Destan nedir-Destan örnekleri nelerdir?

[Uzman SühaN]

Gerçekte var olan herhangi bir olayın milletin dilinde yüzyıllar süren bir anlatımdan sonra bir ozan tarafından kaleme alınması sonucu oluşan destanlara denir.Halk kahramanlarının milletleri derinden etkileyen tarihi ve sosyal olaylarını anlatan, çoğunlukla manzum şekilde törensel bir üslupla anlatılmış, hayal unsurlarıyla süslenmiş, biçim olarak halk edebiyatı türlerinden koşmaya benzeyen, birkaç bölümden oluşan, anonim, sözlü edebi eserlere "DESTAN" adı verilmektedir.Destanlar İslamiyet'in kabulünden önceki Türk Edebiyatı kategorisine aittirler. Destanlar manzum örneklerdir. Bu, akılda kalıcılığı ve sürekliliği sağlamak içindir. Destanların kafiye şeması (abab), (cccb), (eeeb) şeklindedir.

Destanlar nasıl oluşur?

1. Halkın benliğinde iz bırakan olaylar ve bunda rol oynayan kahramanlar destanların ana kaynağını oluşturur,
2. Olayın ağızdan ağıza aktarılması destanların yayılma aşamasını oluşturur,
3. Son aşama destanların yazıya geçirilmesi aşamasıdır.

Destanların türleri

1. Yapay destanlar
2. Doğal destanlar
Yapay destanlar

Yazarı belli olan,daha yakın zamanda yazılan ve olağanüstü durumlara az yer veren bir destan türüne "YAPAY DESTANLAR" denir.
Doğal destanlar
Yazarı belli olmayan, ilkel dönemde yaşanmış olayları konu alan ve sözlü destan türlerine "DOĞAL DESTANLAR" denir.


Destanların özellikleri

1. Anonim olup halkın ortak belleğinin ürünüdür.
2. Belli bir ulusun özelliklerini yansıtır.
3. Genellikle manzum, yani şiir şeklindedir.
4. Günümüze nesir halinde ulaşmıştır.
5. Tarihi ve sosyal olaylardan doğar, beslenir.
6. Destanlarda olağan ve olağanüstü olaylar iç içedir.
7. Toplumun hafızasında iz bırakmış önemli olayları anlatır.
8. Kahramanlar olağanüstü özelliklere sahip olabilir.
9. Genellikle, yiğitlik, aşk, dostluk, ölüm ve yurt sevgisi gibi temalar işlenir.
10. Coşkulu bir söyleyişi vardır.


İlk türk destanları


1. Yaradılış Destanı
2. Alp Er Tunga Destanı
3. Şu Destanı
4. Oğuz Kağan Destanı
5. Bozkurt Destanı
6. Ergenekon Destanı
7. Türeyiş Destanı
8. Göç Destanı


İslamiyet’in kabulünden sonraki ilk türk destanları


1. Satuk Buğra Han Destanı
2. Manas Destanı
3. Cengiz-name Destanı
4. Timur ve Edige Destanları
5. Beylikler ve Osmanlı Dönemleri Destanları
6. Seyid Battal Gazi Destanı
7. Danişmend Gazi Destanı
8. Köroğlu Destanı


Destanlardaki insan tipleri


Alp tipi; Savaşçı, cesur, korkusuz kişilerdir.
Alperen tipi; Savaşçı, cesur, korkusuz ve aynı zamanda bilgili kişilerdir.
Veli tipi; Yol gösteren, pir kişilerdir.
Modern insan tipi; Günümüzdeki ideal insan tipi.


Dünyaca ünlü destanlar


1. Odysseia ( Homeros)
2. Şehname ( Firdevsi )
3. Kalevela ( Lönrot )
4. Mahabharata Destanı
5. Ramayana Destanı
6. Prens İgor Destanı
7. Oğuz Kaan Destanı