Bonsai - Ulmus (Karaağaç)
bonsai nasıl yapılır karaağaç kökü kara ağaç kökü karaağaç bonsai
Bonsai; ağaçları özel saksılarda, özel tekniklerle budayarak, şekillendirerek ve bodurlaştırarak büyüterek estetik bir görüntü kazandırma sanatıdır. (Bon : tepsi, tabak; sai : bitki). Bonsai ağaçları genetik olarak farklı değildir. Küçük yapraklı olanlar tercih edilmekle beraber bonsai, doğadaki büyüklüğüne bakmaksızın herhangi bir ağaçtan olabilir. Doğadaki şeklini aynen kopyalamaya gerek yoktur. Bu konuda kendi estetiğinizi ve hayalgücünüzü sergilemek esastır. Ancak ne olursa olsun bonsai doğal görünmeli, insan eli değdiği belli edilmemelidir.
Ağaç ve saksısı şekil, desen ve renkleriyle bir bütünlük oluşturmalıdır. Bonsai ağacın kendisi değil ağaç ve saksı arasındaki görsel uyumdur.
Ağacı bir saksıya dikmek ve gelişmesine bırakmak yeterli değildir. Bu şekilde bitki ağaç gibi durmayacak ve ömrü de uzun olmayacaktır. Gövde kalınından incesine tüm dallar şekillendirilerek ve gerekirse kesilerek uygun görüntü elde edil- meye çalışılır. Ağacın şekli belirginleştikten sonra düzenli kesim ve budamalarla son şekil elde edilir.Bir bonsai bir çalıdan çok ağaca benzemelidir. Ağaçta belirli yaprak kümeleri ve aralarında belirgin boşluklar vardır, çalıda ise yapraklar tek bir küme oluşturur. Budama size uygun dal yapısını belirginleştirme imkanı verir.
Bonsai yaşlandıkça, üzerinde değişiklikler yapabilir, bir dalını kesebilir, diğer birinin istediğiniz bir şekilde büyümesine izin verebilirsiniz. Saksısını değiştirerek başka bir açıdan gösterir, daha güzel bir görüntü yakalayabilirsiniz. Tel sararak dalların da yerlerini istediğiniz yönde değiştirebilirsiniz.
Gövde bonsai'nin kişiliğinin en önemli parçasıdır. Cılız ve zayıf görünüşlü gövde bonsai 'yi çirkinleştirir. Toprak üzerinde görünen güzel kök oluşumu ve yukarı doğru incelen yapıdaki gövde en idealidir. En altta kalın dallar olmalı, dallar yukarı doğru incelmeli ve kısalmalıdır. Dallar arasındaki mesafe yukarı çıktıkca azalmalıdır. İki dal gövde de aynı yükseklikte olmamalı, dalın karşısı mutlaka boş olmalıdır. Bunların yanında bonsai' de kuru dallar bırakarak ağaca yaşlı havası verilebilir.
Bonsai için kesin kurallar yoktur. Herşey sizin özel zevkinize, ona bakış açınıza bağlıdır. Pahalı bir hobi olmamakla beraber, uzun süreli uğraşı ve sabır gerektirir. Başlangıçta bazı şeyler planlandığı gibi gitmeyebilir. Bir ağacın ölmesi sizi vazgeçirmemelidir. En usta kişinin dahi ağaçları ölebilir. Ancak tecrübe kazandıkca bunun daha az sıklıkta olduğunu göreceksiniz.
Bonsai Nasıl Yetiştirilir?
Bonsai yetiştirmeye başlarken yapılması gereken ilk şey sonuçta nasıl bir bonsai istediğinize karar vermektir. Ağacın doğal halindeki büyüklüğü, şekli, yaprak boyutları, yetiştirme zorluğu gibi etkenler, bu konulardaki tecrübelerinize göre öncelikli olarak düşünmeniz gerekenlerdir.
Eğer ilk defa yetiştirecekseniz, tavsiye edilen en kolay yöntem yeterince büyümüş bir ağaç üzerinde çalışmaktır. Böyle bir ağacı bir fidanlıktan, ya da imkanınız varsa bir ormandan temin edebilirsiniz. Başlangıç için kozalaklı ağaçlar en idealleridir. Ağacınızı seçerken ilk dikkat etmeniz gereken, ağacın boyuna göre kalın bir gövdesinin olması ve gövdenin her yönünden çıkan yeterli sayıda dala sahip olmasıdır. Bir başka önemli nokta ise, ağacın ön yüzünün neresi olacağına karar vermektir. Gövdenin en iyi görüntüyü verdiği ve mümkün olduğunca az dalın çıktığı ya da budandığında en az kesik izi bırakacak taraf en uygunudur (Bonsai de ön yüzde dal bırakılmaz). Seçtiğiniz ağaç başlangıçta bir yaprak yığını gibi olsa da uygun budama ve tel sarma yöntemleriyle onu güzel bir bonsai ye dönüştürmek sizin elinizde.
Daha sabırlı biri iseniz seçtiğiniz ağacı bulduğunuz ortamdan çıkarmadan önce düşündüğünüz şekle girecek şekilde büyütmek daha güzel bir sonuç verecektir. Örneğin sonbaharda yaprak döken ağaçlar her bahar tomurcuk verir. Buna göre ağaçta istediğiniz dalın uzamasına izin verir, istemediğiniz dalı, hatta tepe dalını, keserek başka dalları bunların yerine büyütebilirsiniz. Bunun yanında güzel bir kök yapısına sahip olması için ağacın etrafına bir çukur kazarak ana köklerin bazılarını kesebilir, böylece ertesi yıl daha gelişmiş kılcal köklere sahip olmasını sağlayabilirsiniz.
Her iki yöntem sonucunda da ağacınızın aşağı doğru giden bir ana kökü olacaktır. Ağacı bonsai saksısına aktarabilmek için bu kökten kurtulmanız gerekmektedir. Bu işlemi bir kerede yapmaktansa, ağacın dengesini bozmamak için birkaç kerede, yeni köklerin dairesel bir eksende çıkmasına izin vererek yapmak daha uygundur.
Bir diğer yöntem ise bir ağacın bonsai için uygun olabilecek -kalın ama kısa, küçük yapraklı, yaşlı bir ağaca benzeyen- bir dalını köklendirmektir. Bu, iki şekilde yapılabilir. Eğer seçtiğiniz dal yere yakınsa, uç tarafı yüzeyde dik olacak şekilde, kesmeyi düşündüğünüz yerini toprağa gömerek sabitler ve köklenmesini beklersiniz. Eğer yüksek bir dal seçtiyseniz; kesmeyi düşündüğünüz bölgeden halka şeklinde dalı soyun. Bu bölgeyi bir naylon torba yardımıyla, torf yada yosunlu toprak karışımıyla sarın.Yeterli miktarda kök oluşuncaya kadar bekleyin. Daha sonra oluşan köklerin altından dalı kesin. Ağacınızı saksıya diktikten sonra bir tel yardımıyla sabitlemek dala göre zayıf olan kökler güçleninceye kadar yararlı olacaktır.
Kesik daldan üretme uygulanabilecek bir başka yöntemdir. Ağaçların coğu bu şekilde kök üretebilir. Ancak bu şekildeki bir üretim daha uzun bir zaman alacaktır. Kesik daldan üretim de genellikle iki şekilde yapılır. Birincisinde; ağacın büyüme mevsiminin sonunda; yeni büyümüş bir dal kesilir. Bu dal yumuşak bir toprağa yarısına kadar gömülür. Ertesi bahar kök vermeye başlayacak olan ağacınız sonraki bahara ise kullanılabilir duruma gelecektir. Diğer yöntemde ise; yeni büyümüş olan dal yaz başında kesilir. Bu yöntemde köklenme 4 ila 10 hafta arasında gerçekleşir. Bu iki yöntemde de köklenmeyi hızlandıran hormonlar kullanmak daha uygun olacaktır.
Ağacınızın büyümesini en baştan kontrol etmek isterseniz tohumdan üretmeyi deneyebilirsiniz. İlk başlayanlar için uygun olmayan bu yöntemde tohumları bir kaba dikersiniz. Bitki büyüdükçe ayrı kaplara yerleştirirsiniz. Buradaki önemli nokta ise bitkinin her aktarmada ana köklerini budayarak yan ve kılcal köklerin oluşmasını sağlamaktır.
Tüm bu yöntemlerden birini kullanarak elde ettiğiniz ağacı bonsai saksısına aktarmak sonraki adımınız. Bunun için kökler saksıya sığabilecek şekilde belirli bir ölçüde kesilir. Kök boyunun ağaç boyunun 1/3'ünden daha uzun olmaması gerekir. Kökleri kestikten sonra dalların ve yaprakların bir kısmını da budamak ağacın dengesini kaybetmemesi açısından önemlidir. Kök budama işleminin düzenli aralıklarla yapılması ağacın büyümesini sınırlandıran en önemli faktördür.
Budamalarla uygun şekle yaklaşsanızda, en estetik görüntü için dalları tel sararak belli yönlerde kıvırmak, belli şekiller vermek gerekir. Amaç ağaca yaşlı görüntüsü vermek olduğundan gövde ve dallar düz değil mümküm olduğunca kıvrımlı olmalıdır. Teli çok sıkmak veya uzun süre dalda bırakmak dallarda iz kalmasına ve çirkin görünmelerine sebep olacağından bu konuya da gerekli özeni göstermeniz gerekir.
Bonsai' de Dallar:
Bir ağacın güzel ve estetik bir görüntüye sahip olmasında ki en önemli etkenlerdenbiri dallarının yapısıdır. Dallar gövde üzerinde belli kurallarla büyütüldüğünde uyumlu bir yapı ve gerçek, yaşlı bir ağaç görüntüsü sağlanır.
Yeni dallar büyütülürken, özellikle yaprak döken ağaçlarda, nasıl bir dalyapısı oluşturulacağına kışın karar vermek gerekir. Buna göre tomurcuklar oluştukça istenen yöndekiler bırakılır, diğerleri koparılır. Daha ileride dal geliştikçe, her uzamada tomurcukların önünden itibaren dal kesilerek dalın bu tomurcuklardan itibarenuzaması sağlanır. Bu şekilde bol ince ve kısa dallı bir büyük dal yapısı sağlanır.
İnce dal sayısı ne kadar fazla olursa, bu dalların besleyebileceği yaptaklar da o kadar küçük olur ki bonsai'de istenen de budur. Bu tip bir ağaç yaprakları döküldüğü zaman bile güzel görünür.
Elde ettiğiniz sık dallı yapı telle sarılarak kıvrımlı bir yapı kazandırılır. Bu şekilde dallar daha doğal görünecektir.
Kozalaklılarda durum biraz farklıdır. Bu tip ağaçlarda yeni dallar geliştirmek yerine varolan dallar ile çalışmanız gerekmektedir. İstenen dalların uzamasına izin verilerek diğerleri budanır ve bu şekilde güzel bir yapı oluşturulmaya çalışılır. Ancak bu, yaprakdöken ağaçlardaki kadar kolay olmayacaktır.
Ağaç dallarının gövde üzerindeki yerleşimleri için de bazı kurallar vardır. İlk kural: ağacın ilk dalı en kalın dalı olmalı ve gövdede ağaç boyunun üçte biri yükseklikte bulunmalıdır. Bonsai de gövde en önemli kısım olduğu için ağaç boyunun üçte ikisi kadar ki kısımda bakan kişi tarafında gövdeyi kapatacak dal bulunmamalıdır. Ancak geriye doğru giden dalların bulunması daha güzel bir görüntü sağlarken ağaca derinlik verir.
Bonsai'de genellikle gövde kıvrılarak yükselir. Dalların bu kıvrımların dış tarafında bulunması da bir başka kuraldır. Bunun yanında gövde üzerinde iki dalın gövdeden aynı seviyeden ayrılmaması gerekir. Böyle bir durum doğal olmayan bir görüntüye sebep olacağı gibi, gövdenin bu noktada kabarmasına neden olur.
Dalları yerleştirirken dikkat edilmesi gereken bir başka nokta da dallar arasındaki mesafenin aynı olmamasıdır. Alt dallar arasındaki mesafe daha çokken yüksek dalların arasındaki mesafe de az olmalıdır.
Ağacınız yaprakları yokken de güzel görünüyorsa uygun bir dal yapısı oluşturmuşsunuz demektir. Bundan sonra yapmanız gereken sadece bir kaç ayrıntıya daha dikkat etmektir.
Örneğin gövde üzerinde minik dal ve yapraklar bırakmamalısınız. Aynı şekilde dalların gövdeden ayrıldığı bölgede de bu şekil dal ve yaprak olmamalıdır. Ayrıca dallar üzerinde aşağı sarkan yaprakları da dal yapısını göstermek için budamanız gerekir.
Güzel bir dal görüntüsü elde ettiğinizde işinizin tam olarak bittiğini düşünmeyin. Unutmayın ki bonsai hep aynı kalmayacaktır. Belli aralıklarla budamaya devam ederek oluşturduğunuz şekli korumalısınız. Ayrıca birkaç yılda bir bazı dalların yerine başka dallar yetiştirmek de gereklidir. Bir süre için çirkin görüntüye yol açsa da ağacın sağlığı için gerekli olan bir işlemdir.
Bonsai Kuralları
Bonsai her ne kadar kendi zevkinize göre şekillendirebileceğiniz bir uğraşı olsa da, kendi içinde kuralları vardır. Bu kurallar çok katı kurallar olmamakla beraber genel olarak neyin daha uygun olduğu yada ne yapmanın yanlış yada zararlı olacaği konusunda tecrübelerden ve Japon kültüründen kaynaklanan genel bilgiler içermektedir.
Gövde Kuralları:
1 . Ağacın uzunluğu gövde çapının 6 katı olmalı.
2 . Gövde bakana doğru hafifçe eğimli olmalı.
3 . Gövde yüzeyden itibaren genişlemeli,bitkiyi taşıyabilecek kalınlıkta olmalı.
4 . Kökler gövdeden dairesel olarak ayrılmalı.
5 . Gövdeden bakana doğru çıkan kök olmamalı.
6 . Doruk bakana doğru eğimli olmalı.
7 . Gövde yüzeyde kalın, doruğa doğru incelen yapıda olmalı.
8 . 'Cascade' stili haricinde doruk yüzeyin üzerinde olmalı.
9 . Doruğun yönü gövdenin yüzeyden ayrıldığı yönle aynı olmalı.
10. Gövde üzerindeki eğriler bakana doğru olmamalı.
11. S şeklindeki eğrilerde aşırıya kaçmamalı.
12. Boy uzadıkca eğriler birbirine daha yakın ve küçük çaplı olmalı.
13. Ağaçta sadece bir tane doruk olmalı.
14. İki gövdeli ağaçlarda gövde yüzeye yakın bir yerde ayrılmalı.
Dallar:
1 . Dallar birbirleriyle yada gövdeyle kesişmemeli.
2 . Gövdeden bakana doğru çıkan dal olmamalı.
3 . İlk dal yüzeyden yaklaşık olarak ağaç boyunun 1/3'ü kadar yukarıda olmalı.
4 . Sonraki dallar kalan yüksekliğin 1/3'ü kadar yukarıda olmalı.
5 . Dallar gövdedeki eğimlerin dış yüzünden ayrılmalı.
6 . Dalların çapları gövdeyle orantıtlı olmalı. Gövde çapının 1/3'ünden kalın çaplı dallar kalındır.
7 . İlk dal sağda (yada solda), ikinci dal solda (yada sağda), üçüncü dal arkada olmalı.
8 . Dallar birbirlerine paralel görünmemeli.
9 . Dalların kalınlık ve boyları gövde üzerindeki yüksekliğine göre azalmalı.
10. Dallar arasında yeterli boşluk bulunmalı.
11. Birinci ve ikinci dallar orta çizginin önüne doğru yerleştirilmeli.
12. Birinci, ikinci ve üçüncü dallar arasındaki açı yaklaşık olarak 120 derece olmalı.
13. Gövde üzerinde aynı hizada (tekerlek şeklinde yada simetrik) dal olmamalı.
14. Dallar üzerindeki dallar da aynı kurallarla yerleştirilmeli, yanlız aşağı yada yukarı giden dal olmamalı.
15. Ağaca yaşlı görüntüsü vermek için alt dallar aşağıya goğru eğimli olmalı.
16. İkiz gövdeli ağaçlarda gövdeler arasında dal bulunmamalı.
17. "Jin" görünür bir yerde olmalı.
Saksı:
1 . Ağaç saksının orta noktasının gerisinde ve bir miktar sağda ya da solda olmalı.
2 . Renkli saksılar çiçek açan ve meyve veren ağaçlarda kullanılmalı ve renk çiçek rengiyle uyumlu olmalı.
3 . Saksı derinliği ağaç çapıyla aynı olmalı.
4 . Saksı genişliği ağaç uzunlupunun 2/3'ü kadar olmalı.
5 . Saksının şekli ağaçla uyumlu olmalı. Sağa sola fazla eğimli olmayan ağaçlar dikdörtgen saksıda, eğim hareketi fazlaysa oval yada yuvarlak saksılar seçilmeli. Büyük ağaçlarda derin ve dikdörtgen saksılar kullanılmalı.
Toprak
1 . Toprak iyi karıştırılmalı, katmanlar olmamalı.
2 . Güçlü gübre kullanılmalı.
3 . Sulama üstten yapılmalı.
4 . Ortam nemli olmalı.
5 . Toprak karışımının kalın kısmı kullanılmalı ince toprak fazla katılmamalı.
6 . Ağaç belli bir düzende değil ihtiyaç duydukça sulanmalı.
7 . Sadece tropikal ağaçlar kapalı ortamlarda yetiştirilmeli, normal ağaçlar içeride yetiştiriliyorsa belli dönemlerde soğukta bırakılmalı.
Bonsai; ağaçları özel saksılarda, özel tekniklerle budayarak, şekillendirerek ve bodurlaştırarak büyüterek estetik bir görüntü kazandırma sanatıdır. (Bon : tepsi, tabak; sai : bitki). Bonsai ağaçları genetik olarak farklı değildir. Küçük yapraklı olanlar tercih edilmekle beraber bonsai, doğadaki büyüklüğüne bakmaksızın herhangi bir ağaçtan olabilir. Doğadaki şeklini aynen kopyalamaya gerek yoktur. Bu konuda kendi estetiğinizi ve hayalgücünüzü sergilemek esastır. Ancak ne olursa olsun bonsai doğal görünmeli, insan eli değdiği belli edilmemelidir.
Ağaç ve saksısı şekil, desen ve renkleriyle bir bütünlük oluşturmalıdır. Bonsai ağacın kendisi değil ağaç ve saksı arasındaki görsel uyumdur.
Ağacı bir saksıya dikmek ve gelişmesine bırakmak yeterli değildir. Bu şekilde bitki ağaç gibi durmayacak ve ömrü de uzun olmayacaktır. Gövde kalınından incesine tüm dallar şekillendirilerek ve gerekirse kesilerek uygun görüntü elde edil- meye çalışılır. Ağacın şekli belirginleştikten sonra düzenli kesim ve budamalarla son şekil elde edilir.Bir bonsai bir çalıdan çok ağaca benzemelidir. Ağaçta belirli yaprak kümeleri ve aralarında belirgin boşluklar vardır, çalıda ise yapraklar tek bir küme oluşturur. Budama size uygun dal yapısını belirginleştirme imkanı verir.
Bonsai yaşlandıkça, üzerinde değişiklikler yapabilir, bir dalını kesebilir, diğer birinin istediğiniz bir şekilde büyümesine izin verebilirsiniz. Saksısını değiştirerek başka bir açıdan gösterir, daha güzel bir görüntü yakalayabilirsiniz. Tel sararak dalların da yerlerini istediğiniz yönde değiştirebilirsiniz.
Gövde bonsai'nin kişiliğinin en önemli parçasıdır. Cılız ve zayıf görünüşlü gövde bonsai 'yi çirkinleştirir. Toprak üzerinde görünen güzel kök oluşumu ve yukarı doğru incelen yapıdaki gövde en idealidir. En altta kalın dallar olmalı, dallar yukarı doğru incelmeli ve kısalmalıdır. Dallar arasındaki mesafe yukarı çıktıkca azalmalıdır. İki dal gövde de aynı yükseklikte olmamalı, dalın karşısı mutlaka boş olmalıdır. Bunların yanında bonsai' de kuru dallar bırakarak ağaca yaşlı havası verilebilir.
Bonsai için kesin kurallar yoktur. Herşey sizin özel zevkinize, ona bakış açınıza bağlıdır. Pahalı bir hobi olmamakla beraber, uzun süreli uğraşı ve sabır gerektirir. Başlangıçta bazı şeyler planlandığı gibi gitmeyebilir. Bir ağacın ölmesi sizi vazgeçirmemelidir. En usta kişinin dahi ağaçları ölebilir. Ancak tecrübe kazandıkca bunun daha az sıklıkta olduğunu göreceksiniz.
Bonsai Nasıl Yetiştirilir?
Bonsai yetiştirmeye başlarken yapılması gereken ilk şey sonuçta nasıl bir bonsai istediğinize karar vermektir. Ağacın doğal halindeki büyüklüğü, şekli, yaprak boyutları, yetiştirme zorluğu gibi etkenler, bu konulardaki tecrübelerinize göre öncelikli olarak düşünmeniz gerekenlerdir.
Eğer ilk defa yetiştirecekseniz, tavsiye edilen en kolay yöntem yeterince büyümüş bir ağaç üzerinde çalışmaktır. Böyle bir ağacı bir fidanlıktan, ya da imkanınız varsa bir ormandan temin edebilirsiniz. Başlangıç için kozalaklı ağaçlar en idealleridir. Ağacınızı seçerken ilk dikkat etmeniz gereken, ağacın boyuna göre kalın bir gövdesinin olması ve gövdenin her yönünden çıkan yeterli sayıda dala sahip olmasıdır. Bir başka önemli nokta ise, ağacın ön yüzünün neresi olacağına karar vermektir. Gövdenin en iyi görüntüyü verdiği ve mümkün olduğunca az dalın çıktığı ya da budandığında en az kesik izi bırakacak taraf en uygunudur (Bonsai de ön yüzde dal bırakılmaz). Seçtiğiniz ağaç başlangıçta bir yaprak yığını gibi olsa da uygun budama ve tel sarma yöntemleriyle onu güzel bir bonsai ye dönüştürmek sizin elinizde.
Daha sabırlı biri iseniz seçtiğiniz ağacı bulduğunuz ortamdan çıkarmadan önce düşündüğünüz şekle girecek şekilde büyütmek daha güzel bir sonuç verecektir. Örneğin sonbaharda yaprak döken ağaçlar her bahar tomurcuk verir. Buna göre ağaçta istediğiniz dalın uzamasına izin verir, istemediğiniz dalı, hatta tepe dalını, keserek başka dalları bunların yerine büyütebilirsiniz. Bunun yanında güzel bir kök yapısına sahip olması için ağacın etrafına bir çukur kazarak ana köklerin bazılarını kesebilir, böylece ertesi yıl daha gelişmiş kılcal köklere sahip olmasını sağlayabilirsiniz.
Her iki yöntem sonucunda da ağacınızın aşağı doğru giden bir ana kökü olacaktır. Ağacı bonsai saksısına aktarabilmek için bu kökten kurtulmanız gerekmektedir. Bu işlemi bir kerede yapmaktansa, ağacın dengesini bozmamak için birkaç kerede, yeni köklerin dairesel bir eksende çıkmasına izin vererek yapmak daha uygundur.
Bir diğer yöntem ise bir ağacın bonsai için uygun olabilecek -kalın ama kısa, küçük yapraklı, yaşlı bir ağaca benzeyen- bir dalını köklendirmektir. Bu, iki şekilde yapılabilir. Eğer seçtiğiniz dal yere yakınsa, uç tarafı yüzeyde dik olacak şekilde, kesmeyi düşündüğünüz yerini toprağa gömerek sabitler ve köklenmesini beklersiniz. Eğer yüksek bir dal seçtiyseniz; kesmeyi düşündüğünüz bölgeden halka şeklinde dalı soyun. Bu bölgeyi bir naylon torba yardımıyla, torf yada yosunlu toprak karışımıyla sarın.Yeterli miktarda kök oluşuncaya kadar bekleyin. Daha sonra oluşan köklerin altından dalı kesin. Ağacınızı saksıya diktikten sonra bir tel yardımıyla sabitlemek dala göre zayıf olan kökler güçleninceye kadar yararlı olacaktır.
Kesik daldan üretme uygulanabilecek bir başka yöntemdir. Ağaçların coğu bu şekilde kök üretebilir. Ancak bu şekildeki bir üretim daha uzun bir zaman alacaktır. Kesik daldan üretim de genellikle iki şekilde yapılır. Birincisinde; ağacın büyüme mevsiminin sonunda; yeni büyümüş bir dal kesilir. Bu dal yumuşak bir toprağa yarısına kadar gömülür. Ertesi bahar kök vermeye başlayacak olan ağacınız sonraki bahara ise kullanılabilir duruma gelecektir. Diğer yöntemde ise; yeni büyümüş olan dal yaz başında kesilir. Bu yöntemde köklenme 4 ila 10 hafta arasında gerçekleşir. Bu iki yöntemde de köklenmeyi hızlandıran hormonlar kullanmak daha uygun olacaktır.
Ağacınızın büyümesini en baştan kontrol etmek isterseniz tohumdan üretmeyi deneyebilirsiniz. İlk başlayanlar için uygun olmayan bu yöntemde tohumları bir kaba dikersiniz. Bitki büyüdükçe ayrı kaplara yerleştirirsiniz. Buradaki önemli nokta ise bitkinin her aktarmada ana köklerini budayarak yan ve kılcal köklerin oluşmasını sağlamaktır.
Tüm bu yöntemlerden birini kullanarak elde ettiğiniz ağacı bonsai saksısına aktarmak sonraki adımınız. Bunun için kökler saksıya sığabilecek şekilde belirli bir ölçüde kesilir. Kök boyunun ağaç boyunun 1/3'ünden daha uzun olmaması gerekir. Kökleri kestikten sonra dalların ve yaprakların bir kısmını da budamak ağacın dengesini kaybetmemesi açısından önemlidir. Kök budama işleminin düzenli aralıklarla yapılması ağacın büyümesini sınırlandıran en önemli faktördür.
Budamalarla uygun şekle yaklaşsanızda, en estetik görüntü için dalları tel sararak belli yönlerde kıvırmak, belli şekiller vermek gerekir. Amaç ağaca yaşlı görüntüsü vermek olduğundan gövde ve dallar düz değil mümküm olduğunca kıvrımlı olmalıdır. Teli çok sıkmak veya uzun süre dalda bırakmak dallarda iz kalmasına ve çirkin görünmelerine sebep olacağından bu konuya da gerekli özeni göstermeniz gerekir.
Bonsai' de Dallar:
Bir ağacın güzel ve estetik bir görüntüye sahip olmasında ki en önemli etkenlerdenbiri dallarının yapısıdır. Dallar gövde üzerinde belli kurallarla büyütüldüğünde uyumlu bir yapı ve gerçek, yaşlı bir ağaç görüntüsü sağlanır.
Yeni dallar büyütülürken, özellikle yaprak döken ağaçlarda, nasıl bir dalyapısı oluşturulacağına kışın karar vermek gerekir. Buna göre tomurcuklar oluştukça istenen yöndekiler bırakılır, diğerleri koparılır. Daha ileride dal geliştikçe, her uzamada tomurcukların önünden itibaren dal kesilerek dalın bu tomurcuklardan itibarenuzaması sağlanır. Bu şekilde bol ince ve kısa dallı bir büyük dal yapısı sağlanır.
İnce dal sayısı ne kadar fazla olursa, bu dalların besleyebileceği yaptaklar da o kadar küçük olur ki bonsai'de istenen de budur. Bu tip bir ağaç yaprakları döküldüğü zaman bile güzel görünür.
Elde ettiğiniz sık dallı yapı telle sarılarak kıvrımlı bir yapı kazandırılır. Bu şekilde dallar daha doğal görünecektir.
Kozalaklılarda durum biraz farklıdır. Bu tip ağaçlarda yeni dallar geliştirmek yerine varolan dallar ile çalışmanız gerekmektedir. İstenen dalların uzamasına izin verilerek diğerleri budanır ve bu şekilde güzel bir yapı oluşturulmaya çalışılır. Ancak bu, yaprakdöken ağaçlardaki kadar kolay olmayacaktır.
Ağaç dallarının gövde üzerindeki yerleşimleri için de bazı kurallar vardır. İlk kural: ağacın ilk dalı en kalın dalı olmalı ve gövdede ağaç boyunun üçte biri yükseklikte bulunmalıdır. Bonsai de gövde en önemli kısım olduğu için ağaç boyunun üçte ikisi kadar ki kısımda bakan kişi tarafında gövdeyi kapatacak dal bulunmamalıdır. Ancak geriye doğru giden dalların bulunması daha güzel bir görüntü sağlarken ağaca derinlik verir.
Bonsai'de genellikle gövde kıvrılarak yükselir. Dalların bu kıvrımların dış tarafında bulunması da bir başka kuraldır. Bunun yanında gövde üzerinde iki dalın gövdeden aynı seviyeden ayrılmaması gerekir. Böyle bir durum doğal olmayan bir görüntüye sebep olacağı gibi, gövdenin bu noktada kabarmasına neden olur.
Dalları yerleştirirken dikkat edilmesi gereken bir başka nokta da dallar arasındaki mesafenin aynı olmamasıdır. Alt dallar arasındaki mesafe daha çokken yüksek dalların arasındaki mesafe de az olmalıdır.
Ağacınız yaprakları yokken de güzel görünüyorsa uygun bir dal yapısı oluşturmuşsunuz demektir. Bundan sonra yapmanız gereken sadece bir kaç ayrıntıya daha dikkat etmektir.
Örneğin gövde üzerinde minik dal ve yapraklar bırakmamalısınız. Aynı şekilde dalların gövdeden ayrıldığı bölgede de bu şekil dal ve yaprak olmamalıdır. Ayrıca dallar üzerinde aşağı sarkan yaprakları da dal yapısını göstermek için budamanız gerekir.
Güzel bir dal görüntüsü elde ettiğinizde işinizin tam olarak bittiğini düşünmeyin. Unutmayın ki bonsai hep aynı kalmayacaktır. Belli aralıklarla budamaya devam ederek oluşturduğunuz şekli korumalısınız. Ayrıca birkaç yılda bir bazı dalların yerine başka dallar yetiştirmek de gereklidir. Bir süre için çirkin görüntüye yol açsa da ağacın sağlığı için gerekli olan bir işlemdir.
Bonsai Kuralları
Bonsai her ne kadar kendi zevkinize göre şekillendirebileceğiniz bir uğraşı olsa da, kendi içinde kuralları vardır. Bu kurallar çok katı kurallar olmamakla beraber genel olarak neyin daha uygun olduğu yada ne yapmanın yanlış yada zararlı olacaği konusunda tecrübelerden ve Japon kültüründen kaynaklanan genel bilgiler içermektedir.
Gövde Kuralları:
1 . Ağacın uzunluğu gövde çapının 6 katı olmalı.
2 . Gövde bakana doğru hafifçe eğimli olmalı.
3 . Gövde yüzeyden itibaren genişlemeli,bitkiyi taşıyabilecek kalınlıkta olmalı.
4 . Kökler gövdeden dairesel olarak ayrılmalı.
5 . Gövdeden bakana doğru çıkan kök olmamalı.
6 . Doruk bakana doğru eğimli olmalı.
7 . Gövde yüzeyde kalın, doruğa doğru incelen yapıda olmalı.
8 . 'Cascade' stili haricinde doruk yüzeyin üzerinde olmalı.
9 . Doruğun yönü gövdenin yüzeyden ayrıldığı yönle aynı olmalı.
10. Gövde üzerindeki eğriler bakana doğru olmamalı.
11. S şeklindeki eğrilerde aşırıya kaçmamalı.
12. Boy uzadıkca eğriler birbirine daha yakın ve küçük çaplı olmalı.
13. Ağaçta sadece bir tane doruk olmalı.
14. İki gövdeli ağaçlarda gövde yüzeye yakın bir yerde ayrılmalı.
Dallar:
1 . Dallar birbirleriyle yada gövdeyle kesişmemeli.
2 . Gövdeden bakana doğru çıkan dal olmamalı.
3 . İlk dal yüzeyden yaklaşık olarak ağaç boyunun 1/3'ü kadar yukarıda olmalı.
4 . Sonraki dallar kalan yüksekliğin 1/3'ü kadar yukarıda olmalı.
5 . Dallar gövdedeki eğimlerin dış yüzünden ayrılmalı.
6 . Dalların çapları gövdeyle orantıtlı olmalı. Gövde çapının 1/3'ünden kalın çaplı dallar kalındır.
7 . İlk dal sağda (yada solda), ikinci dal solda (yada sağda), üçüncü dal arkada olmalı.
8 . Dallar birbirlerine paralel görünmemeli.
9 . Dalların kalınlık ve boyları gövde üzerindeki yüksekliğine göre azalmalı.
10. Dallar arasında yeterli boşluk bulunmalı.
11. Birinci ve ikinci dallar orta çizginin önüne doğru yerleştirilmeli.
12. Birinci, ikinci ve üçüncü dallar arasındaki açı yaklaşık olarak 120 derece olmalı.
13. Gövde üzerinde aynı hizada (tekerlek şeklinde yada simetrik) dal olmamalı.
14. Dallar üzerindeki dallar da aynı kurallarla yerleştirilmeli, yanlız aşağı yada yukarı giden dal olmamalı.
15. Ağaca yaşlı görüntüsü vermek için alt dallar aşağıya goğru eğimli olmalı.
16. İkiz gövdeli ağaçlarda gövdeler arasında dal bulunmamalı.
17. "Jin" görünür bir yerde olmalı.
Saksı:
1 . Ağaç saksının orta noktasının gerisinde ve bir miktar sağda ya da solda olmalı.
2 . Renkli saksılar çiçek açan ve meyve veren ağaçlarda kullanılmalı ve renk çiçek rengiyle uyumlu olmalı.
3 . Saksı derinliği ağaç çapıyla aynı olmalı.
4 . Saksı genişliği ağaç uzunlupunun 2/3'ü kadar olmalı.
5 . Saksının şekli ağaçla uyumlu olmalı. Sağa sola fazla eğimli olmayan ağaçlar dikdörtgen saksıda, eğim hareketi fazlaysa oval yada yuvarlak saksılar seçilmeli. Büyük ağaçlarda derin ve dikdörtgen saksılar kullanılmalı.
Toprak
1 . Toprak iyi karıştırılmalı, katmanlar olmamalı.
2 . Güçlü gübre kullanılmalı.
3 . Sulama üstten yapılmalı.
4 . Ortam nemli olmalı.
5 . Toprak karışımının kalın kısmı kullanılmalı ince toprak fazla katılmamalı.
6 . Ağaç belli bir düzende değil ihtiyaç duydukça sulanmalı.
7 . Sadece tropikal ağaçlar kapalı ortamlarda yetiştirilmeli, normal ağaçlar içeride yetiştiriliyorsa belli dönemlerde soğukta bırakılmalı.
Bonsai'ye Uygun Yerli Ağaç Türleri:
Erguvan (Cercis siliquastrum)
Hünnap (Ziziphus zizyphus)
Çitlenbik (Celtis)
Kocayemis (arbutus unedo)
Gilaburu (viburnum opulus)
Alıc (crateagus)
Musmula (Mespilus germanica )
Yaban eriği (Prunus domestica)
Pırnal meşesi (Quercus ilex)
İncir (Ficus carica)
Ahlat (Pirus elaeagrifolia)
Kazdağı göknarı (Abies equi-trojani)
Kasnak meşesi (Quercus vulcanica)
Sığla (Liquidambar orientalis)
Datça hurması (Phoneix theophrasti)
Zeytin (Olea europaea)
Pıynar (Phllyrea latifolia akçakesme)
Fıstık çamı (pinus pinea)
Işığan (anadolu çobanpüskülü ,ilex colchica)
Harnup (ceratonia siliqua)
Osmanlı çınarı (platanus orientalis)
Uludağ Göknarı ( abies bornmüelleriana)
Toros sediri (cedrus libani)
Nar (Punica granatum)
Zakkum (Nerium oleander)
İğde (eleagnus)
Asma
Ceviz (Juglans regia)
Atkestanesi (Aesculus)
Servi (cupressus semp.)
Ardıçlar (juniperus)
Karaçam (Pinus nigra)
Anadolu Kestanesi (Castanea sativa)
Erguvan (Cercis siliquastrum)
Hünnap (Ziziphus zizyphus)
Çitlenbik (Celtis)
Kocayemis (arbutus unedo)
Gilaburu (viburnum opulus)
Alıc (crateagus)
Musmula (Mespilus germanica )
Yaban eriği (Prunus domestica)
Pırnal meşesi (Quercus ilex)
İncir (Ficus carica)
Ahlat (Pirus elaeagrifolia)
Kazdağı göknarı (Abies equi-trojani)
Kasnak meşesi (Quercus vulcanica)
Sığla (Liquidambar orientalis)
Datça hurması (Phoneix theophrasti)
Zeytin (Olea europaea)
Pıynar (Phllyrea latifolia akçakesme)
Fıstık çamı (pinus pinea)
Işığan (anadolu çobanpüskülü ,ilex colchica)
Harnup (ceratonia siliqua)
Osmanlı çınarı (platanus orientalis)
Uludağ Göknarı ( abies bornmüelleriana)
Toros sediri (cedrus libani)
Nar (Punica granatum)
Zakkum (Nerium oleander)
İğde (eleagnus)
Asma
Ceviz (Juglans regia)
Atkestanesi (Aesculus)
Servi (cupressus semp.)
Ardıçlar (juniperus)
Karaçam (Pinus nigra)
Anadolu Kestanesi (Castanea sativa)
