü su verilerek sulanır. Kök çürüklüğüne karşı karık usulü sulamak daha iyidir. Seyrek fakat doyasıya sulamak şarttır. Hafifçe ıslatmanın hiç yararı yoktur. Özellikle güneşte yapraklara su sıkmak iyi değildir. Yapraklarda leke ve yanıklara sebep olur.
Yalnız salatalık ve fasulye gibi sebzelerle, yenecek otlarda toprağı kurutmamak gerekir. Bu türler daha sık sulanır.
Aşırı sulama topraktaki besin maddelerini azaltır.Tuzlanmaya yol açarak toprağı çoraklaştırır. Sulama kararında olmalıdır.
TOHUM - FİDE
Sebzeler bahçeye cinsine göre tohum veya fide olarak ekilir.
Mısır, fasulye, bezelye, bakla, bamya, yenecek otların çoğu ve havuç, turp gibi bazı kökleri yenen sebzeler direkt tohum halinde ekilir. Bu sebzeler fidelenmeye gelemezler.
Patates ve yerelması yumruları, soğan ve sarmısak tohum veya arpacıkları ile yetişir.
Karpuz, kavun,hıyar ve kabak türleri de tohum halinde ekilir. Ancak bu sebzelerin önce küçük saksılarda yetiştirildikten sonra bahçedeki nihai yerine dikilmesi çok daha iyi netice verir.
Domates, biber ve patlıcanın direkt tohum olarak bahçeye ekilmesi pratik değildir. Bu sebzeler 1-2 kere şaşırtıldıkları takdirde daha erken meyve verir ve daha kuvvetli olurlar.
Kereviz, lahana, karnıbahar, marul ve pırasa gibi sebzeler de fide olarak ekilmelidir.
Fideleri yastık denilen bol gübreli ve iyi hazırlanmış yataklara tohum ekerek kendimiz yetiştirebilir veya hazır fide alabiliriz.
Her sebzenin ekim ve bakım işleri farklılıklar gösterir. Bu yüzden sebzeleri tanıtırken her birini ayrı ele alacağım.
ŞAŞIRTMA NEDİR?
Şaşırtma fidenin bir yerden sökülüp başka yere dikilmesi demektir. Fideleri değişik şartlara alıştırarak kuvvetlendirmek için yapılır. Bu fideler sarsıntı geçirmelerine rağmen, tohumdan çıkan fidelerden daha erken gelişir ve meyve verirler. Bazı çiçek ve sebzeler buna ihtiyaç duyarken bir kısmı bu işlemden hiç hoşlanmazlar.
MALÇ
Yabani otları ve su kaybını önlemesi açısından sebzelere malç yapılması çok iyi olur.
HASTALIK VE ZARARLILARA KARŞI ALINACAK TEDBİRLER
Hastalıklarla mücadele çok önemlidir.Aksi halde bir mevsimlik emek birkaç günde yok olabilir.
● Havadar mekan, iyi bir toprak hazırlığı, tam vaktinde yapılan bakım ve sulama işleri, hastalıklara dayanıklı tohumlar, sağlıklı fideler gibi baştan alınacak tedbirler hastalık riskini çok azaltır.
● Kullanılan gübre mutlaka en az bir yıllık olmalıdır. Taze gübre hastalık riski taşır.
● Yabani otlar yalnız su ve besine ortak olmakla kalmaz, hastalıklar için ideal bir yuvadır. Ot mücadelesi amansız olmalı ve mevsim boyunca sürmelidir.
● Her türlü bitki artıkları bahçeden uzaklaştırılmalı, destek olarak kullanılan sırık ve çalılar da güzelce ilaçlanmalıdır.
● Sebzeler aynı yere en az 3 yıl ara ile tekrar ekilerek münavebe yapılmalıdır
HASTALIK VE ZARARLILARLA MÜCADELE
Sebzelere en çok zarar veren hastalıklar mantar türü olanlardır.
Yaprak yanığı, külleme, her türlü küf hastalıkları ve mildiyö gibi..
Havasız ve aşırı rutubetli ortam, hastalık riskini artırır.Fide araları yeterince seyrek olmalı, fideler akşam yerine sabah güneş çıkmadan sulanmalıdır. Sebzeler tohum safhasından itibaren her iki haftada bir bakırlı bir ilaçla ilaçlanmalıdır.
Salatalık (hıyar) başta olmak üzere sebzeleri yağış sonralarında ilaçlamanın önemi büyüktür.
Böcek türü zararlılar için kullanılan ilaçlar sağlığımıza çok daha zararlıdır.Ayrıca döllemeye katkısı olan faydalı böcekleri de öldürür. O yüzden gelişi güzel kullanılmamalıdır.
Tırtıl ve iri böcekler elle toplanabilir. Aphid denilen yaprak bitleri ile ev yapımı ilaçlarla mücadele edilebilir.
Sebzelere çok zararlı olan salyangozlar gezdikleri yerlere odun külü serpilerek engellenebilir. Sebzeye zararı yoktur. Tuz da etkilidir ancak bitkilere ve toprağa zararlı olabileceği için fazla kullanılmaz.
Beyaz sinek gibi çok zararlı böcekler için ise mecburen tarım ilacı kullanılır. Prensip olarak böcek görülmeden ilaç yapılmaz.
Görüldüğü zaman icap ederse örnek ***ürülerek en uygun ilaç alınır ve talimatlara göre kullanılır.
Zararlılarla doğal yollarla mücadele etme usulleri çok çeşitlidir ancak amatör bahçelerde uygulamak zor olabilir.
Sevgili melekler,
Eğer bahçeniz varsa ve toprakla uğraşmayı seviyorsanız,bahçenizi bir cennete dönüştürebilir,yakınlarınızın hayranlığını kazanabilirsiniz.
Düşünsenize melekler,bir taraf ta küçük bir sebze bölümü.Özellikle yazın domates ,salatalık ve maydanozu kahvaltınıza bahçeden koparıp getiriyorsunuz.Bir taraf rengarenk çiçeklerle dolu ve mis gibi kokuyor.
Evet biraz emek istiyor,bakım istiyor ama seviyorsanız bu iş size terapi gibi gelir,psikolojinizi rahatlatır.
Buraya kadar tamam,bahçe hazır ve siz sebze ekmek istiyosunuz,ne yapacaksınız?Orası da bizden melekler,sebze amatörce nasıl yetiştirilirmiş,sizler için ekliyoruz..
Amatör bir bahçeci için sebze yetiştirmek son derece keyifli bir uğraştır. Önceleri 3-5 fide domates biber, belki de bir köşeye ekilen maydanoz tohumları ile başladığımız bu merak zamanla vazgeçilmez bir hobi haline gelir. Yetiştirdiğimiz ürünleri elimizle toplamak, bunları ailemize ve dostlarımıza sunduğumuzda aldığımız iltifatlar büyük gurur kaynağı olduğu gibi, yeni çeşitler denemek için bizi heveslendirmeye yetip, artar.
Doğal lezzetlere hasret kaldığımız günümüzde dalından koptuğu anda tüketebileceğimiz sebzeler hem sağlık hem de damak tadımız açısından bulunmaz bir lüks olacaktır. Sebzeleri dondurarak, kurutarak, salça, turşu veya konserve yaparak değerlendirmek de işin başka bir keyifli ve faydalı yönüdür.
Ayrıca kendi yetiştirdiğimiz sebzeleri iyice büyüyüp kartlaşmadan koparabilir, onları en körpe haliyle soframıza getirebiliriz.
Bu hobinin tek mahzurlu yönü manavdan alınan sebzelerden artık bir tat alamayacak olmamızdır.
Her işte olduğu gibi sebze yetiştirmenin bir takım önemli kuralları vardır. Toprağın hazırlanmasından başlayarak, yetiştirmenin her aşamasında zamanlama son derece önemlidir. Ekim, dikim, çapa, sulama , ilaçlama , ürünün toplanması gibi işlemler daima en uygun zamanda yapılmalıdır.
Sebzeler çok kısa sürede büyür ve ürün verirler. Bu durum emeğimizin karşılığını kısa sürede almamız açısından çok güzeldir. Ancak bu süre zarfında yoğun bir bakım ve ilgi gerektirirler.
SEBZE BAHÇESİ NE BÜYÜKLÜKTE OLMALIDIR
Bahçemiz küçük veya büyük olabilir. Ancak sebze için ayıracağımız yer ihtiyaçlarımızla orantılı olmalıdır.
Esasen iyi bir planlama, iyi bakım, bol gübre ve su kullanıldığında küçük bir alanda bile fazlasıyla ürün alınabilir.
Sebze bahçesinin eve yakın olması da kolaylık sağlar.
● Bahçeden yararlanacak kişi sayısı nedir?
● Sebzeleri sadece taze mi tüketeceğiz?
● Yoksa ürünleri ilerisi için değerlendirmeyi planlıyor muyuz?
● En önemlisi bu iş için ne kadar vakit ayırabiliyoruz veya gücümüz yeterli mi?
Gücümüzü aşan gayretler içine girerek bunalmamak ya da lüzumundan fazla yetişen ürünle ne yapacağımızı şaşırmamak için kendimize bu soruları sormalıyız.
Yetiştirilecek çeşitler tesbit edilirken de ailemizin tercihleri göz önüne alınmalıdır. Mesela evde kimse fasulye sevmiyorsa bu sebzeyi ekmenin bir manası yoktur.
Yer yeterli değilse balkabağı, karpuz ve kavun gibi çok yayılan ürünleri ekmek de iyi bir fikir değildir.
PLANLAMA
Sebze bahçesinin yerini tesbit ettikten sonra ilk işimiz kağıt üzerinde bir planlama yapmak olmalıdır.
Daha sonrasında ise yaptığımız bütün işleri tarih atarak kaydedersek çok faydasını görürüz.
Özellikle ilaçlama zamanları kaydedilmelidir.
SEBZE HANGİ TOPRAKTA YETİŞİR?
Toprak yumuşak, su tutma kapasitesi yüksek ve besince zengin, zemin iyi drenajlı olmalıdır. Yeri düz veya hafifçe eğimli ise iyidir. Ancak normalden daha fazla eğim varsa teraslama yapmak gerekir.
Kumlu topraklar baharda çabuk ısınması sebebiyle erken ürün almak için idealdir. Ancak hasat zamanı kısa sürer ve verim düşük olur. Su tutma kapasitesi bolca çiftlik gübresi ilave edilerek artırılır.
Killi topraklar besince çok zengin olmakla beraber ağır ve işlenmesi zor topraklardır. Geç ekim için uygundur. Bol ve kaliteli ürün verir. Biraz kum ve koyun gübresi veya kompost ile beraber işlenerek gevşetilir.
Sebze için en iyi toprak gevşek,humusça zengin, kumlu, killi karışım topraklardır.
GÜNEŞ VE RÜZGAR
Bahçe yeterince güneşli ve rüzgardan korunmuş olmalıdır.Sebzelerin çoğu ancak bol güneş aldıkları takdirde verimli olurlar. Özellikle meyve ve tohumları için yetiştirilen cinsler böyledir.
Domates, biber, patlıcan, salatalık, mısır, fasulye, kavun, karpuz ve kabak türleri gibi..
Hafif gölgede yetişen sebzeler çoğunlukla yaprakları veya kökleri kullanılan cinslerdir.
Lahana, marul, ıspanak, pazı, kereviz,turp, havuç, maydanoz ve dereotu gibi..
Rüzgâr sebzeye iyi gelmez. Yaprakları kavurur. Bitkileri sarsalayarak verim düşmesine ve ömrünün kısalmasına sebep olur.
Tedbir olarak bahçenin etrafına duvar,tahta perde veya çit yapılabilir.1 metre duvar 3 metre genişliğinde bir yeri rüzgârdan korur. En iyi usul sebze bahçesinin çevresini çit bitkileriyle çevirmektir. Bunlar süs çalıları olabilir. Üzüm asması veya başka sarmaşıklar da çitlere sardırılabilir.
Sebze bahçesinde ağaç bulunmamalıdır. Gerek gölgesiyle gerekse besin ve suya fazlası ile ortak olarak sebze verimini düşürür.
SULAMA
Bahçede bol su mevcut olmalıdır. Sebzelerin yeterli ve düzenli sulamaya ihtiyacı vardır. Filanca sebze su istemez diye bir şey yoktur. Ama her sebzenin su ihtiyacı farklıdır.
Sebzelerin tohumdan çıkma aşamasında az ve sık sulanarak toprağı nemli tutmak gerekir. Aşırı su çürümeye sebep olur. Toprağı kurutmak da tohumların çimlenmesini önler.
Yetişkin sebzelere ise belli aralıklarla bolca su verilir. Az ve sık sulamanın fazla bir faydası yoktur.
Sulama daima akşam geç vakit veya sabah güneş çıkmadan yapılmalıdır. Özellikle mantar hastalıklarını önlemek için sabah sulaması tavsiye edilir. Zira akşam sulamasında ıslanan toprak bu gibi hastalıkların üremesi için elverişli hale gelir. Ayrıca toprak günün sıcaklığını taşırken verilecek soğuk su bitkilere şok etkisi yapabilir.
TOPRAĞIN İŞLENMESİ
Sebze bahçesi mümkünse sonbaharda en az 25-30 cm derinlikte bellenerek alt üst edilir. Bu arada kalıcı yabani otlar, kökler, büyük taş ve kesekler tamamen ayıklanır. Toprak çok gevşekse kış yağışları ile besin kaybı olabileceği için bu iş erken ilkbahara bırakılır.
İlkbaharda dikimden en az 1 ay önce bahçe düzenlenir. Sabit yollar ayrılır. Sebze parselleri belirlenir. Buralara metrekare başına 1 kova hesabı ile iyi yanmış gübre veya kompost eklenerek yeniden bellenir.
Dikimden birkaç gün önce toprak çapa ve tırmıkla iyice işlenip inceltilir. Sebzenin cinsine göre tabla veya karıklar hazırlanır.
Bütün bu işler yapılırken toprak tavlı olmalıdır. Çok ıslak ve kuru toprakla çalışmak iyi değildir.
Toprağın tavlı olup olmadığını anlamak için avuca alınıp sıkılır. Kalıp gibi duruyorsa çok ıslaktır ve işlemek için biri-iki gün beklemelidir. Tamamen ufalanıyorsa çok kuru demektir. Kuru toprağı işlemeden bir gece önce hafifçe sulamak gerekir.
Toprağın erken kazılması havalanmasını ve gübre ile beraber çözülerek kolay işlenmesini sağlar. Toprak kazıldığı anda fide veya tohum ekmek hiç iyi netice vermez. Sebzeler hassas köklere sahip bitkilerdir. Ekildikleri yere bir an önce adapte olabilmeleri için toprağın çok iyi işlenmiş olması gerekir.
Amatör bahçecilikte suni gübrenin yeri olmamalıdır. Doğal yollarla yetiştirilen sebzeler miktar olarak az bile olsa lezzet ve sağlık açısından son derece üstün vasıflara sahiptir.
Bolca çiftlik gübresi veya kompostun yanı sıra meyve zamanı 2 haftada bir verilecek gübre şerbeti ürün kalitesi ve artışında çok faydalı olacaktır.
GÜBRE ŞERBETİ
Uygun bir kova veya teneke içine birkaç kürek gübre konur ve üzerine su doldurulur. Ağzı kapatılır. 3-4 gün bekletilir. Sebzeler toplandıktan sonra su verilir. Bu sırada evlekler su doluyken gübre şerbeti karıkların arasına dökülür. Kuş gübreleri her zaman böyle kullanılmalıdır. Yalnız bunların bekleme süresi 8-10 gün olmalıdır. Bitkileri yakmamak için dikkatli olmalıdır.
Sebzeler salma su ile veya karıkların arasına kontrollü su verilerek sulanır. Kök çürüklüğüne karşı karık usulü sulamak daha iyidir. Seyrek fakat doyasıya sulamak şarttır. Hafifçe ıslatmanın hiç yararı yoktur. Özellikle güneşte yapraklara su sıkmak iyi değildir. Yapraklarda leke ve yanıklara sebep olur.
Yalnız salatalık ve fasulye gibi sebzelerle, yenecek otlarda toprağı kurutmamak gerekir. Bu türler daha sık sulanır.
Aşırı sulama topraktaki besin maddelerini azaltır.Tuzlanmaya yol açarak toprağı çoraklaştırır. Sulama kararında olmalıdır.
TOHUM - FİDE
Sebzeler bahçeye cinsine göre tohum veya fide olarak ekilir.
Mısır, fasulye, bezelye, bakla, bamya, yenecek otların çoğu ve havuç, turp gibi bazı kökleri yenen sebzeler direkt tohum halinde ekilir. Bu sebzeler fidelenmeye gelemezler.
Patates ve yerelması yumruları, soğan ve sarmısak tohum veya arpacıkları ile yetişir.
Karpuz, kavun,hıyar ve kabak türleri de tohum halinde ekilir. Ancak bu sebzelerin önce küçük saksılarda yetiştirildikten sonra bahçedeki nihai yerine dikilmesi çok daha iyi netice verir.
Domates, biber ve patlıcanın direkt tohum olarak bahçeye ekilmesi pratik değildir. Bu sebzeler 1-2 kere şaşırtıldıkları takdirde daha erken meyve verir ve daha kuvvetli olurlar.
Kereviz, lahana, karnıbahar, marul ve pırasa gibi sebzeler de fide olarak ekilmelidir.
Fideleri yastık denilen bol gübreli ve iyi hazırlanmış yataklara tohum ekerek kendimiz yetiştirebilir veya hazır fide alabiliriz.
Her sebzenin ekim ve bakım işleri farklılıklar gösterir. Bu yüzden sebzeleri tanıtırken her birini ayrı ele alacağım.
ŞAŞIRTMA NEDİR?
Şaşırtma fidenin bir yerden sökülüp başka yere dikilmesi demektir. Fideleri değişik şartlara alıştırarak kuvvetlendirmek için yapılır. Bu fideler sarsıntı geçirmelerine rağmen, tohumdan çıkan fidelerden daha erken gelişir ve meyve verirler. Bazı çiçek ve sebzeler buna ihtiyaç duyarken bir kısmı bu işlemden hiç hoşlanmazlar.
MALÇ
Yabani otları ve su kaybını önlemesi açısından sebzelere malç yapılması çok iyi olur.
HASTALIK VE ZARARLILARA KARŞI ALINACAK TEDBİRLER
Hastalıklarla mücadele çok önemlidir.Aksi halde bir mevsimlik emek birkaç günde yok olabilir.
● Havadar mekan, iyi bir toprak hazırlığı, tam vaktinde yapılan bakım ve sulama işleri, hastalıklara dayanıklı tohumlar, sağlıklı fideler gibi baştan alınacak tedbirler hastalık riskini çok azaltır.
● Kullanılan gübre mutlaka en az bir yıllık olmalıdır. Taze gübre hastalık riski taşır.
● Yabani otlar yalnız su ve besine ortak olmakla kalmaz, hastalıklar için ideal bir yuvadır. Ot mücadelesi amansız olmalı ve mevsim boyunca sürmelidir.
● Her türlü bitki artıkları bahçeden uzaklaştırılmalı, destek olarak kullanılan sırık ve çalılar da güzelce ilaçlanmalıdır.
● Sebzeler aynı yere en az 3 yıl ara ile tekrar ekilerek münavebe yapılmalıdır
HASTALIK VE ZARARLILARLA MÜCADELE
Sebzelere en çok zarar veren hastalıklar mantar türü olanlardır.
Yaprak yanığı, külleme, her türlü küf hastalıkları ve mildiyö gibi..
Havasız ve aşırı rutubetli ortam, hastalık riskini artırır.Fide araları yeterince seyrek olmalı, fideler akşam yerine sabah güneş çıkmadan sulanmalıdır. Sebzeler tohum safhasından itibaren her iki haftada bir bakırlı bir ilaçla ilaçlanmalıdır.
Salatalık (hıyar) başta olmak üzere sebzeleri yağış sonralarında ilaçlamanın önemi büyüktür.
Böcek türü zararlılar için kullanılan ilaçlar sağlığımıza çok daha zararlıdır.Ayrıca döllemeye katkısı olan faydalı böcekleri de öldürür. O yüzden gelişi güzel kullanılmamalıdır.
Tırtıl ve iri böcekler elle toplanabilir. Aphid denilen yaprak bitleri ile ev yapımı ilaçlarla mücadele edilebilir.
Sebzelere çok zararlı olan salyangozlar gezdikleri yerlere odun külü serpilerek engellenebilir. Sebzeye zararı yoktur. Tuz da etkilidir ancak bitkilere ve toprağa zararlı olabileceği için fazla kullanılmaz.
Beyaz sinek gibi çok zararlı böcekler için ise mecburen tarım ilacı kullanılır. Prensip olarak böcek görülmeden ilaç yapılmaz.
Görüldüğü zaman icap ederse örnek ***ürülerek en uygun ilaç alınır ve talimatlara göre kullanılır.
Zararlılarla doğal yollarla mücadele etme usulleri çok çeşitlidir ancak amatör bahçelerde uygulamak zor olabilir.
