Diller Neden Değişir? Dil Değişiminin Nedenleri

[Bilge Gökçen]

diller neden değişir bilgisayarın dili nasıl değiştirilir dil neden değişir dil değişiminin sebepleri değişimi
Dil Değişiminin Dinsel ve Toplumsal Nedenleri


Yrd.Doç.Dr.

Recep Akay,
Sakarya Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi
Alman Dili ve Edebiyatı Bölümü​

Dil ya şayan bir varlık olarak değişmeye muhtaçtır. Kültürel, ekonomik ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak değişmektedir. Bunların yanında, bir dilde esas değişmeye neden dilin iç ve dış dinamikleridir. Bir dili konuşan topluluk gereksinim duydukça dilde değişir. ​

Sadece ölü diller değişmez. Teknolojik transfer yaptığınız sürece ve transferini yaptığınız ürünleri adlandıramazsanız, ürünün orjinal ismini kullanmak zorunda kalırsınız. Dilde değişmeyi engelleyen sistemler, şimdiye kadar bulunamamıştır. Dillinizi, diğer dillerden üstün bir konuma getirmek istiyorsanız, teknoloji ve kültürel değerler üretmek zorundasınız, ancak bu şekilde diğer dilleri etkileyebilirsiniz. Bir dilde değişim sözcük transferi ile başlar, ses yapınızı yapınızı etkiler ve daha sonra, dilin bütün unsurlarını kapsar.​

Dildeki değişimleri üç ana grupta toplayabiliriz:​

1. Dil bilgisi özelliği; yani ses bilimsel, biçim bilimsel ve söz dizimsel değişim. Buradaki değişim tamamen dilin kendi sisteminden kaynaklanmaktadır.

2. Anlamsal ve sözlüksel değişim; Toplumun değişim isteği doğrudan veya dolaylı bir şekilde burada görülür.

3. Dil ve lehçe karışımı.​

Dil değişimlerinin üç biçimde dile etki etmesi, her dil değişiminin iki yönlü olduğunu gösterir: ​

Dilsel ve sosyal yönünü. Bu iki tür değişimde önemli olan dil sisteminde hangi şartlar altında, hangi değişimler meydana geldiği ve hangi şartlar altındaki değişimleri toplumların kabul ettiğidir.​

Dilbilgisi ve sosyal yönlü değişimler gözlemlendiğinde, farklı rollerin etki ettiği olduğu ortaya çıkmaktadır ve her ikisi de aynı anda geçerlidir. Diğer yandan doğal değişim, örneğin nazalın asimile olması, yeni bir eklemliliği ortaya çıkarır, ancak bunun gerçekleşmesi için sosyal şartların olgunlaşması gerekir.​

Toplum bilinçli olarak, özellikle bir nesnenin adlandırılmasında değişimden yana tavır koyar ve onu benimser. Örneğin; son yıllarda bilgisayar teknolojisi ile giren e-mail, lap top v.b. birçok kavramın kullanımı bu şekilde yaygınlaşmıştır.​

Teorik olarak en ilginç değişim ise; doğal dil bilgisi değişimidir. Örneğin biçim biriminde olan değişimin her başlangıç noktası, o dildeki sistemi oluşturan biçim bilim kuralları ve birimleridir.​

Önceden belirlenen bu özellik değişimi mümkün kılar ve değişim evrensel sınırlar içerisinde olur. Yani, biçim birim sistemi dil sisteminin bir bölümünü oluşturarak, dil bilgisi özelliğini değişim kuralları şekline dönüştürür. Kısaca bu değişim, dil bilgisel bir kural haline gelir. Şayet, bu sistem belirli bir tarihi değişim sürecinden geçerek sosyal şartların gerekli kıldığı uyumu sağlayabilirse kalıcı olur.​

...​

Dildeki değişimlerinin en çok gözlendiği alan çocukların dilidir.​

Değişimlerin en belirgin zamanı ise, çocukların dili edinme evresinde meydana çıkar. Sözlük bilgisine ve çekimlerin kurallarına dikkat etmeyen çocuklar dilbilgisi kurallarını genelleştirirler. Yani, çocuklar daha az yeni belirtiler kullanırlar; bu da yetişkinlerin dil kurallarına uymamaktadır. Örneğin Almanca’da bulunan düzenli ve düzensiz fiilleri karıştırmaları; fiillerin zayıf biçimlerini, bütün fiillere uygulamaları.​

Gerçekten çocukların bu tür dilsel değişim eğilimleri dildeki biçim birim sisteminin değişimine yol açarsa bunun kabul edilmesi ancak o dili konuşan toplumun, bu değişime pozitif yaklaşımıyla mümkün olur. Normal değişimler bile otomatik olarak kabul görmez. Bu yüzden dilbilimciler dil değişim unsurunun nedenlerini bulmak istiyorlarsa toplumun dile karşı bakış açılarını dikkate almak zorundadırlar​

...​

Dil değişimi, dilin özelliklerine bağlıdır ve birçok değişimi etkiler. Konuşmacı, konuştuğu dilin birçok değişik türlerini tanır veya kullanımına alışırsa, yani dilin değişim biçimlerini tanırsa, dilin değişkenliğini daha anlayışla karşılar ve ortaya çıkan sonuçları daha rahat kabul eder.​

Örneğin, Türkçe’nin değişim özelliklerine inanan Türk toplumu 1920’den sonra olan değişiklikleri daha rahat kabul etmiştir. Kısaca, sosyal norm bilinci ve sosyolinguistik ilişki, dil bilincinin oluşmasında etkilidir. Bunun oluşmasında diğer iki faktör önemli rol oynar; bu faktörlerin oluşmasında ilerici veya tutucu dil norm bilinci yeniliklerin kabul edilip edilmemesini etkiler. ​

Bu da ancak biçim birimde oluşan değişiklikleri belirli bir süre sınırlayabilir. İlki, bu tür değişimlerin iletişimin ihtiyacından kaynaklanması ve toplumda iletişimi bozmadan oluşmasının önemdir.

İkincisi ise, biçim birimin belirtisinin ses birimini etkilemesi ve ortaya çıkan değişimin sistem içerisinde zorlanmadan öğrenilmesinin önemidir. Ancak, biçim birimin belirli bir süre zarfında gerekli değişimleri etkilemesi bazen zor olabilir.​

© Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi ISSN: 1303-5134

Cilt: 4 Sayı: 1 Yıl: 2007

Yay​

​

ın Tarihi: 10/01/2007
Recep Akay: Dil değişiminin dilsel ve toplumsal nedenleri

Kısaltılmıştır. Orijinali için bknz İnsan Bilimleri Dergisi

​