Uzman SühaN
Administrator
Epilepsi Nöbetinde İlk Müdahale Nasıl Olmalı?
Sara hastalığı olarak da adlandırılan epilepsi, beyinde sinir hücrelerinden kaynaklanan, kısa süreli, nörolojik bir bozukluk yaşanmasıdır. Beyinde elektrik sinyallerinin normalden farklı olarak yayılması sonucu, beklenmedik nöbetler meydana gelir. Epilepsi nöbetlerinin farklı türleri vardır. Bayılma ya da titreme gibi nöbetlerin yanı sıra bazı hastalarda, hastanın kendisi bile nöbetleri hissetmez ve bu da teşhisi güçleştirir. Epilepsi nöbetleri, nöbetin türüne göre birkaç saniye ya da birkaç dakika sürebilir.
Beyindeki sinir hücrelerinin normal işleyişini kesintiye uğratan hemen her şey epilepsiye yol açabilir. Kafa travmaları, genetik faktörler, enfeksiyon, doğuştan kaynaklanan bozukluklar bu nedenler arasındadır. Epilepsinin tedavisi daha çok ilaçla nöbetleri kontrol altına almak üzerine kuruludur. Tamamen iyileşmesi ancak bazı epilepsi türlerinde (primer tip) mümkündür. Belli bir nedenden kaynaklanan, diğer tip epilepsilerde ömür boyu ve düzenli ilaç kullanmak gerekir.
Genetik Faktörler
Bazı epilepsi türleri ailede vardır ve birkaç aile bireyinde de görülür. Bu da genetik faktörün bu epilepsi türlerinde büyük ölçüde etkili olduğunu düşündürür. Yaklaşık 500 farklı genin çeşitli epilepsi türleriyle bağlantılı olduğu görülmüştür. Yine de bu genlerden birine sahip olmak mutlaka epilepsi hastası olunacağı anlamına gelmez. Çoğu hastada genler, hastalığın ortaya çıkışında nedenlerden sadece biridir. Genler çevresel faktörlerin epilepsiyi tetikleme ihtimalini daha yükseltmiş olur. Üstelik genlerin beyin fonksiyonları ve epilepsi üzerindeki etkileri üzerine yapılan araştırmalarda henüz kesin bulgular elde etmemiştir.
Doğuştan Kaynaklanan Bozukluklar
Doğum öncesinde oluşan problemler bazı kişilerde epilepsi görülmesinin nedeni olabilir. Anne karnındaki fetüs, beyne zarar verebilecek bir takım problemlerle karşılaşmıştır. Rahimde oksijen yetersizliği, hamilelikte yetersiz beslenme, enfeksiyon ya da annedeki diğer hastalıklar bebekte beyin felcine yol açabilir. Down sendromu ve başka beyin hastalıkları da çocuklarda görülen epilepsi üzerinde rol oynayabilir.
Enfeksiyon
Vücuttaki enfeksiyonlar bazı durumlarda beyin dokusunda kalıcı değişiklikler yapabilir. Bu durumda, herhangi bir yaşta epilepsi ortaya çıkabilir. Bakteriyel ya da mantar enfeksiyonları, beyin apsesine neden olabilir ve apse, epilepsi de dahil olmak üzere, oldukça ciddi nörolojik problemlere neden olur. Nörosifilis, menenjit (beyin zarı iltihabı) ve ensefalit, epilepsiye neden olan bazı enfeksiyon türleridir.
Kafa Travmaları
Bir araba kazası, bir spor müsabakasında kafaya alınan darbe veya geçmişteki başka bir travmatik yaralanma, beyin fonksiyonların kalıcı şekilde bozulmasında ve epilepsinin ortaya çıkmasında rol oynayabilir. Açık yaralarda bu riskin arttığı düşünülür. Çok kısa süreli bilinç kaybına neden olan, küçük çaptaki yaralanmaların epilepsiye neden olmaz. Yeni doğmuş bebeklerin de kafa üstü düşmesi veya başlarına güçlü bir darbe alması, çocuklukta görülen epilepsinin nedenleri arasındadır.
Hastalıklar
Beyin hücrelerine zarar verebilecek her hastalık, teorik olarak epilepsiye de neden olabilir. Konuşma becerisini ve hafızayı etkileyen bunama (demans), yaşlı kişilerde görülen epilepsi rahatsızlığının en büyük sebeplerinden biridir. Kalp krizleri de, beyne giden kanın kesilmesi ve beyin hücrelerinin kalıcı şekilde zarar görmesi sonucu, epilepsinin ortaya çıkmasına sebep olabilir.
Çevresel faktörler
Aşırı alkol tüketimi, uykusuzluk, stres, regl dönemindeki hormonal değişiklikler ve tütündeki nikotin, epilepsi nöbetini tetikleyen faktörler olarak belirlenmiştir. Bu faktörler tek başına epilepsiye neden olmasa da, epilepsi hastalarında nöbetlerin ortaya çıkışına neden olabilirler.
Epilepsi Nöbetinde İlk Müdahale
Epilepsi nöbeti (sara krizi) geçiren biriyle karşılaştığınızda, telaşa kapılmadan nöbetin geçmesini beklemek en uygun davranış olacaktır. Bu sırada kişiyi küçük kazalardan korumak ve rahat nefes almasını sağlamak için alabileceğiniz birkaç önlemi aşağıda bulabilirsiniz.
Sakin olun ve çevredekilerden de sakin olmalarını isteyin.
Kişinin hareketlerini durdurmaya, onu zapt etmeye çalışmayın.
Saatinizle nöbet süresini tutun.
Kişinin çevresindeki sivri ve keskin şeyleri temizleyin.
Nöbet geçiren kişinin boynundaki kravat ya da eşarp gibi nefes almasını güçleştirecek aksesuarları gevşetin.
Katlanmış bir ceket gibi, kişinin başının altına yumuşak ve düz bir şey koyun.
Rahat nefes alması için kişiyi bir yanına doğru çevirin. Ancak dilini ağzından çıkarmaya kalkmayın. Bu gereksizdir ve dili çıkarmaya çalışırken yaralanmaya yol açabilir.
Nöbetten sonra nefes almakta zorlanmadığı sürece, kişiye suni teneffüs yapmayın.
Nöbet geçene kadar kişinin yanında kalın ve kendine gelmeye başladıkça nazik ve teskin edici şekilde davranın.
Nöbet geçiren kişi gideceği yerden uzaktaysa ve aklı karışmış gibi görünüyorsa, bir yakınını aramayı veya bir taksi çağırmayı teklif edin.
Hastanın nöbeti kesilmiyor, art arda nöbetler tekrarlıyorsa veya nöbet süresi 10 dakikayı bulduysa, acil yardım ekibi çağırın.
Beyindeki sinir hücrelerinin normal işleyişini kesintiye uğratan hemen her şey epilepsiye yol açabilir. Kafa travmaları, genetik faktörler, enfeksiyon, doğuştan kaynaklanan bozukluklar bu nedenler arasındadır. Epilepsinin tedavisi daha çok ilaçla nöbetleri kontrol altına almak üzerine kuruludur. Tamamen iyileşmesi ancak bazı epilepsi türlerinde (primer tip) mümkündür. Belli bir nedenden kaynaklanan, diğer tip epilepsilerde ömür boyu ve düzenli ilaç kullanmak gerekir.
Genetik Faktörler
Bazı epilepsi türleri ailede vardır ve birkaç aile bireyinde de görülür. Bu da genetik faktörün bu epilepsi türlerinde büyük ölçüde etkili olduğunu düşündürür. Yaklaşık 500 farklı genin çeşitli epilepsi türleriyle bağlantılı olduğu görülmüştür. Yine de bu genlerden birine sahip olmak mutlaka epilepsi hastası olunacağı anlamına gelmez. Çoğu hastada genler, hastalığın ortaya çıkışında nedenlerden sadece biridir. Genler çevresel faktörlerin epilepsiyi tetikleme ihtimalini daha yükseltmiş olur. Üstelik genlerin beyin fonksiyonları ve epilepsi üzerindeki etkileri üzerine yapılan araştırmalarda henüz kesin bulgular elde etmemiştir.
Doğuştan Kaynaklanan Bozukluklar
Doğum öncesinde oluşan problemler bazı kişilerde epilepsi görülmesinin nedeni olabilir. Anne karnındaki fetüs, beyne zarar verebilecek bir takım problemlerle karşılaşmıştır. Rahimde oksijen yetersizliği, hamilelikte yetersiz beslenme, enfeksiyon ya da annedeki diğer hastalıklar bebekte beyin felcine yol açabilir. Down sendromu ve başka beyin hastalıkları da çocuklarda görülen epilepsi üzerinde rol oynayabilir.
Enfeksiyon
Vücuttaki enfeksiyonlar bazı durumlarda beyin dokusunda kalıcı değişiklikler yapabilir. Bu durumda, herhangi bir yaşta epilepsi ortaya çıkabilir. Bakteriyel ya da mantar enfeksiyonları, beyin apsesine neden olabilir ve apse, epilepsi de dahil olmak üzere, oldukça ciddi nörolojik problemlere neden olur. Nörosifilis, menenjit (beyin zarı iltihabı) ve ensefalit, epilepsiye neden olan bazı enfeksiyon türleridir.
Kafa Travmaları
Bir araba kazası, bir spor müsabakasında kafaya alınan darbe veya geçmişteki başka bir travmatik yaralanma, beyin fonksiyonların kalıcı şekilde bozulmasında ve epilepsinin ortaya çıkmasında rol oynayabilir. Açık yaralarda bu riskin arttığı düşünülür. Çok kısa süreli bilinç kaybına neden olan, küçük çaptaki yaralanmaların epilepsiye neden olmaz. Yeni doğmuş bebeklerin de kafa üstü düşmesi veya başlarına güçlü bir darbe alması, çocuklukta görülen epilepsinin nedenleri arasındadır.
Hastalıklar
Beyin hücrelerine zarar verebilecek her hastalık, teorik olarak epilepsiye de neden olabilir. Konuşma becerisini ve hafızayı etkileyen bunama (demans), yaşlı kişilerde görülen epilepsi rahatsızlığının en büyük sebeplerinden biridir. Kalp krizleri de, beyne giden kanın kesilmesi ve beyin hücrelerinin kalıcı şekilde zarar görmesi sonucu, epilepsinin ortaya çıkmasına sebep olabilir.
Çevresel faktörler
Aşırı alkol tüketimi, uykusuzluk, stres, regl dönemindeki hormonal değişiklikler ve tütündeki nikotin, epilepsi nöbetini tetikleyen faktörler olarak belirlenmiştir. Bu faktörler tek başına epilepsiye neden olmasa da, epilepsi hastalarında nöbetlerin ortaya çıkışına neden olabilirler.
Epilepsi Nöbetinde İlk Müdahale
Epilepsi nöbeti (sara krizi) geçiren biriyle karşılaştığınızda, telaşa kapılmadan nöbetin geçmesini beklemek en uygun davranış olacaktır. Bu sırada kişiyi küçük kazalardan korumak ve rahat nefes almasını sağlamak için alabileceğiniz birkaç önlemi aşağıda bulabilirsiniz.
Sakin olun ve çevredekilerden de sakin olmalarını isteyin.
Kişinin hareketlerini durdurmaya, onu zapt etmeye çalışmayın.
Saatinizle nöbet süresini tutun.
Kişinin çevresindeki sivri ve keskin şeyleri temizleyin.
Nöbet geçiren kişinin boynundaki kravat ya da eşarp gibi nefes almasını güçleştirecek aksesuarları gevşetin.
Katlanmış bir ceket gibi, kişinin başının altına yumuşak ve düz bir şey koyun.
Rahat nefes alması için kişiyi bir yanına doğru çevirin. Ancak dilini ağzından çıkarmaya kalkmayın. Bu gereksizdir ve dili çıkarmaya çalışırken yaralanmaya yol açabilir.
Nöbetten sonra nefes almakta zorlanmadığı sürece, kişiye suni teneffüs yapmayın.
Nöbet geçene kadar kişinin yanında kalın ve kendine gelmeye başladıkça nazik ve teskin edici şekilde davranın.
Nöbet geçiren kişi gideceği yerden uzaktaysa ve aklı karışmış gibi görünüyorsa, bir yakınını aramayı veya bir taksi çağırmayı teklif edin.
Hastanın nöbeti kesilmiyor, art arda nöbetler tekrarlıyorsa veya nöbet süresi 10 dakikayı bulduysa, acil yardım ekibi çağırın.
